تصویب طرح جدید مجلس، ایران را در چه وضعیتی قرار می دهد؟

مهسا مژدهی: نمایندگان مجلس شورای اسلامی به طرحی رای داده اند که در آن ایران به دلیل کمکاری کشورهای اروپایی در لغو تحریم ها بسیاری از محدودیت های خود در زمینه هسته ای را به حالت قبل بر می گرداند. برخی این وضعیت را خروج از توافق هسته ای توصیف می کنند.

بر اساس طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» که در آستانه ۱۳ آبان با ۱۹۶ رأی (بیش از ۹۰ درصد) مجلس شورای اسلامی تصویب شد،سازمان انرژی اتمی موظف است ظرف مدت دو ماه پس از تصویب این قانون، سالانه به میزان حداقل 120 کیلوگرم اورانیوم با غنای 20 درصد در تاسیسات شهید علی محمدی فردو تولید و در داخل کشور ذخیره کند.

در جهت تحقق ظرفیت یکصد و نود هزار سو غنی سازی، سازمان انرژی اتمی ، مکلف است پس از تصویب این قانون، ظرفیت غنی سازی و تولید اورانیوم غنی سازی شده با سطح غنای متناسب هر یک از مصارف صلح آمیز کشور، به میزان ماهانه حداقل 500 کیلوگرم افزایش دهد. این سازمان همچنین موظف است ظرف مدت 3 ماه عملیات نصب، تزریق گاز، غنی سازی و ذخیره سازی مواد را تا درجه غنای مناسب، با حداقل 1000 عدد ماشین IR-2m در بخش زیرزمینی تاسیسات شهید احمدی روشن نطنز آغاز کند.

سازمان انرژی اتمی مکلف است در همین بازه زمانی، هرگونه عملیات غنی سازی و تحقیق و توسعه با ماشین های IR-6 را به تاسیسات شهید علی محمدی فردو منتقل کرده و عملیات غنی سازی را با حداقل 164 ماشین از این نوع آغاز نموده و آن را تا انتهای سال 1399 به 1000 ماشین توسعه دهد. همچنین راکتور 40 مگاواتی آب سنگین اراک را که به موجب برجام در حال بازطراحی و بهینه سازی است، ظرف مدت 4 ماه از تاریخ تصویب این قانون با برنامه زمانبندی معین از طریق احیای قلب راکتور به شرایط قبل از برجام برگرداند و دولت موظف است بر اساس بندهای 36 و 37 برجام، ظرف مدت ۲ ماه از تصویب این قانون، دسترسی های نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی بر اساس برجام را متوقف کند.

بر اساس پیشبینی های نمایندگان مجلس شورای اسلامی ،پس از 3 ماه از تصویب این قانون، اگر روابط بانکی ایران در اروپا و میزان خرید نفت توسط آنها از ایران به شرایط عادی و رضایت بخش بازنگشته باشد، دولت مکلف است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند و چنانچه پس از 3 ماه از تصویب این قانون طرف های مقابل برجام به اجرای  تعهدات خود در برجام بازگشته باشند، دولت مکلف است پیشنهاد اقدام متقابل ایران در بازگشت به تعهدات برجامی را به مجلس ارائه کند.

در خبرآنلاین با دکتر حسن بهشتی پور، کارشناس ارشد مسائل هسته ای در مورد این طرح به گفتگو نشسته ایم:

طرح تازه مجلس دارای موارد گسترده و زیادی در زمینه غنی سازی اورانیوم است. برخی این اقدام را در صورت اجرایی شدن برابر با خروج ایران از برجام تلقی کرده اند. نظر شما در اینباره چیست؟

بله به نظر من هم همینطور است. یعنی طرح به شکلی طراحی شده و مواردی را پیشنهاد کرده است که اگر ایران آنها را انجام دهد از برجام خارج خواهد شد و برای کشورهای دیگر هم بیانگر خروج ایران از توافق است حتی اگر آن را به زبان نیاورد.

البته چیزی که مهم است، اجرای این طرح است. این طرح مبتنی بر ایده ای است که ذخایر اورانیوم را عاملی بازدارنده برای دشمنان ایران تلقی می کند. یعنی تصورش این است که هرچقدر میزان ذخیره اورانیوم یا غنای آن بیشتر باشد، قدرت ایران هم افزایش می یابد. این تئوری هم به خودی خود مبتنی بر اندیشه ای است که برجام را از ابتدا قبول نداشته است و انتقاد اصلی اش هم بر توافق هسته ای همین بود که چرا ذخایر اورانیوم را کاهش داده است. اما بحث در شرایط کنونی بر سر این است که آیا چنین اقدامی درست است و بازدارندگی دارد؟ آیا این اقدام در تعارض با دکترین هسته ای که بر اساس آن ایران به دنبال ساخت بمب اتمی نیست، قرار ندارد؟ 

مهم است که بدانیم آیا این طرح در نهایت تبدیل به افزایش قدرت خواهد شد یا تهدید و دشمنانمان را افزایش می دهد؟ بنده قائلم که اجرای این طرح موجب افزایش تهدیدها علیه ایران خواهد شد و دشمنان را جری تر خواهد کرد.

