چهار راه بررسی بودجه 90 در هفته پایان سال

نسرین وزیری: سرنوشت لایحه بودجه 90 با «اگر»هایی گره خورده که برای تعیین تکلیف آن تنها یک هفته زمان باقی است.«اگر»هایی که با تاخیر در ارائه لایحه بودجه 90 به مجلس آغاز شد. «اگر» دولت لایحه را در زمان تعیین شده در آیین​نامه داخلی مجلس ارائه می​داد، «اگر» تاخیر در ارائه لایحه بودجه به دو ماه و نیم نمی​رسید، «اگر» قانون برنامه پنجم زودتر در مجلس تصویب می​شد، «اگر»، «اگر» و «اگر»....

حال که بالاخره لایحه بودجه به مجلس تقدیم شد، دوره دیگری از «اگر»ها مطرح است. «اگر» مجلس تا پایان سال بودجه را تصویب کند، متهم به بررسی سرسری این لایحه می​شود، «اگر» مجلس از قید بررسی کارشناسی لایحه بودجه بگذرد، سال آینده با مشکلات عدیده​ای روبرو خواهیم بود، «اگر» مجلس بودجه را تا پایان سال تصویب نکند، دولت چطور به اداره کشور در سال 90 بپردازد؟، «اگر» مجلس به خواست دولت عمل نکند و لایحه بودجه را به جای سه ماه در کمتر از یک ماه بررسی نکند، متهم به سنگ​اندازی بر سر راه دولت می​شود و چندین و چند «اگر» دیگر که به تعامل و رابطه میان قوا برمی​گردد.

همه این اما و «اگر»ها منجر به بیان مواضع مختلفی از سوی نمایندگان مجلس و هیات رئیسه شده است. برخی از ابتدا امیدوارانه می​گفتند که لایحه بودجه 90 را تا پایان سال هرطور شده، تصویب می​کنند، برخی قاطعانه می​گفتند که بررسی بودجه 90 تا پایان سال امکان پذیر نیست و برخی دیگر بررسی این لایحه تا پایان سال را مشروط می​دانستند. دسته اول در اظهاراتشان چک سفید امضا به دولت می​دادند و دسته دوم بی​آنکه به تعامل دو قوه بیاندیشند، زمینه بروز اختلافاتی نوین را فراهم می​کردند اما دسته سوم، مدبرانه می​کوشیدند که هم حق مجلس در بررسی لایحه بودجه 90 حفظ شود و هم دولت، به چشم مانع تراشی به بررسی​های مجلس نگریسته نشود و مجلس را متهم به بی​توجهی به الزامات اجرایی متهم نکند. مصداق بارز این سخنگویان سنجیده را در سخنان علی لاریجانی رئیس مجلس شاهد بودیم که از روز ارائه لایحه بودجه 90، در واکنش به شوخی​های رئیس​جمهور که می​گفت «بودجه را تصویب نکنید خانه راهتان نمی​دهند» گفت: اگرچه فرصت محدود است اما می​کوشیم تا آن را به خوبی در مجلس بررسی کنیم. او حتی از نمایندگان و کمیسیون​ها هم خواست تا از بخش کمتری از مهلت​های قانونی خود برای بررسی این لایحه استفاده کنند.

او در میانه اظهارنظرها درباره بررسی بودجه چند دوازدهم هم گفت که «اگر بررسی لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق به اتمام برسد، مجلس آمادگی دارد که آن را ظرف چهار روز به تصویب برساند»؛ خبری که به «وعده مشروط رئیس مجلس» معروف شد.

اما سیر جدید «اگر»ها در واپسین روزهای سال که باید لایحه بودجه تعیین تکلیف شود، به راه افتاده است. هفته گذشته، تا روز دوشنبه به کمیسیون تلفیق فرصت داده شد تا بررسی لایحه بودجه 90 را به پایان برساند. تا به گفته حسین سبحانی​نیا عضو هیات رئیسه مجلس، نمایندگان مشغول بررسی آن شوند.

