پرنده هدایت‌پذیر از دور (پَهپاد) که به آن هواپیمای بدون سرنشین نیز می‌گویند؛ امروزه به قدری گسترش یافته‌اند که به طور گسترده در زمینه‌های مخابرات، ناوبری جهانی، تحقیقات هواشناسی، جغرافیایی و جاسوسی به کار گرفته می‌شوند.
در حال حاضر ۳۲ کشور در حال ساخت و گسترش ۲۵۰ مدل پهپادهای اکتشافی هستند.
پهپادها انواع مختلفی دارند که عبارتند از پهپادهای بسیار کوچک که حتی در حد چند گرم وزن دارند با نام اختصاری MAV، پهپادهای منیاتوری که کمتر از ۲۵ کیلوگرم وزن دارند و پهپادهای سنگین. البته این سه نوع در دو دسته کلی بال متحرک و بال ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند.
کاربردهای گوناگون هم از دیگر شاخصه‌های تقسیم بندی پهپادها هستند که پهپادهای نظامی با امکان حمله به اهداف زمینی یا هوایی، پهپادهای تجسسی و جاسوسی، پهپادهای پشتیبانی و لجستیکی، پهپادهای غیرنظامی و تجاری چهار شاخه اصلی در این تقسیم بندی به شمار می‌رود.
نخستین بار که از این محصول استراتژیک در جهان استفاده شد به سال ۱۸۴۹ میلادی در اتریش باز می‌گردد که به مرور و با گذشت زمان به تدریج پیشرفت کرده و به نقطه کنونی رسیده است.
ساخت پهپاد در ایران
ایده ساخت پهپاد در کشورمان به سال‌های پیش از انقلاب بازمی‌گردد، اما ایده با وقوع انقلاب اسلامی به اجرا نزدیک و نزدیک‌تر شده تا در سال ۶۴ این ایده به واقعیت تبدیل شد و پهپاد مهاجر طراحی و ساخته شد.
ایده طراحی و ساخت مهاجر منجر به تشکیل صنایع هوایی قدس در سپاه شد که بعدها و در سال‌های بعد شد مرکزی برای ساخت پهپادهای پیشرفته در کشورمان. البته صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) هم بعدها به سوی ساخت پهپادها رفت و روند توسعه‌ای را در این مسیر پیش گرفت.
رزمایش پهپادی سپاه سال ۹۷ با نام «الی بیت المقدس ۱» با حضور پهپادهای تهاجمی - رزمی در منطقه عمومی هرمزگان و خلیج فارس با حضور جمعی از فرماندهان عالی رتبه سپاه اجرا و مجموعه متنوعی از پهپادهای نیروی هوافضای سپاه در این رزمایش شرکت داشتند.
این رزمایش تنها گوشه‌ای از توان و قدرت پهپادی سپاه بود که همه رسانه‌های جهان از آن با عنوان قدرت پهپادی سپاه یاد کردند. در جریان برگزاری این رزمایش شرکت همزمان ۵۰ فروند پهپاد تهاجمی ۱۷۰ RQ ایرانی همراه با تعدادی دیگر از پهپادهای تهاجمی و رزمی برای نخستین بار در منطقه بود که به طور همزمان عملیات تهاجمی انجام دادند.
این رزمایش و همچنین نمایشگاه شکار کرکس که در هفته دفاع مقدس سال جاری برگزارشد نیز بر اهمیت این موضوع تاکید کرد.
باشگاه خبرنگاران جوان هم قصد دارد تا مجموعه گزارش‌هایی دستاوردهای حوزه پهپادی کشور را که به صورت بومی طراحی و ساخته شده‌اند را بررسی و تحلیل کند.
پهپاد شاهد ۱۲۹
این پهپاد ساخت صنایع هوایی قدس است زیرمجموعه نیروی هوافضاس سپاه که در سال ۹۱ با حضور سرلشکر جعفری و سردار حاجی زاده رونمایی شد. طول این پهپاد ۸ متر و فاصله دو سر بال ۱۶ متر و قطر بدنه شاهد ۱۲۹، ۶۵ الی ۷۵ سانتیمتر تخمین زده می‌شود. این پهپاد در دو نوع تولید انبوه و ارتباط ماهواره‌ای در نیروی هوافضای سپاه به کار گرفته می‌شود.
مشخصات فنی
بدنه پهپاد شاهد ۱۲۹ از جنس کامپوزیتی بوده و از یک پیشرانه پیشرفته چهار سیلندر پیستونی با نام روتاکس ۹۱۴ (Rotax ۹۱۴) بهره می‌برد که توانایی حمل ۴ موشک هوشمند سدید با وزنی در مجموع ۴۰۰ کیلوگرم را دارد. همچنین ملخ موتور این پهپاد سه پره است. سکان این پهپاد به صورت وی شکل طراحی شده است.
