موانع تحولات دمکراتیک ىر خلیج فارس

دکتر سعید الشهابی: 

از هنگام آغاز انقلابهای عربی پیش از چهار ماه پیش کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس  وارد یک مسابقه با زمان شدند تا از تحولات دمکراتیک که اکنون سراسر جهان عرب را دربر گرفته است جلوگیری کنند و در این زمینه تمامی امکانات خود را بکار می گیرند تا از وقوع تحول جلوگیری نمایند . حکومتهای عرب خلیج فارس باور ندارند که این تحول حتمی است باوجود آنکه عکسهای آن در سراسر جهان منتشر شده است وثابت گردیده که بهار انقلابهای عربی در حال گسترش و فزونی است.  

موضع کشورهای شورای همکاری دربرابر انقلاب مردمی در بحرین نشان می دهد که این کشورها قصد دارند هرگونه جنبش واقدامی که خواهان تغییر اوضاع موجود است سرکوب و ریشه کن نمایند . بعضی از کشورهایی که در سرکوب قیام مردم بحرین شرکت دارند در حقیقت قصد دارند نه تنها این پیام را را به ملت بحرین برسانند بلکه به تمامی ملل منطقه برسانند که این شورا اجازه نخواهد داد تحولات اساسی در رژیمهای بی نظیر این منطقه روی دهد و می توان گفت این نخستین بار در سالهای اخیر است که کشورهای شورای همکاری با وجود اختلافهای موجود با یکدیگر موضعی هماهنگ اتخاذ می کنند . این موضعگیری واقعیت دیگری را پنهان نمی کند وآن این است که حکومتهای شورای همکاری از تحولات جهان عرب بسیار نگران هستند بخصوص که تحولات مصر عامل اصلی برانگیختن دبلوماسی خلیج فارس در هفته های اخیر بود. هدف از این تحرک شورای همکاری آن است تا بگوید که بازیگر سرنوشت سازی در تحولات جهان عرب می باشد ومی تواند در برابر نیروهای وجنبشهای دمکراتیک منطقه مقاومت کند.

کشورهای عضو شورای همکاری بطور کلی نگران تحولات منطقه هستند اما مصر دارای جایگاه ویژه ای در جهان عرب می باشد وحکومت آینده این کشور برای همه جهان عرب وبخصوص شورای همکاری اینه ای تمام عیار بشمار می آید تا آنجا که شورای همکاری رژیم قاهره را الگوی خود بشمار می آورد وهرگونه تحول در قاهره مقدمه تحول در پایتختهای این کشورهاست ونبرد مخفیانه در راهروهای دبلوماتیک عرب ونیروهای دمکراتیک با رژیمهای حاکم ناخودآگاه تأثیر خود را بر شورای همکاری خلیج فارس خواهد گذارد. شادی حمد تحلیلگر مرکز برکینگنز در قطر می گوید: " بدون تردید سعودیها از تحولات نوین در دبلوماسی و روابط خارجی قاهره نگران هستند . مصر طی مدت بسیار کوتاهی در حقیقت اقدام در تغییر موضعگیریهای خود نموده است . یکی از موارد نگرانی سعودیها اینکه مصر پس از مبارک ، فلسطینی ها وبخصوص جنبش حماس در غزه امکان یافتند از مرزهای مصر استفاده کنند . این نشانه ها ثابت می کند که قاهره ارام ارام در حال دوری از سیاست همسوئی باغرب است که سالها نشانه روشن سیاست خارجی مصر بود و کشورهای خلیج فارس از ان استقبال می کردند وبا توجه به اینکه منطق انقلاب مصر با ایدئولوجی حاکم در ایان هماهنگی دارد می توان نگرانی عربستان از انقلاب مصر را درک کرد ". تد کاراسک تحلیلگر امور دفاعی ومقیم در دوبی می گوید: " کارگزاران سیاست در خلیج فارس از رخنه ایران به مصر نگران هستند . وی اضافه می کند : عربستان کوشش دارد جایگاه از دست رفته خود را در منطقه بازپس گیرد ودر این زمینه بسیار جدی وقاطع عمل می کند ومایل نیست مصر دستاوردهای عربستان را از بین ببرد . قابل ذکر است که عربستان از زین العابدین بن علی رئیس جمهوری سابق تونس که در ماه ژانویه بر اثر انقلاب مردمی از کشورش گریخت استقبال کرد وخود را آماده نمود تا انقلابهای مردمی رویارویی کند بخصوص که بسیاری از مردم خلیج فارس تحت تأثیر انقلاب مردمی مصر آماده سرنگون کردن رژیمهای ستمگر شورای همکاری خلیج فارس هستند. سرنوشت انقلابهای ملل عربی در خیابانها تعیین نمی گردد بلکه در پشت پرده همکاریهای محرمانه شورای همکاری برهبری عربستان سعودی تعیین می شود. هدف از همکاریهای محرمانه شورای همکاریهای جلوگیری از وقوع تحولات اساسی در لیبی و یمن و اردن وبحرین است وبا تأکید بازیگران بین المللی و بخصوص امریکا ، انگلیس و اسرائیل در همبستگی با شورای همکاری برای جلوگیری از پیروزی جنبشهای مردمی ویا دست کم کنترل انها ، تنشهای علنی و پشت پرده در روابط میان کشورهای عربی ادامه می یابد .     