اما آیا تا آن زمان که یک روز و نیم فرصت باقی است، کمیسیون تلفیق به بررسی لایحه بودجه 90 پایان خواهد داد؟ این سوالی است که محمدمهدی مفتح به آن پاسخ رد داد و جعفر قادری دیگر عضو کمیسیون تلفیق نیز گفت: حداکثر تا صبح روز دوشنبه کمیسیون تلفیق به بررسی کلیات این لایحه خواهد رسید و امکان تصویب جزئیات را در این زمان محدود ندارد. به این ترتیب بررسی لایحه بودجه 90، به سال آینده موکول خواهد شد. این در حالی است که سخنگوی شورای نگهبان از اعلام آمادگی این شورا برای بررسی مصوبه مجلس در خصوص لایحه بودجه 90 را در طول ایام نوروز داده و گفته بود که اگر مجلس تا پایان امسال این قانون را تصویب کند، شورای نگهبان تعطیلات نوروزی خود را لغو خواهد کرد.

چهار راه بررسی بودجه 90
موکول کردن بررسی لایحه بودجه 90 به سال آینده شاید در حرف، در یک جمله بگنجد، اما در عمل به همین سادگی نیست. چون نمی​توان امور اجرایی کشور را تا زمان تصویب نهایی لایحه بودجه، معطل گذاشت. به همین دلیل است که باید راهی برای بررسی این لایحه و یا جایگزین آن یافت. راه​هایی که تا کنون طی نشده است چون در طول سی سالی که از پیروزی انقلاب گذشته است، هرگز با چنین مساله​ای روبرو نبوده​ایم.

با توجه به گزینه​های موجود در این باره، می​توان گفت که لایحه بودجه بر سر چهار راهی قرار دارد که ظرف یک هفته آینده و تا پایان سال باید یکی از آن​ها را طی کند.

راه نخست: ارائه لایحه چند ​دوازدهم. بر اساس ماده 51 قانون اساسی، لایحه بودجه سالانه باید از سوی دولت تهیه شده و به مجلس تقدیم شود. در ماده 216 آیین​نامه داخلی مجلس نیز تاکید شده که دولت باید لایحه بودجه و یا لایحه چند دوازدهم را به مجلس ارائه دهد.

به گفته جهانبخش محبی​نیا عضو هیات رئیسه مجلس، تفسیر شورای نگهبان از این اصول آن ست که تنها دولت باید لایحه چنددوازدهم ارائه دهد و مجلس نمی​تواند طرحی در این زمینه داشته باشد. اما او تمایلی ندارد که از مذاکرات هیات رئیسه با دولت برای ارائه لایحه چنددوازدهم چیزی بگوید. سوالی که حسین سبحانی​نیا دیگر عضو هیات رئیسه نیز به آن پاسخ مشخصی نمی​دهد.

از فحوای سخنان این نمایندگان، چنین برمی​​آید که چندان به ارائه لایحه بودجه چند دوازدهم از سوی دولت امیدوار نیستند و مذاکرات با دولت در این رابطه مثمر ثمر نبوده است. تاکید و اصرار هر روز اعضای دولت برای اینکه لایحه بودجه تا پایان سال به دولت بازگردانده شود نیز موید این گمانه زنی است که دولت خیال ارائه لایحه چنددوازدهم ندارد.

راه دوم: تصویب هشتاد و پنجی لایحه بودجه 90. در اصل 85 قانون اساسی آمده است که «مجلس‏ نمی‏​تواند اختیار قانونگذاری‏ را به‏ شخص‏ یا هیاتی‏ واگذار کند ولی‏ در موارد ضروری‏ می‏​تواند اختیار وضع بعضی‏ از قوانین‏ را به‏ کمیسیون​ های‏ داخلی‏ خود تفویض‏ کند.»

به گفته محمدحسن فرهنگی، عضو هیات رئیسه مجلس، برخی نمایندگان در صددند تا با استفاده از این راهکار، بررسی لایحه بودجه 90 را به کمیسیون تلفیق واگذار کرده و مصوبه آن را مصوبه مجلس تلقی نموده و به شورای نگهبان ارائه دهند. اما این راه به دو دلیل امکان پذیر به نظر نمی​رسد. چرا که در اصل 85 قانون اساسی تاکید شده که قوانینی که اینگونه تصویب می​شوند، آزمایشی هستند و پس از رفع ایراد باید به شکل دائم تصویب شوند. علاوه بر این به لحاظ قانونی لایحه بودجه سالانه کل کشور احکام مستقل دارد و باید در صحن علنی بررسی شود. در نتیجه به نظر می‌رسد که امکان بررسی لایحه بر اساس اصل 85 وجود نداشته باشد، اما باید منتظر ارائه این پیشنهاد و رای مجلس بود.