سامانه کنترل و ارتباط این پهپاد ساخت صنایع صاایران بوده و دوربین نظارتی و هدفگیری آن را صنایع اپتیک ایران با نام عقاب-۶ ساخته و بر روی آن نصب کرده است. از دیگر ویژگی‌های این پرنده می‌توان به دقت در هدفگیری با شعاع عملیاتی ۱۷۰۰ کیلومتر، سقف پروازی ۲۵۰۰۰ فوت (۷۶۲۰ متر)، یک شبانه روز مداومت پروازی با هر بار سوختگیری، هزینه بسیار پایین ماموریت‌ها و قابلیت نشستن در تمام فرودگاه‌ها را دارا می‌باشد.
می‌توان از این پرنده بدون سرنشین در مقابله با تروریست‌ها، کشف و شناسایی در مرزهای آبی و خاکی، مسائل زیست‌محیطی، نقشه‌برداری و تهیه عکس‌های هوایی نیز استفاده کرد همچنین این پهباد نسخه‌ای مجهز به هدایت ماهواره‌ای دارد.
تعداد پهپادهای شاهد ۱۲۹ در حدود ۴۰ فروند تخمین زده می‌شود که این پهپادها در شهرهای ارومیه، سمنان، کنارک، بندرعباس، ابوموسی و دمشق حضور دارند.
پهپاد مهاجر ۱
پهپاد مهاجر جز مشهورترین پهپادهای ساخت ایران است، چرا که علاوه بر خصوصیات بسیار ویژه و منحصر به فرد؛ در سال ۱۳۶۸ با فیلمی که ابراهیم حاتمی‌کیا با نام مهاجر درباره این پهپاد در تلوزیون ساخت باعث شد تا بسیاری از مردم با این پهپاد و اقدامات موثر آن در جنگ آشنا شوند و امروز هم که این خانواده دارای ۶ عضو است.
مهاجر اولین پهپاد شناسایی ایران است که تاریخچه ساخت این پرنده به جنگ تحمیلی باز می‌گردد. در سال ۱۳۶۴ که صنایع هوایی قدس تشکیل شد، این پهپاد برای انجام مأموریت تصویربرداری از منطقه شلمچه به سپاه پاسداران تحویل داده شد تا فشار بر روی هواپیماهای شناسایی ارتش کم شود.
مشخصات فنی
پهپاد مهاجر از جنس کامپوزیت ساخته شد و وزنی در حدود ۸۵ کیلوگرم، سرعتی بالغ بر ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت، مداومت پرواز ۹۰ دقیقه‌ای و ارتفاع پرواز ۱۱ هزار پایی دارد، قادر هست انواع موشک را حمل کند. اما وقتی در سال‌های نخست شروع فعالیت، کار بازطراحی روی مهاجرها برای مسلح کردن آن‌ها انجام شد، این پهپاد می‌توانست فقط ۶ گلوله آرپی‌چی را حمل و شلیک کند.
عملکرد بسیار مناسب این پهپاد باعث شد تا خاطره‌هایی خوش از آن به جا بماند و نیروهای متخصص جمهوری اسلامی ایران در فکر طراحی نمونه‌های پیشرفته‌تر آن باشند که در نتیجه پهپادهای مهاجر ۲ تا ۶ تولید شد و هنوز هم کار ارتقای آن ادامه دارد، اما این پهپاد چنان قدرتمند عمل کرد که رسانه‌های خارجی هم به آن واکنش نشان دادند.
پهپاد سیمرغ
یکشنبه ۱۳ آذرماه سال ۹۰ بود که مقامات نظامی کشورمان مدعی شدند که یک فروند پهپاد شناسایی RQ-۱۷۰ آمریکایی مشهور به جانور قندهار را ردیابی و توانستند تا با هک سیستم‌های راداری و کنترلی این پهپاد که در داخل مرزهای کشورمان به پرواز درآمده بود را در محلی در نزدیکی مشهد به زمین بنشانند. باید به این نکته اشاره کرد که این پهپاد در اختیار پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) نبود بلکه عملیات‌های خاصی را برای CIA (سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا) انجام می‌داد.