حکومتهای شورای همکاری خلیج فارس این رویاروئی را سرنوشت ساز می دانند که یا انها خواهند ماند ویا از میان خواهند رفت. این نبردی است تلخ که بر اثر همکاری وهمگامی وهمسوئی پیمان حکومتهای شورای همکاری با امریکا ، انگلیس و اسرائیل برای سرکوب انقلابهای مردمی صورت می گیرد .

پرسشی که هم اکنون با آن روبرو هستیم این است : چه قیمتی را شورای همکاری برای سرکوب این انقلابها پرداخت می کند؟ وچگونه این کشورهای کوچک در میان کشورهای جهان عرب خواهند توانست دربرابر قیام ملل عرب ایستادگی نمایند و این انقلابها را سرکوب کنند بخصوص کهع کشورهای عربی طی نیم قرن اخیر شاهد چنین تظاهرات مردمی گسترده نبوده است. حال آیا این سیاست خواهد توانست خاندانهای حاکم در کشورهای شورای همکاری را دربرابر قیامهای مردمی مورد حمایت قرار دهد؟ هرچه باشد دبلوماسی عربستان که سعی کرده دیگر خاندانهای حاکم را بدنبال خود بکشاند بدان انجامید که امریکا از موضع اولیه خود در برابر این انقلابها عقب نشینی کرده ودر حال حاضر کمتر موافق با تحولات دمکراتیک در کشورهای عربی است و بیشتر موافق مقاومت حکومتهای عرب خلیج فارس است . در عین حال هنوز نمی توان پیش بینی کرد که موضعگیری واشنگتن پس از کشتن اسامه بن لادن چه خواهد بود . امریکائیان قبلا می گفتند که همسوئی با حکومت آل سعود و نادیده گرفتن رژیمهای دیکتاتوری شورای همکاری در " روند مبارزه با تروریسم " ضرورت دارد البته این کشورهای سرمایه گزار عمده این نبرد نیز بودند.

در هفته های اخیر مطالب بسیاری در این زمینه فاش گردید از جمله برنامه ریزی استراتژیک بوسیله انگلیس وهمکاری اطلاعاتی با اسرائیل و سرپوش بین المللی از سیوی امریکا. این هم پیمانی در حال حاضر نقش خود را بطور آشکار وپنهان اجرا می کند درحالیکه ملتها تنها دارای عزم و پشتوانه در رویاروئی با نیروهای سرکوبگر هستند ، می بینیم که این قدرتها با وجود آنکه از یکدیگر دور هستند اما درعین حال در هدف به یکدیگر نزدیک می باشند وسعی دارند روند بیداری ملتها را خفه کنند . این نبردی است میان ملتهایی با دست خالی در برابر حکومتهای ستمکار و فاسد که بالاخرة شورای همکاری ایندنین نخواهد مانى ودچار تحولات حکومتی در تمامی زمینه ها خواهد گردید.

تحولات سیاسی مثبت بالاخره در کشورهای شورای همکاری اتفاق خواهد افتاد و این تحولات ناخود آگاه بر منطقه تأثیر گزاری خواهد کرد وعربستان سعودی از هم اکنون این واقعیت را پذیرفته است اما با همکاری خاندانهای حاکم سعی دارد این تحولات را از چند طریق به تأخیر بیندازد : نخست اینکه دولت ریاض  توانست از زمانهای بسیار دور ملل خود را به قبول حکومتهای موجود وادار کند که البته این اقدام احساسات ضد حکومتی را در میان مردم را گسترش داد که البته تغییر این احساس در میان مردم آنچنان آسان بنظر نمی رسد . دوم : درآمد نفت نقش بزرگی در تعیین موضعگیریهای بین المللی برعهده دارد حتى در بدترین انها که همانا سرکوب ملت مسلمان بحرین است که از جمله آنکه دادگاه نظامی بحرین حکم اعدام چهار تن را به اتهام قتل دو پلیس صادر کرد که البته تمامی سازمانهای حقوقی وبشردوستانه بین المللی این اقدام را محکوم کردند اما واشنگتن در برابر  آن سکوت نمود .

