مشکلات بافت‌های فرسوده در کلانشهر شیراز؛ کم‌کاری دولت یا عدم رغبت ساکنین محلات؟

به گزارش خبرآنلاین از شیراز،  شهرها همچون موجودات زنده‌ای نیاز به تجدید حیات دارند، ادامه این حیات نیازمند احیای بافت‌های فرسوده است که از سویی به تحقق عدالت اجتماعی و فرصت برابر در برخورداری از محیط زیست مناسب برای زندگی همه ساکنان این محله‌ها منجر می‌شود و از سویی دیگر خطرات طبیعی همچون زلزله،  اهمیت روند نوسازی این بافت‌های فرسوده را دوچندان می‌کند.

این بافت‌های فرسوده به سه گروه بافت‌های دارای میراث فرهنگی، بافت‌های شهری و بافت‌های حاشیه‌ای یا همان سکونتگاه‌های غیررسمی تقسیم می‌شود اما در این میان با وجود مصوبه‌های متعدد در سالیان گذشته در کلانشهر شیراز در زمینه بافت‌های فرسوده به نظر می‌رسد بخش زیادی از این مصوبات تنها روی کاغذ باقی مانده و به قول معروف خاک می‌خورند و  به مرحله اجرا نمی‌رسند.

آن گونه که نوذر امامی رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری می‌گوید: مصوبات شورای شهر شیراز در زمینه بافت‌های فرسوده این کلانشهر در ۵ سال گذشته، سه مورد بوده است. به گفته وی این مصوبات بند به بند  در حال اجرا است و هیچ مصوبه روی کاغذ یا در حال خاک خوردن نیست.

طرح‌های ویژه محلات بافت‌های فرسوده بدون نوبت بررسی شود

وی با اشاره به برخی بندهای آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از احیا بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده اظهار داشت: بر اساس ماده ۳ این قانون، طرح‌های ویژه محلات بافت‌های فرسوده باید بدون نوبت در کمیسیون ماده ۵ طرح و تصویب شوند که تاکنون این مهم میسر نشده است

امامی بیان کرد: بر اساس ماده ۴ قانون حمایت از احیای بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده مصوب سال ۸۹ مجلس شورای اسلامی، مجریان طرح‌های احیا بهسازی و نوسازی، وزارت راه و شهرسازی و شهرداری تعیین شدند که می‌توانند قسمتی از اختیارات خود را به اشخاص حقیقی یا حقوقی برای نوسازی بافت فرسوده واگذار کنند که تاکنون فقط  شهرداری‌ها بر اساس این ماده اقدام به تاسیس دفاتر تسهیلگری و خدمات نوسازی کردند و  از سوی دولت تاکنون اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.

عضو شورای شهر شیراز با تاکید به اینکه در حال حاضر حق‌الزحمه دفاتر تسهیلگری تماماً توسط شهرداری پرداخت می‌شود افزود: بر اساس ماده ۱۶ قانون حمایت از تولید و عرضه مسکن مصوب سال ۱۳۸۷ دولت باید ۱۰۰ درصد تخفیف اعمال شده توسط شهرداری را بپردازد که تاکنون محقق نشده است.

امامی گفت: بر اساس ماده ۹ قانون حمایت از احیا بهسازی و نوسازی بافت فرسوده مصوب همین سال، مشکلات  مربوط به مالکیت اراضی واقع در بافت‌های فرسوده باید توسط هیئت سه نفره از قضات با تجربه دادگستری، رئیس اداره ثبت اسناد و املاک همچنین  نماینده اداره راه و شهرسازی حل و فصل شود که تاکنون علی‌رغم تقاضای مکرر اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.

عضو شورای شهر شیراز در تشریح  کارشکنی‌ها و کم‌کاری‌ها در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده، توپ را به زمین دولت انداخت  و به  ماده ۱۲ قانون حمایت از احیا اشاره کرد و افزود: دولت می‌تواند هزینه‌های بخش غیردولتی را به منظور تامین خدماتی  همچون آموزشی، فرهنگی، گردشگری، مذهبی، ورزشی و  فضاهای عمومی را در بافت‌های فرسوده جزء هزینه‌های قابل قبول مالیاتی مودیان محسوب کند که در این زمینه تاکنون اقدامی انجام نشده است.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس ماده ۱۳ قانون حمایت از احیا، دولت مجاز است سالانه ۱۰ هزار میلیارد برای بافت فرسوده در بودجه سنواتی کل کشور پیش‌بینی و درج کند  که این موضوع قابل بررسی است.