انتخابات امریکا در حال برگزاری است و با توجه به این طرح بعید نیست که روابط از این هم تیره و تارتر شود. آیا مشکلات بیشتر و تحریم های بیشتری در راهند؟

این طرح است که از سوی نمایندگان رای اورده و اول باید دید که اجرا می شود یا نه. از آن سو هم باید منتظر ماند تا ببینیم چه کسی در انتخابات آمریکا رای می آورد. بعد از آن است که ما باید ببینیم که چه سیاستی را در پیش بگیریم تا از میزان آسیب ها به کشورمان کاسته شود. فعلا سیکل داخلی برای اجرای این موضوع طی نشده و مشخص نیست که چه کسی انتخابات آمریکا را می برد. بایدن گفته است که تحریم ها را لغو می کند. او می تواند اجرای تحریم ها را در فاصله های 90 روزه مانند زمان اوباما متوقف کند. اما به عنوان تحلیل گر تا زمانی که این دو گزینه مشخص نشود نمیشود پیشبینی کرد. اما تصمیم سازان باید از قبل برنامه ریزی کرده باشند. به هر حال اول صبر کنیم ببینیم که مراحل گذر از شورای نگهبان و شورای امنیت ملی طی می شود یا نه؟

به هرحال نگرانی های زیادی در مورد اجرای طرح وجود دارد. برخی می گویند اگر چنین اتفاقی بیفتد آنقدر دامنه تحریم ها گسترش خواهد یافت که داروهای معمولی هم کمیاب شوند. نظر شما در مورد چنین پیشبینی هایی چیست؟

به نظر من اجرایی نخواهد شد. اگر همه مراحل طی شود و قرار به اجرایی شدن این فوریت باشد، در شرایط فعلی اجرای چنین مراحلی وضعیت را دشوارتر خواهد کرد. به ویژ ه اگر همچنان همین شرایط فعلی را در داخل و خارج از کشور داشته باشیم، اوضاع بدتر خواهد شد چرا که اهرم تحریم فعال است.

اما جدای از مساله اقتصادی از نظر امنیتی مساله حساس تر است و ما دوستانمان را در جهان از دست خواهیم داد و این خیلی وضعیت مشکلی را ایجاد می کند.

با توجه به این وضعیت ایا می توان امید داشت که اف ای تی اف به جای برسد؟

اف ای تی اف مقررات اجرایی است که به کشورهای دنیا ابلاغ می شود که اگر می خواهند با نظام بانکداری جهانی در ارتباط باشند، لازم الاجراست. چه ایران تحت تحریم باشد و چه نباشد، اف ای تی اف باید اجرا شود.180 کشور دنیا آن را اجرا می کنند و در سیستم مالی جهان حضور دارند و بنابراین ربطی به برجام و خروج از آن و مساله غنی سازی ندارد. آنها دستورالعملی داده اند با 40 مورد، که به جز دو تا از آنها بقیه اجرا شده است. دو بخشی که مانده سی اف تی و پالرمو است که باید اجرایی شود. این مقررات جهانی است و از سال 1368 هم وجود داشته. از سوی دیگر این که ما اف ای تی اف را اجرایی کنیم باعث لغو تحریم ها نمی شود و مبادلات مالی ما راحت تر خواهد بود. مجلس در سال 1397 این را تصویب کرده و ملاحظاتی را هم ذکر کرده است. کشورهای دیگری هم هستند که ملاحظات خود را دارند و پذیرفته شده اند اما مجمع تشخیص مصلحت آن را اجرایی نکرده است.

فرض بگیریم  این طرح اجرایی شود، شاهد چه اتفاقاتی خواهیم بود؟

تصویب و اجرایی شدن چنین طرحی باعث دور شدن دوستان ایران خواهد شد. چین و روسیه در سال های اخیر پشتیبان ایران بوده اند و حتی با ارای خود ایالات متحده را مجبور کرده اند که مکانیسم ماشه و.. را تصویب نکند. اما این اتفاقات باعث خواهد شد که چین و روسیه هم به همان سیاق سابق خود برگردند که با کشورهای غربی در زمانی که لایحه ای علیه ایران مطرح می شد، همکاری می کردند. ایران توانسته است که کشورهای جهان را با خود همراه کند و حتی متحدان آمریکا را وادارد که ترامپ را تنها بگذارند. در واقع اتفاقاتی که در تابستان شاهدش بودیم و موجب انزوای امریکا هم شد، به وسیله برجام اتفاق افتاده بود و حالا با بی معنی شدن آن، دیگر ایران نمی تواند کشورها را به همکاری باخود وادارد.

>>> در همین رابطه بیشتر بخوانید...
طرح مجلس برای بازگشت به غنی سازی ۲۰ درصد
آیا پیروزی بایدن روابط ایران و آمریکا را وخیم‌تر از دوره ترامپ می‌کند؟
ترامپ دست دوستی به سمت ایران دراز می‌کند

312 310