شبکه‌های اجتماعی امن نیستند

محبوبه عمیدی: رشد پر‌شتاب شبکههای اجتماعی همچنان ادامه دارد، چیزی حدود 690 میلیون نفر در سراسر جهان از فضای مجازی ایجاد شده توسط شبکه‌هایی مانند فیس‌بوک، مای‌اسپیس و اورکات برای تبادل اطلاعات استفاده می‌کنند و تعدادشان روز به روز افزایش می‌یابد. اما این پدیده، زنگ خطر را برای طرفداران حریم خصوصی به صدا درآورده و نگرانی‌هایی را در زمینه سوء استفاده از داده‌های شخصی افراد با اهداف تجاری یا تبهکارانه ایجاد کرده است.

شاید انتظار داشته باشید این نگرانی‌ها به رقابت شبکههای اجتماعی برای بهبود سیاست حفظ حریم خصوصی کاربران و پس از آن استقبال بیشتر از شبکه‌های امن‌تر منجر شود. با این وجود، یک گروه کاری از دانشگاه کمبریج انگلستان به این نتیجه رسیده است که شبکههای اجتماعی چندان علاقه‌ای به یادآوری حفظ حریم خصوصی به کاربرانشان ندارند. تجربیات روان‌شناختی تازه منتشر شده، شاید بتواند علل این پنهان‌کاری را شرح بدهد.

خط مشی فراموش شده
به گزارش نیوساینتیست، مطالعه‌ای که در دانشگاه کمبریج به رهبری ژوزف بونیو و سورن پریبوش انجام شده، به بررسی قوانین حفظ حریم خصوصی افراد و مطالبات 29 شبکه اجتماعی از جمله فیس‌بوک و مای‌اسپیس پرداخته است.

در همگی این سایت‌ها، خط مشی حفظ حریم خصوصی کاربران تعریف شده است و بسیاری از آنها از این تعریف برای تأکید بر اهمیت حریم خصوصی برای شبکه اجتماعی‌شان استفاده کرده‌اند. حتی 7 شبکه اجتماعی از میان این سایت‌ها برای دریافت تأییدیه رعایت حریم خصوصی از سایت‌هایی مانند «تراست‌ای» دریافت کرده بودند. تراست‌ای، وب‌سایتی تجاری و مستقل است که به شرکت‌ها و سایت‌های گوناگون کمک می‌کند تا قوانین حریم خصوصی را در سایتشان به اجرا درآورند و برای اثبات این موضوع به کاربران، گواهینامه حفظ حریم خصوصی برای شرکت‌های درخواست کننده صادر می‌کند.

جالب است بدانید، تمامی شبکه‌های اجتماعی که با پرداخت هزینه این گواهینامه را دریافت کرده بودند، ترجیح دادند به جای نمایش آن در صفحه اصلی سایت و در معرض دید تمامی کاربران، آن را در صفحه خط مشی حریم خصوصی که چندان هم به چشم نمی‌آید، قرار دهند. این همان حقیقتی است که به محققان دانشگاه کمبریج ثابت کرد شبکه‌های اجتماعی تمایلی به یادآوری قوانین حریم خصوصی به کاربرانشان ندارند.

این تحقیق، جواب قانع‌کننده‌ای برای این پنهان‌کاری پیدا کرده است: به نظر می‌رسد، هفت سایت دریافت‌کننده گواهینامه رعایت حریم خصوصی کاربران، آهنگ رشد کندتری نسبت به سایر رقبا دارند.

از سر باز کردن قوانین
چرا پر‌رنگ‌تر شدن قوانین حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی، کاربران را از به اشتراک گذاشتن اطلاعات باز می‌دارد؟ تحقیق تازه‌ای که توسط الساندرو آکوئیستی و همکارانش در دانشگاه کارنگی ملون در پیتزبورگ پنسیلوانیا انجام شده، احتمالا می‌تواند به این پرسش پاسخ بدهد. در این مقاله که اوایل مردادماه جاری در «شبکه تحقیقات علوم اجتماعی» منتشر شد، از دانشجویان خواسته شده بود پرسشنامه‌ای را درباره تکالیف درسی‌شان پر کنند. این تحقیق نشان می‌داد اگر دانشجویان در ابتدا ناچار به درنظر گرفتن رعایت حریم خصوصی می‌شدند، احتمال اینکه به تقلب دست بزنند، به مراتب کمتر می‌شده و حتی اطمینان دادن به آنها بابت محرمانه ماندن نتایج هم چیزی را عوض نمی‌کرده است.

آکوئیستی در این باره می‌گوید: «این اثر که اهمیت حریم خصوصی نامیده می شود، همان چیزی است که شبکه‌های اجتماعی را به پنهان‌کردن تلاش‌هایشان برای حفظ حریم خصوصی، تشویق کرده است».

وقتی نتایج را با این حقیقت ترکیب کنیم که بیشتر کاربران در زمینه امنیت، عملگرا هستند و از بابت نقض حریم خصوصی‌شان نگرانی چندانی ندارند، بازاری خواهیم داشت که تمایل چندانی به توسعه قوانین حریم خصوصی نخواهد داشت.

بونیو و پریبوش خواستار تغییراتی در این قوانین شده‌اند. به عنوان مثال و در صورت اجرا، کاربران شبکه‌های اجتماعی بدون اجازه صریح کاربران دیگر، امکان به اشتراک گذاشتن اطلاعات آنها را نخواهند داشت. این را هم در نظر بگیریم که با اجرای چنین قوانینی تنها مدل تجاری قابل پیش‌بینی برای شبکه‌های اجتماعی، به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی افراد با سایر کاربران خواهد بود که البته امکان‌پذیر نیست.

یک حالت دیگر هم وجود دارد. در کنار اکثریت عملگرا که حساسیت چندانی نسبت به حریم خصوصی‌اش ندارد، اقلیتی هم وجود دارد که نسبت به حریم خصوصی احساس متفاوتی دارد و بسیار سخت‌گیر است. این گروه دوم آنقدر درباره حریم خصوصی نگران است که تلاش می‌کند از طریق وبلاگ‌ها و رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی را تحت فشار قرار دهد، مانند ماجرایی که زمستان 2009 / 1387، فیس‌بوک را درگیر کرده بود.

شواهد نشان می‌دهند که این فشارها از سوی مخالفان، اثراتی را نیز دربر داشته است. تحقیقات دانشگاه کمبریج نشان می‌دهد که سایت‌های قدیمی‌تر و بزرگ‌تر در مقایسه با سایت‌های کم‌تجربه و کوچک‌تر، سابقه بهتری در رعایت حریم خصوصی افراد دارند. به عقیده بونیو، قدیمی‌ترها ناچار به درک اهمیت حفظ حریم خصوصی شده‌اند.