ثبت اعتبارات مورد نیاز احیا و نوسازی بافت فرسوده در بودجه سالیانه

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر شیراز گفت: بر اساس ماده ۱۴ قانون حمایت از احیا شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان باید در بودجه سالیانه اعتبارات مورد نیاز احیا و نوسازی بافت فرسوده را درج کند که علی‌رغم تلاش ۷ ساله گذشته در ستادهای استانی و شهرستانی بازآفرینی، این مهم نیز میسر نشده است.

امامی مشکل دیگر پرداختن به بافت‌های فرسوده را کوتاهی بانک مرکزی اعلام کرد و افزود: بر اساس ماده ۱۵ قانون حمایت از احیا بانک مرکزی باید ۲۵ درصد تسهیلات بانکی ارزان قیمت به بخش مسکن را برای بافت فرسوده اختصاص می‌داد که آن نیز محقق نشده است.

وی با تاکید به اینکه قانون از سوی شورای شهر و شهرداری در زمینه بافت‌های فرسوده اجرا شده است گفت: در این راستا تنها شهرداری‌ها به وظایف قانونی خود عمل کرده‌اند و حتی بیش از وظایف قانونی به آن پرداختند  این در حالی است  که دستگاه‌های دولتی اقدام اثربخشی تاکنون انجام نداده‌اند.

این عضو شورای شهر شیراز با تاکید به اینکه تسهیلات نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده تاکنون به شکل کم‌بهره اعطا نشده است اظهار داشت: این وام‌ها در عمل تفاوت چندانی با تسهیلات معمول بانک‌ها ندارند که اگر این تسهیلات کم بهره بودند و متناسب با تورم موجود در جامعه، مبلغ آن افزایش می‌یافت، می‌توانست نقش مشوق نوسازی را ایفا کند.

مشوق‌های دولتی در خور توجه نیست

وی درباره مشوق‌های دولتی در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده بیان کرد: بخش دولتی به عنوان ضلع سوم مثلث مداخله در بافت‌های فرسوده تاکنون اقدامات تشویق‌کننده در خور توجهی صورت نداده است و در این راستا تاکنون بند ۷ ماده ۲ قانون حمایت از تولید مسکن مصوب سال ۸۷ مجلس شورای اسلامی به مرحله اجرا نرسیده است.

امامی افزود: بر اساس بند ۲ ماده ۴۱ از فصل هشتم آیین نامه اجرایی قانون مذکور حق امتیاز آب، برق، گاز، تلفن و امثال آن در محدوده بافت‌های فرسوده بدون دریافت حق نگهداری و همچنین الزام به تامین خدمات مازاد بر وضع قبل از نوسازی را مطرح کرده است که در حال حاضر چون تامین انشعابات جدید به شکل رایگان نیست، عامل بازدارنده‌ای برای نوسازی مسکن از سوی انبوه‌سازان و سازندگان بخش خصوصی محسوب می‌شود.

مشکل عدم احیا فقدان قانون مناسب یا عدم اجرای مصوبه نیست

در همین رابطه رئیس اداره بازآفرینی محلات شهری شهرداری شیراز دلیل کندی کار و طولانی شدن فرآیند نوسازی بافت‌های فرسوده را مسائل اقتصادی دانست. نسترن نژداغی  با تاکید به اینکه رویکرد شهرداری در اکثر مناطق واقع در بافت فرسوده بازآفرینی اجتماع محور و توانمندسازی ساکنین این محلات است، افزود: در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده، مشکل  شهرداری فقدان قانون مناسب یا عدم اجرای مصوبه نیست چرا که مصوبات به صورت دقیق  و مرحله به مرحله در حال اجراست.

وی با اشاره به اینکه ۳ مصوبه شورای اسلامی شهر شیراز در طول ۵ سال گذشته مشخصا معطوف به بافت فرسوده بوده است، بیان کرد: هر کدام از این مصوبات مشتمل بر ده‌ها بند است که  به دقت در حال اجراست.

وی با تاکید به اینکه شهرداری در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده نیازمند یکسری نهادهای اجتماعی واسطه به عنوان حلقه ارتباط بین مدیریت شهری و مردم است، گفت: راه‌اندازی «دفاتر تسهیلگری و خدمات نوسازی بافت فرسوده» در سطح کلانشهر شیراز مشخصاً با هدف  ارائه خدمات نوسازی بافت‌های فرسوده انجام شده است و  رسالت این دفاتر تشویقِ ساکنین بافت‌های فرسوده  در جهت نوسازی این محلات است.