متخصصان دفاعی کشورمان که در طول سال‌های متمادی از ابتدای انقلاب با دانش خود با تحریم‌های مختلف مقابله کرده‌اند از طریق مهندسی معکوس قطعات این پهپاد را از یکدیگر جداسازی کرده و توانستند تا تمامی قطعات آن را بومی سازی و با کنار هم قراردادن این قطعات پهپاد بومی سیمرغ در دو نوع شناسایی و نوع رزمی را هم با نام صاعقه طراحی و تولید کنند.
مشخصات فنی
با این که به دلایل امنیتی اطلاعات دقیقی از سوی نیروی هوافضای سپاه درباره این پهپاد اعلام نشده، اما به خاطر اینکه این پهپاد از طریق مهندسی معکوس ساخته شده در این بخش برخی از مشخصات آن را برای شما ذکر می‌کنیم که از طریق مهندسی معکوس با قطعات مشابه جایگزین و ساخته شد. نوع مهندسی معکوس شده این پهپاد در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۹۳ از سوی نیروی هوافضای سپاه رونمایی شد و در آبان ماه همان سال نیز فیلمی از پرواز آن به نمایش درآمد.
نیروی پیشران این پهپاد از موتور «تی‌اف۳۴» جنرال الکتریک است. ارتفاع این پهپاد ۳ متر، طول بال‌ها ۱۳ متر، سرعت ۸۰۰ تا ۹۷۰ کیلومتر در ساعت و ارتفاع پروازی ۱۵ هزار متری است. در واقع این پهپاد یک پهپاد «تاکتیکی عملیاتی» و نه یک هواپیمای «ویژه جاسوسی» است کاربرد اصلی این پهپاد در شنود سیستم‌های مخابراتی (موبایل، بی‌سیم رادیویی) و عکس برداری از مناطق نظامی و استراتژیک است. این پهپاد می‌تواند چهار بمب هدایت شونده را حمل کند.
سنسورهای بسیار دقیق و حساس در این پهپاد برای اندازه گیری حرارت، حرکت، تشعشع‌های رادیو اکتیو و سایر کمیت‌ها به کار گرفته شده است. همچنین، دوربین‌های قدرتمند و سیستم ناوبری هوشمند از دیگر ویژگی‌های خاص این پهپاد است.
این پهپاد در جریان بازدید فرمانده معظم کل قوا در آبان ماه سال ۹۳ از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه، به عنوان نخستین نمونه ایرانی از پهپاد غنیمت گرفته شده RQ-۱۷۰ آمریکا رونمایی و چندی بعد نیز فیلم‌هایی از پرواز این پهپاد به نمایش گذاشته شد. بعدها و در جریات بازدید دریابان شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی از نمایشگاه دستاوردهای پهپادی نیروی هوافضای سپاه در سال ۹۵ دو نوع از این خانواده رونمایی شد که که مجهز به پیشرانه‌های جت و ملخی (احتمالا توربوپراپ) بودند.
مهاجر ۲
متخصصان جمهوری اسلامی ایران در فاصله زمانی کوتاهی پس از ساخت مهاجر ۱ جهت ارتقای این پرنده شناسایی دست بکار شدند و این بار مهاجر ۲ را ساختند؛ این پهپاد در دهه ۷۰ شمسی برای مراقبت هوایی و عملیات شناسایی بر اساس نمونه اولیه ساخته شد، اما یک تفاوت ویژه با مهاجر ۱ داشت که آن هم در سطح مقطع راداری بود، مهاجر ۲ از سطح مقطع راداری کمی برخودار است و به همین دلیل می‌تواند از رادارهای دشمن پنهان بماند و به مواضع آن‌ها نزدیک و اطلاعات مورد نظر را دریافت کند.
مشخصات فنی
دومین عضو خانواده مهاجر از جنس کامپوزیت با طول بیش از ۲ متر، وزن تقریبی ۸۵ کیلوگرم، برد عملیاتی نزدیک به ۵۰ کیلومتر، مداومت پروازی حدود ۶ ساعت و سقف پروازی ۱۱ هزار پا ساخته شد و توانست با ویژگی‌های خود به یکی از پهپادهای ارزشمند نیروهای مسلح تبدیل شود.
از طرف دیگر مهاجر ۲ دارای سامانه کنترل و هدایت الکترونیکی نیمه خودکار یا تمام خودکار است که برای اجرای امور عملیاتی، پژوهشی و شناسایی بکار گرفته می‌شوند، این پهپاد بومی با قابلیت‌های فراوان موجب شد تا جوانان ایرانی در صنایع تولید پرنده‌های بدون سرنشین را به فکر تولید نمونه پیشرفته‌تر آن بیاندازد و این گونه بود که مهاجر ۲ نوین ساخته شد.
