کلینتون در آفریقا به دنبال دستاوردهای اقتصادی بود

علیرضا شاکر

سفر هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه آمریکا به آفریقا در حالی انجام گرفت که وی تور دوره‌ای خود به کشور‌های آفریقایی را با سفر به کنیا سرزمین پدری «اوباما» آغاز کرد. به اعتقاد کارشناسان آفریقا، روابطی که در دوره بیل کلینتون پایه‌گذاری شده است در دوره باراک اوباما شکوفا خواهد شد. خبر در گفت‌وگو با جعفر قنادباشی کارشناس مسائل آفریقا زوایای مختلف این موضوع را مورد واکاوی قرار داده است.

*سفر خانم کلینتون به آفریقا در حالی انجام گرفت که به اعتقاد برخی کارشناسان دستاورد چندانی نداشت و صرفاً در راستای ادامه سیاست دولت‌های گذشته آمریکا انجام گرفت. شما در این باره چه نظری دارید؟

این سفر دستاوردهای زیادی برای آمریکا داشت و این که گفته می‌شود که بدون دستاورد بوده؛ سخنی تبلیغاتی و بدون پشتوانه کارشناسی است.

آفریقا برای آمریکا و جهان سرمایه‌داری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، کما اینکه در نشست‌های گروه 8 و حتی گروه 20، کشورهایی از آفریقا نیز شرکت داده می‌شوند. به‌طوری که کشورهایی مانند نیجریه و آفریقای جنوبی که خانم کلینتون نیز از آن کشورها دیدار داشت به پایه‌های اصلی اجلاس گروه8 تبدیل شده‌اند.

آمریکا از سال 1996 یعنی از دوره ریاست جمهوری بیل کلینتون استراتژی جدیدی را در آفریقا پایه‌گذاری کرده است که بر مبنای حضور اقتصادی با هدف ادغام آفریقا در آمریکا پایه‌گذاری شده است. این استراتژی پس از بحران مالی جهانی با جدیت بیشتری از سوی آمریکایی‌ها دنبال شد. آفریقا منبع بالفعل معادن و فلزات گرانبها مانند تیتانیوم و فلزات مشابه است که در صنایع بزرگ مانند هواپیما‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

از سوی دیگر از آنجا که آفریقا هنوز نظامی نشده است و به شدت به تسلیحات سبک و سنگین نیازمند است بازار بالقوه‌ای برای کارخانه‌های سلاح‌سازی آمریکایی محسوب می‌شود.  مسئله دیگر در روابط آمریکا با آفریقا، بحث نفت و انرژی است گرچه نفت آفریقا به اندازه نفت خلیج فارس نیست ولی آنقدری هست که وابستگی آمریکا به نفت خلیج فارس را کاهش دهد. این نفت که عمدتاً در دو کشور آنگولا و نیجریه متمرکز است نسبت به نفت خلیج فارس دو مزیت مهم دارد نخست اینکه نفت سبک است و نیاز به پالایش کمتری دارد و دوم اینکه فاصله این کشورها به آمریکا کمتر از خلیج فارس است.

 مسئله چهارم در روابط آمریکا و آفریقا استقرار بخش چهارم از «فرماندهی نظامی آمریکا در جهان» در آفریقاست که آفریکا خوانده می‌شود. پیش از این نیروهای آمریکایی مستقر در آفریقا فاقد فرماندهی متمرکز در این قاره بودند. استقرار این دفتر فرماندهی در آفریقا از اهداف بلند‌مدت آمریکا در آفریقا حکایت دارد.

*به‌طور مشخص خانم کلینتون در این سفر چه برنامه‌هایی را در پیش گرفت؟

سفر وزیر خارجه آمریکا به آفریقا در راستای برنامه‌های بلندمدت آمریکا انجام گرفت. نه جنبه تبلیغاتی داشت و نه اینکه بطور اضطراری و برای حل بحران انجام گرفته باشد. نگاهی به ترکیب هیأت همراه خانم کلینتون نیز نشان می‌دهد که آمریکا به دنبال اهداف بلندمدت اقتصادی از این سفر بوده است. در این سفر چهره‌های امنیتی و سیاسی کمتر خانم کلینتون را همراهی کردندبلکه مقامات عالیرتبه اقتصادی آمریکا در هیأت وزیر خارجه عازم کشورهای مقصد شدند. این هیأت از کشورهای کلیدی و مهمی چون کنیا، آفریقای جنوبی، نیجریه، آنگولا، کنگوی کینشاسا، لیبریا و دماغه سبز دیدار کردند و توافقنامه‌هایی با مقامات این کشورها به امضا رساندند. این سفر بطور سمبلیک از کنیا که محل تولد پدر آقای اوباماست شروع شد و خانم کلینتون با این اقدام خواست پیام دوستی به مردم آفریقا داده باشد. در ادامه سفر برای اولین بار یک مقام عالی رتبه آمریکایی به شرق کنگو سفر کرد که بزرگترین معادن الماس جهان در این مناطق هستند و به نوعی نشانگر اهمیت این موضوع برای آمریکایی‌ها بود.

مسئله دیگری که در این سفر از سوی کارشناسان مورد بحث قرار گرفت رقابت و همکاری چین _ آمریکا در حوزه آفریقا بود برخی صاحب نظران معتقدند چین به عنوان یک رقیب جدید در کنار رقبای سنتی آمریکا در آفریقا (انگلیس و فرانسه) قرار می‌گیرد اما برخی دیگر بر این باورند که اصولاً نوع کالاهای صادراتی چین به آفریقا با کالاهای صادراتی آمریکا متفاوت است. چین اجناس خرد صادر می‌کند در حالی که آمریکا ماشین‌های صنعتی و اسلحه به آفریقا می‌فروشد از سوی دیگر چین با صادرات خود به آفریقا موجب ارتقای جامعه روستایی و قدرت گرفتن جوامع شهری و صنعتی آفریقا می‌شود که می‌تواند در آینده به سود آمریکا باشد لذا این دسته از صاحب‌نظران بر لزوم همکاری چین و آمریکا در آفریقا تأکید دارند در این سفر هم نشانه‌هایی دیده شد که حکایت از تمایل دو کشور برای همکاری اقتصادی در آفریقا داشت.