وی افزود: شهرداری شیراز با ارائه اطلاعات لازم به مردم محلات بافت‌های فرسوده، آنها را از مشوق‌های موجود در این زمینه آگاه می‌کند. این مسئول، مساحت بخشی از بافت فرسوده مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران را که منطبق بر بافت تاریخی کلانشهر شیراز است، ۳۷۰  هکتار اعلام کرد و اظهار داشت: رویکرد مدیریت شهری بازآفرینی فرهنگ مبنا در این منطقه است به نحوی که اجازه ساخت و ساز خارج از قوانین میراثی به افراد در این بافت تاریخی داده نمی‌شود.

نژداغی سهم سکونت‌گاه‌های غیررسمی از بافت‌های فرسوده را ۸۵۰ هکتار دانست و بیان کرد: این محدوده  روستاهای استحاله شده در شهر شیراز را دربر می‌گیرد که شامل روستاهای  سهل آباد، سعدی، مهدی آباد (کتس بس)، شیخ علی چوپان،  دهپیاله، کوشک میدان، شهرک بهار  (پایکتا)، دباغی، شیری و گِلکوب است.

وی در ادامه به تخفیف بین ۵۰ تا ۸۵ درصد عوارض ساختمانی در بافت‌های فرسوده مصوب شیراز اشاره کرد و گفت: در کنار این تخفیف شهرداری، دولت نیز به ساکنین این محلات تسهیلات بانکی به ازای هر واحد مسکونی ارائه می‌کند.

حدود ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده در محدوده میانی شهر شیراز

رئیس اداره بازآفرینی محلات شهری شهرداری شیراز با بیان اینکه حدود ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده در محدوده میانی شهر شیراز وجود دارد اظهار داشت: این محدوده بین بافت تاریخی و توسعه‌های جدید واقع شده است که در این خصوص رویکرد شهرداری شیراز نوسازی این بافت‌های فرسوده  است. با درنظر گرفتن اینکه از مساحت کل این محدوده، ۲۰ درصد شامل معابر، ساختمان‌های عمومی همچون مدارس، درمانگاه‌ها، پارک‌ها و غیره است، در مجموع کاربری مسکونی نیازمند رویکرد مداخله به شکل نوسازی و بهسازی مشتمل بر حدود ۴۰۰ هکتار از این پهنه است.

 نژداغی بیان کرد: در شهرداری شیراز حسب شرح وظایف مقرر در اداره بازآفرینی محلات شهری معاونت شهرسازی رصدخانه‌ای برای پیگیری مصوبات شورای شهر وهمچنین کنترل لحظه به لحظه فرآیند نوسازی در محلات هدف وجود دارد.

مشکلات اقتصادی بر سر راه نوسازی بافت فرسوده

وی عمده مشکل بر سر راه نوسازی بافت‌های فرسوده را مسئله اقتصادی دانست که منجر به کندی کار و طولانی شدن این فرآیند می‌شود و گفت: ساکنین محلات بافت‌های فرسوده شیراز به دلیل مشکلات اقتصادی تمایل چندانی به نوسازی مسکن خود ندارند این در حالی است که  مشوق‌های دولتی همچون تسهیلات  نیز آنچنان برای  تشویق ساکنان  این محلات اثرگذار نیست چراکه عمدتا شاهد هستیم مردم این محلات پس‌انداز کافی برای اجرای عملیات نوسازی مسکن خود ندارند.

نژداغی  خاطر نشان کرد: در این راستا  کمک‌های دولتی در قالب بسته‌های حمایتی برای مسکن همچون تسهیلات کم بهره می‌تواند راهگشا باشد.

وی از جشن نوسازی محلات بافت فرسوده در کلانشهر شیراز خبر داد و گفت: زمانی که بیش از ۵۰ درصد بلوک‌های یک محله از فرسودگی خارج می‌شود، شهرداری اقدام به برگزاری جشن نوسازی می ‌ند که برای اولین بار در محله چوگیا این جشن  به زودی برگزار می‌شود.

در همین رابطه، مدیر شهرسازی شهرداری شیراز با بیان اینکه مساحت بافت فرسوده کلانشهر شیراز  تقریباً هزار و ۸۰۰ هکتار است، گفت: در این محلات حدود ۲۳۰ تا ۲۴۰ هزار نفر سکونت دارند.

ترجیح سرمایه‌گذاران برای نوسازی بافت‌های فرسوده در مناطق شمال شهر

ناصر رضایی با بیان اینکه نابسامانی و نبود هدف اغلب نهادها و سازمان‌های مرتبط با نوسازی بافت‌های فرسوده در سطح ملی از مشکلات این محلات است، اظهار داشت: مشکل  حال حاضر نوسازی بافت‌های فرسوده خود ساکنین این محلات است. امروز در بافت‌هایی زندگی می‌کنیم که ساکنین خود این‌ محلات، تمایلی به ماندن در این مناطق ندارند.