نسل نوین مهاجر ۲ مانند نمونه اولیه خود قابلیت پرتاب از سکوهای پرتاب زمینی را دارد، اما بسیار پیشرفته‌تر از آن است، این نسل دارای شعاع عملیاتی ۱۵۰ کیلومتر، مداومت پروازی ۶ ساعت، طول ۲.۹ متر، حداکثر سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت، وزن برخاست ۸۵ کیلوگرمی و سقف پروازی ۱۱ هزار پایی دارد که از نظر سرعت و برد عملیاتی ارتقا پیدا کرده در حالی که از نظر ظاهری و بسیاری از مشخصات فنی مانند مهاجر ۲ است.
مهاجر ۲ نوین؛ ارتقاء یافته مهاجر ۲
مهاجر ۲ نوین که آن را به اختصار M ۲-N هم می‌نامند این قابیلت را دارد که ۹۹ نقطه به صورت پیش فرض روی آن برنامه‌ریزی و توسط مرکز هدایت زمینی هدایت و کنترل شود و تصاویر بدست آمده را به صورت آنلاین به مرکز کنترل و فرماندهی مخابره کند، همین موضوع مهاجر ۲ نوین را به کابوس دشمنان تبدیل کرده است.
از مهاجر ۲ نوین یکبار به همراه پهپاد مهاجر ۴ در رزمایش مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران با نام محمد رسول‌الله (ص) که دی ماه سال ۹۳ برگزار شده بود، استفاده و در آن رزمایش اعلام شد یگان به‌کارگیرنده پهپادها، یگان پهپادی نزاجا است، اما بخاطر توانایی بالای این پهپاد امروز در یکی از مراکز نیروی زمینی ارتش در حین آموزش به افسران ارشد ارتش جمهوری اسلامی ایران دیده شده که این نشان می‌دهد این پهپاد علاوه بر یگان پهپادی نیروی زمینی ارتش به دیگر یگان‌ها نیز تحویل داده شده است.
تطابق ویژگی‌های پهپاد مهاجر ۲ و مهاجر ۲ نوین نشان می‌دهد که پهپاد مهاجر نوین در بسیاری از مولفه‌ها بدون اینکه در نمونه قبلی یعنی مهاجر ۲ تغییر داشته باشد بروزرسانی شده و مولفه‌های بهتری پیدا کرده است که از این جمله می‌توان به افزایش ۴ برابری مداومت پروازی و افزایش ۱۰۰ کیلومتری برد عملیاتی اشاره کرد.
بروزرسانی‌هایی که در مهاجر ۱، مهاجر ۲ و مهاجر ۲ نوین انجام شد ثابت کرد این پهپاد قابلیت‌های بسیار دیگری هم دارد، قابلیت‌هایی که در سایر اعضای خانواده مهاجر به وجود آمده و آن را به یکی از محبوب‌ترین خانواده پهپاد ایرانی تبدیل کرده است.
پهپاد صاعقه
پهپاد صاعقه از خانواده پهپاد سیمرغ و یکی از انواع پهپادهای رزمی بردبلند، ساخت ایران است که با استفاده از فناوری پهپاد آمریکایی ۱۷۰- RQ به روش مهندسی معکوس، توسط صنایع هواپیمایی شاهد، ساخته شده است.
مشخصات فنی
مدل صاعقه در مهرماه ۱۳۹۵ رونمایی شد و قابلیت حمل ۴ بمب هدایت‌شونده سدید که هوشمند و نقطه‌زن هستند را دارا می‌باشد. در جریان بازدید دریابان شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی از نمایشگاه دستاوردهای پهپادی نیروی هوافضای سپاه در سال ۹۵ دو نوع از این خانواده رونمایی شد که مجهز به پیشرانه‌های جت و ملخی (احتمالا توربوپراپ) بودند. پهپاد صاعقه از نظر مشخصات فنی به پهپاد سیمرغ شباهت کامل داشته و مجهز به موتور توربوفن پیستونی است. اما از نظر ابعاد، اندکی از مدل اصلی خود کوچک‌تر است.
پهپاد «صاعقه» در شعاع دوربُرد و فواصل دور دست قادر است چهار نقطه و هدف را با بمب‌های هوشمند نقطه‌زن با دقت بالا مورد اصابت قرار دهد و سالم به محل پرواز بازگردد.
این پهپاد شامگاه نهم مهر سال ۹۷ اولین عملیات برون‌مرزی پهپادهای رزمی سپاه بود که در آن هفت فروند پهپاد رزمی نیروی هوافضای سپاه مواضع و مقرهای تجمع و پشتیبانی تروریست‌ها را بمباران کرده‌اند.
27215