روشن است که امریکا وانگلیس بیتشرهوادار نفت ودرآمدهای نفتی هستند وبرای همین نمی توانند از قیام مردم مسلمان بحرین هواداری کنند . سوم : مشکل روابط غرب با ایران خود مانع قابل توجهی در این زمینه است چون هرگاه کشورهای عضو شورای همکاری با تهدیدهای داخلی روبرو شود بلافاصله ادعا می کنند که با خطر ایران روبرو هستند والبته این بهانه خوبی برای سرکوب مردم خواهد بود وسرپوش گزاردن بر واقعیتها موجود می باشد. چهارم : جنبه نظامی و استراتژیک نقش عمده ای در رهنمود سیاستهای غربی بر عهده دارد وهرگاه انقلابی در یک کشورعربی روی دهد بلافاصله غربی ها واژه دخالتهای ایران را بر آن می افزایند و ادعا می کنند که پایگاههای نظامی در کشورهایث شورای همکاری برای رویاروئی با این خطر ایران است وچه بسا رژیم سعودی فعالانی را بازداشت می کند که اتهام آنان ارائه بیانیه هایی که در آن از خاندان آل سعود درخواست اصلاحات سیاسی وحقوقی کرده اند . در سلطان نشین عمان و امارات نیز جنبشهای اصلاح طلبانه وجود دارد که البته در این میان امریکا و انگلیس اعلام داشته اند که منافع انها والاتر از ارزشها و اصلاحات سیاسی و حقوقی است و در برابر سرکوب چنین درخواستهایی می توانند سکوت اختیار کنند که البته سکوت انها در برابر تجاوز رژیم صهیونیستی علیه لبنان در 2006 و علیه غزه در 2008 بهترین نمونه است که با درخواست تمامی مجامع بین المللی برای متوقف کردن انها خودداری کردند.

پنجم : توانائی حکومتهای شورای همکاری درتسلط کامل بر نخبگان فرهنگی و روحانیون و دست اندرکاران وسایل ارتباط جمعی درحالیکه مردم همواره نقش این نهادها را برجسته دانسته اند . در نبود چنین سازمانهایی رژیمهای شورای همکاری توانستند از پشتوانه نفرات بسیار کمی از دست اندر کاران مزدور در مطبوعات برخوردار شوند ودر حالیکه ادعا می کنند از درخواست اینان برای اصلاحات طرفداری می کنند به سرکوب و زندانی کردن وشکنجه مردم اقدام می کنند.

ششم : عربستان سعودی با مطرح کردن موضوع فرقه گرایی دینی ومذهبی از سلاح بسیار خطرناکی استفاده می کند که خود باعث تضعیف مسلمانان می گردد واین سلاح هم اکنون در مصر بکار گرفته شده است و اختلاف و درگیری میان مسلمانان و مسیحیان از یکسو و میان سلفی ها و صوفیان وشیعیان و در اردن میان نیز میان سلفی ها ودیگر مسلمانان  بالا گرفته است . در یمن نیز همچنین . این اختلافات باعث می گردد هر دو طرف جبهه گیریهای دینی ومذهبی در پیش بگیرند که باعث از هم گسیختگی وحدت ملی می گردد واز همسوئی درباره درخواست اصلاحات وتحولات سیاسی جلوگیری می کند . این موضوع دست کمی از سلاحهای شیمیایی ندارد که البته در کوتاه مدت اثر بسیار گسترده ای دارد و در دراز مدت اثرات بسیار دردناکی را برجای می گزارد.

هفتم : کوشش برای خریداری مواضع ملی گرایانه با پول همچنانکه عربستان در این زمینه بیش از یکصد ملیارد دلار در مدت 10 سال در سلطان نشین عمان وبحرین هزینه کرد و شورای همکاری نیز بیست ملیارد دلار خرج کرد. کوشش برای رویاروئی با خواسته های مردمی برای تحولات دمکراتیک ممکن است نتایج زود رسی در پی داشته باشد اما نمی تواند از روند تحول در منطقه بکاهد بخصوص که سردمداران شورای همکاری همچنان بر سیاستهای ستمگرانه خود اصرار دارند.

اینها موانعی هستند واقعی دربرابر روند تغییر وتحول اما بهار انقلاابهای عربی دیر یا زود به کشورهای شورای همکاری خواهد رسید همچنانکه این روند به دیگر کشورهای عربی رسیده است بخصوص که شورای همکاری نمی خواهد خود را همسو با این روند بداند. شورای همکاری خلیج فارس در نظر دارد خود را بدور از تحولات جهان عرب و انقلابهای مردمی آن نگهدارد اما جوشش این آتشفشان دیر یا زود تمامی سرزمینهای عربی را دربر خواهد گرفت و نبرد میان دو سیستم یکی با هدف ساخت دولت نوین با حکومتهای مردمی بوسیله نمایندگان منتخب واقعی و دیگری اصرار بر حکومتهای خاندانی قرون وسطایی که نمونه آن در عربستان وسعودی است ادامه خواهد یافت و در این صورت نه تنها بحرین هدف دخالتهای آل سعود خواهد بود بلکه تمامی سرزمین های انقلابی را دربر خواهد گرفت ونخبگان وفعلان خود را میان دو موضعگیری خواهند دید یکی وابستگی با انقلاب و انقلابیون و دیگری هواداری از ضد انقلاب.  

ترجمه: محمدماجد نجار

4949