رضایی تجربه شهرداری شیراز در راه‌اندازی دفاتر تسهیلگری  بافت فرسوده را یادآور شد و افزود: قطعا شهرداری به تنهایی نمی‌تواند در عرصه نوسازی بافت‌های فرسوده کلانشهر شیراز موفق باشد.

مدیر شهرسازی شهرداری شیراز به ترجیح سرمایه‌گذاران برای نوسازی بافت‌های فرسوده در مناطق شمال شهر و به اصطلاح بالای شهراشاره کرد و گفت: این سرمایه‌گذاران نوسازی بافت‌های فرسوده شمال شهر را به دلیل کسب سود بیشتر بر محلات پایین شهر و بافت‌های حاشیه شهر ترجیح می‌دهند.

این در حالی است که مردم  ساکن در محلات و بافت‌های فرسوده حاشیه شهر نیز خود به دلیل مشکلات اقتصادی تمایل به تجمیع و نوسازی محل سکونت خود ندارند و همین موارد باعث می‌شود که ما با فضایی مواجه شویم که به قطعیت می‌توان گفت این محلات هویتشان را از دست می‌دهند چرا که شهرداری و دولت  توان هزینه کرد در این بافت‌های حاشیه‌ای و جنوب شهر را ندارند.

مصالح ساختمانی بی‌کیفیت در نوسازی بافت‌های فرسوده حاشیه شهر

رضایی استفاده از مصالح ساختمانی بی‌کیفیت در نوسازی بافت‌های فرسوده حاشیه شهر را یکی دیگر از مشکلات حال حاضر جامعه کنونی دانست و گفت: عمر مفید مصالحی که استفاده می‌شود، حداقل باید صد ساله باشد ضمن آنکه نبود سکونتگاه‌های موقت برای ساکنان این مناطق نیز از دیگر مشکلات امروزی بر سر راه نوسازی بافت‌های فرسوده است چرا که اقتصاد شهری ما بسیار ضعیف است.

وی در تشریح راهکارهای اساسی در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده بیان کرد: دولت باید ساکنین محلات را شناسایی و برای این افراد اشتغالزایی کند. رضایی بزرگترین اشتباه حال حاضر در زمینه بافت‌های فرسوده شهری  را پاک کردن صورت مسئله دانست و گفت: ارزش زمین در بافت‌های فرسوده ارزان است. این در حالی است که نحوه خدمات دهی در این بافت‌ها نیز بسیار ضعیف است.

محدوده روستاهای شیراز ۵ برابر شده است

رضایی همچنین فقدان برنامه‌ریزی آمایش سرزمینی از سوی دولت را از دیگر مشکلات سر راه نوسازی بافت‌های فرسوده دانست. مدیر شهرسازی شهرداری شیراز با اشاره به اینکه محدوده روستاهای شیراز ۵ برابر شده است بر لزوم توانمندسازی ساکنین محلات تاکید کرد.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه سازمان‌ها به سختی در مناطق و محلاتی که برایشان درآمد نداشته باشد، هزینه می‌کنند، اظهار داشت: در این خصوص دولت نیز هزینه نمی‌کند این در حالی است که با این وجود، شهرداری نیز خود را ملزم به انجام نوسازی بافت‌های فرسوده نمی‌داند هرچند که تنها سازمانی که  در این رابطه صددرصد خدمات ارائه می‌کند، همین شهرداری است.

رضایی با بیان اینکه قیمت عوارض یک صدم سود افراد نیست، به کنار کشیدن سازمان‌های مختلف در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده اشاره کرد و گفت:  همه شهرداری را مقصر تمام کم کاری‌ها در حوزه بافت‌های فرسوده می‌دانند این در حالی است که هزینه‌های شهرداری در این خصوص بسیار بالاست.

وی در خصوص تسهیلات دولتی برای نوسازی بافت‌های فرسوده  نیز گفت: نرخ بهره این تسهیلات بسیار بالا است و ساکنین‌ این محلات از عهده بازپرداخت این وام‌ها برنمی‌آیند ضمن آنکه بازپرداخت این تسهیلات نیز طولانی است.

مدیر شهرسازی شهرداری شیراز از اینکه نگاه  دولت و سازمان‌ها در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده نگاه املاکی دارند، انتقاد کرد و خواستار تغییر این نوع نگرش شد.

48