نشانه های حبابی شدن بورس در حال ظهور است؟

طاهره رضوی:

افت شاخص‌های بورس در روزهای اخیر، چنان لرزه‌ای به تنه این بازار وارد کرده که عقربه‌های ساعت بازار سرمایه در حال حرکت در جهت معکوس است.

شاخص بورس در معاملات روز دوشنبه بازار سهام به‌دلیل تداوم کاهش قیمت اکثر شرکت‌های بزرگ، با ریزش ۶۳۶ واحدی مواجه شد و عقب‌گردی به کانال ۲۴ هزار واحد داشت و به ارقام ۷ فروردین بازگشت. بازده سرمایه‌گذاری در بورس سهام تهران نیز از ۱۴ درصد به ۶ درصد تنزل کرد.
البته نزول شاخص‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که بازار سهام در روزهای ابتدایی دهه ۹۰ پا در پیست سرعت شاخص‌ها گذاشته بود؛ در هفته اول، از مرز ۲۴ هزار واحد گذشت و پس از ۵ روز، در مکان ۲۵ هزار واحد قرار گرفت. اما چند روز بیشتر نگذشته بود که شاخص‌کل وارد کانال ۲۶ هزار واحد شد.

همان زمان البته برخی کارشناسان اعتقاد داشتند که بازی اعداد و ارقامی که با آغاز سال جدید در شاخص‌های آماری بازار سرمایه به‌وجود آمده، بدون منطق است و عادی نیست.
برخی تحلیلگران هم بر این باور بودند که روند صعودی قیمت‌ها در حال حاضر اگرچه حباب‌گونه نیست، اما در نهایت به حباب خواهد رسید، زیرا سرعت غیرمجاز شاخص منجر به غالب شدن جو هیجانی بر بازار می‌شود و رفتار احساسی جای تحلیل‌های منطقی را می‌گیرد.

در این بین، هشدارهایی شنیده می‌شد: «باید مراقبت کرد که جذب سرمایه در بازار سرمایه به سرعت به رشد تولید یا بهره‌وری منتقل شود. در غیر این صورت، اگر این افزایش جذب فقط به افزایش دست به دست شدن سهام منجر شود و در واقعیت تولید اثر نگذارد، در آینده با نوسان‌های ملتهب ناشی از حباب در بازار سرمایه مواجه خواهیم شد.»
این نگرانی و هشدار از سوی محمد نهاوندیان، رییس اتاق بازرگانی ایران مطرح شد و بیم چرخش‌های سفته‌بازانه بازار سرمایه را داشت.
با این حال، هر روز از زبان مسوولان ارشد اقتصادی می‌شنیدیم و می‌شنویم که رشد شاخص‌های بورس حبابی نیست و رشد و رونق بازار سرمایه براساس پتانسیل‌های موجود بوده است.
شمس‌الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی تاکید می‌کند: رشد بازار سرمایه همواره در ماه‌های اولیه سال پرشتاب است و یک‌سری از عوامل بنیادی این بازار را تقویت می‌کند.

عدم تعادل در بازارها

حال این بازی عدد و رقم امروز به نقطه‌ای رسیده که شاخص‌های بورس در حال سقوط است و شاید حباب بورس است که نشانه‌های خود را آشکار می‌کند. مهدی تقوی، کارشناس بازار پولی و بانکی معتقد است: «رشد شاخص‌های بورس از همان ابتدا یک حباب در بازار بود و با این حباب، شاخص‌ها بالا رفت.»
وی  توضیح می‌دهد: «وقتی بازارهای دیگر در شرایط رکود به‌سر می‌برند، مردم بهترین جایی را که برای سود بیشتر سراغ دارند، بورس است، بنابراین شروع به خرید سهام و اوراق مشارکت می‌کنند.»
از نگاه او، «بازارها هیچ‌گاه به تعادل نمی‌رسند؛ مگر آن‌که بازارهای دیگر در حال تعادل قرار داشته باشند. زمانی که همه بازارها در حالت تعادل باشند، نوسان‌ها از بین می‌رود، اما اگر یک بازار از حالت تعادل خارج شود، در بازارهای دیگر نوسان می‌بینیم و به‌طور معمول عده‌ای از این عدم تعادل‌ها برای خود پول می‌سازند.»