راه سوم: ارائه بودجه تنخواه به دولت. تخصیص بودجه تنخواه به دولت نیز باز در گرو ارائه لایحه​ای از سوی دولت و یا طرحی از سوی مجلس است. تدوین چنین طرحی، مثل تدوین طرح بودجه چند دوازدم با ایراد قانونی روبرو نیست و نمایندگانمی توانند طرحی در این زمینه ارائه دهند.

محمد قسیم عثمانی عضو هیئت رئیسه کمیسیون تلفیق این پیشنهاد را ارئه داده است تا دولت برای پرداخت‌ها و دریافت‌های خود از این تن‌خواه استفاده کند. این پیشنهاد اگرچه برای کمک به دولت است اما راهکار نحوه نظارت بر آن از سوی مجلس و دیگر نهادهای نظارتی همچون دیوان محاسبات و سازمان بازرسی بر آم مبهم است.

راه چهارم: تمدید احکام بودجه 89.  مجلس می​تواند با ارائه طرحی، احکام قانون بودجه 89 را تمدید کند تا هم دست دولت برای پرداخت حقوق و کارکنان باز باشد و هم مجلس امکان نظارت بر آن را داشته باشد.

جهانبخش محبی​نیا عضو هیات رئیسه مجلس، با تاکید بر اینکه هنوز تصمیم قطعی به تصویب دو دوازدهم بودجه 90 گرفته نشده است، اظهار داشت: بر اساس تفسیر شورای نگهبان از قانون اساسی، بودجه چند دوازدهم، قطعا نیاز به لایحه دارد و مجلس نمی​تواند چنین طرحی ارائه دهد.

وی با بیان اینکه قطعا تصویب بودجه 90 با توجه به محدودیت زمانی موجود که ناشی از تاخیر دولت در ارائه این لایحه است، امکان پذیر نیست، ادامه داد: اما لازم است که برای فروردین ماه برای پرداخت حقوق و دستمزد اعتبار لازم را به دولت بدهیم. از این رو یا دولت باید لایحه دو دوازدهم به مجلس ارائه دهد، یا مجلس دو فوریت ماده واحده​ای برای تمدید احکام بودجه 89 جهت تامین اعتبار تا پایان فروردین یا اردیبهشت ماه را تصویب کند. بر اساس چنین مصوبه​ای نحوه وصول مالیات​ها و نحوه فروش نفت و .... برای تامین درآمدها تمدید شده و به همان شکل هم اجازه پرداخت طبق احکام سال 89 داده می​شود تا دولت در پرداخت حقوق و دستمزد با مشکلی مواجه نشود.

هم او و هم محمدحسین فرهنگی، بر این باورند که اگرچه احتمال ارائه لایحه​ای یک یا دو دوازدهم از سوی دولت، غیرممکن نیست اما احتمال ارائه طرح دوفوریتی در مجلس قوی​تر از احتمال ارائه لایحه از سوی دولت است. به این ترتیب باید تا پایان سال در قالب یک طرح دوفوریتی، وارد عمل شویم تا سریعتر این موضوع تصویب شود.

تعطیلی نوروزی مجلس
هرکدام از چهار راه فوق، سرنوشت لایحه بودجه 90 را رقم بزند، نتیجه نهایی آن برای مجلس یکی است و آن اینکه باید منتظر گزارش نهایی کمیسیون تلفیق در مورد لایحه بودجه 90 بماند.

اگرچه پیش از این محسن کوهکن سخنگوی هیات رئیسه مجلس اعلام کرده بود که مجلس در صورت لزوم در نوروز نیز برای بررسی لایحه بودجه 90، تشکیل جلسه می دهد؛ اما در حال حاضر این کمیسیون تلفیق است که باید تعیین کند در طول نوروز جلسه ای خواهد داشت یا نه؟ چون تا پیش از پایان بررسی​های این کمیسیون، امکان ارائه لایحه بودجه 90 به صحن علنی نیست. از آنجا که بررسی این لایحه تا پایان سال جاری نیز در کمیسیون تلفیق به اتمام نمی​رسد، این کمیسیون باید تصمیم بگیرد که بررسی​هایش را در طول نوروز هم ادامه خواهد داد یا نه؟

/30111