خودنمایی نشانه‌ها

علی‌رضا بحرینی، کارشناس اقتصادی هم می‌گوید: «در سنت مرسوم تفکر اقتصادی، قیمت یک دارایی به‌سادگی باید مبانی اساسی بازار آن دارایی را منعکس کند. در واقع قیمت یک دارایی می‌تواند تنها به اطلاعات درباره بازدهی‌های جاری و آینده ناشی از یک دارایی بستگی داشته باشد که به ارزش بنیادی دارایی موسوم است. همچنین قیمت جاری یک دارایی ممکن است به دلایل مختلف، از ارزش بنیادی آن انحراف پیدا کرده و کمتر یا بیشتر از آن ارزش‌گذاری شود؛ این نوسان‌ها با توجه به ذات بازارهای دارایی طبیعی است.»

توضیح او  چنین است: «هنگامی که قیمت جاری یک دارایی از ارزش بنیادی آن فراتر می‌رود و این نوسان به‌صورت مداوم طی یک بازه زمانی افزایش می‌یابد، با یک حباب دارایی مواجه هستیم. زمانی که قیمت‌ها در یک بازار دارایی به اوج خود می‌رسند، حباب دارایی بسیار بزرگ می‌شود و سپس قیمت دارایی به صورت ناگهانی کاهش می‌یابد یا به عبارتی سقوط می‌کند که گفته می‌شود حباب دارایی ‌ترکیده است.»

بازار سکه؛ مقصر اصلی

رضا کمالی، فعال بازار سرمایه، تغییرهای قیمتی در بازارهای خارج از بورس را عامل اتفاق‌های اخیر بازار سهام می‌داند. وی می‌گوید: «اخیرا‌ با جذابیت قیمت طلا و به‌خصوص سکه، عده‌ای سرمایه‌های خود را از بازار سهام خارج کرده و به سرمایه‌گذاری روی سکه رو آورده‌اند که این اقدام تا اندازه‌ای مبنی بر خروج نقدینگی بازار و ظهور نشانه‌های ضعف بازار سهام شده است. البته جذابیت بازار سکه موقتی است، چراکه دولت طی اقدام‌هایی آن را کنترل خواهد کرد و دوباره سرمایه‌ها به سمت بازار سرازیر می‌شود.»

دماسنج بورس باز هم بالا می‌رود

اما اصغر مهری‌زاده، فعال بازار سرمایه معتقد است: «با توجه به حجم بالای معاملات در بورس تهران، نزولی کنونی شاهص پایدار نیست.»
وی با اشاره به عوامل اثرگذار بر افت و خیز بازار، می‌گوید: «عوامل سیاسی، اقتصادی و قیمت‌های جهانی می‌توانند بر روند بورس تاثیرگذار باشند. همان‌طور که با انتشار اخباری خوشایند، شاهد صعود بازار هستیم، اخبار ناخوشایند نیز قادر به تغییر جهت شیب شاخص هستند. بهترین راه‌حل برای حضور مداوم در بازار، پرهیز از هرگونه هیجان در هر دو بازار صعودی و نزولی است.»

وی پیش‌بینی بازار بورس را چنین می‌داند: «پیش‌بینی تحلیلگران تکنیکال بازار از چند هفته گذشته این بود که شاخص در حال حاضر توان شکستن مقاومت و عبور از ۲۶ هزار واحد را ندارد که شرایط کنونی موید همین مطلب است.
مهری‌‌زاده می‌افزاید: «با توجه به این‌که سود نقدی در شاخص لحاظ می‌شود، نمی‌توان به درستی پیش‌بینی کرد که شاخص تا پایان فصل به چه رقمی خواهد رسید، اما اگر رفتار بازیگران بازار منطقی و به دور از هیجان باشد، شاهد صعودی آرام خواهیم بود.

پلیس نامحسوس بورس کجاست؟

حال این پرسش مطرح می‌شود که پلیس نامحسوس بورس کجاست تا با اعمال راهکارهایی، جلوی حبابی شدن بازار را بگیرد؟ واقعیت این است که سهامداران بزرگ، ابزارهای لازم برای خروج از بازار و فروش سهام یک شرکت را دارند و به موقع با خرید و فروش‌های بزرگ بر بازار اثر می‌گذارند، اما سهامداران کوچک باید دنباله‌رو باشند و به موقع نمی‌توانند از زیان خود جلوگیری کنند. در نتیجه دولت باید شاخص‌هایی را در نظر بگیرد که روند بورس با حباب‌های مالی مواجه نشود؛ همان‌طور که باید شاخص‌هایی برای پرداخت اقساط وام بانکی در نظر گرفت که مطالبات معوق افزایش نیابد.

/39