بشار اسد انتخابات آزاد را می پذیرد؟

زهرا خدایی

آغاز گفتگوهای ملی، برکناری برخی از استانداران و شخصیت های سیاسی، وعدۀ اصلاح قانون اساسی آخرین تلاشهای بشار اسد، رییس جمهور سوریه برای پایان دادن به وضعیت آشفته کشورش است. با این حال بسیاری بر این اعتقادند که اقدامات اسد کافی نیست و او باید بیش از اینها در نزد شهروندانش اعتمادسازی کند.

نظر برخی از دیپلمات ها و کارشناسان خاورمیانه را در خصوص آینده اصلاحات در سوریه در ذیل می خوانید:

حسین رویوران(کارشناس خاورمیانه)- تغییر برخی از شخصیت های سیاسی از جمله استاندار شهر حماء شاید نتواند راه حلی برای پایان خشونت ها در سوریه باشد اما راهکارهای مهمتری برای حل بحران سوریه وجود دارد و آن گفتگوی ملی با مخالفین سوری است که از روز یکشنبه آغاز شده و بخش وسیعی از معارضین نیز در آن شرکت داشته اند.

این اقدام مهمی است که نظام با مخالفین وارد گفتگو شده و همین مسئله می تواند گامی در پایان دادن به درگیریها باشد. این بدان معناست که نظام خود را با معارضین رو در رو کرده تا خواسته های آنها را بشنود و راه حلی برای آن بیابد.

برخی بر این باورند که میزان بالای خشونت های صورت گرفته و آمار کشته شدگان امکان هر نوع مصالحه میان معارضین و نظام را از میان برداشته است. اما چنین نگاهی بیانگر همۀ واقعیات در بحران سوریه نیست. واقعیت آنست که بحران سوریه با سایر حوزه های بیداری در جهان عرب تفاوت دارد. وجود تضادهای متعدد در این کشورها از مهمترین مسائلی است که باید بدان توجه داشت. مخالفت مردم با استبداد، اعتراض آنها به ائتلاف دولتها و حکومت ها با آمریکا و اسراییل، فساد در دستگاه حکومتی و .. از مهترین دلایل انقلاب در این کشورها بوده است.

اما در سوریه مردم نسبت به ساختاری سیاسی، انحصارطلبی حزب بعث، آزادی بیان و احزاب اعتراض دارند. مطالبات مردم در سوریه اینهاست. بشار اسد نیز در واکنش به این خواستۀ مردم اعلام کرده است که قانون اساسی را تغییر می دهد، راه را برای مشارکت سایر احزاب سیاسی باز می کند، آزادی بیان بیشتری را در کشور ایجاد می کند. وعدۀ اصلاحات بشار اسد گویای آنست که حوزه های اشتراکی زیادی میان مردم و نظام ایجاد شده است.

و مسئله دیگر اینکه نباید تصور کرد که تنها از جبهۀ معارضین در جریان ناآرامی ها کشته شده اند.نزدیک به 20 درصد از کشته شدگان نیز از نیروهای نظامی و دولتی بوده اند و طبیعی است که در یک جنگ از هر دو جناح قربانی خشونت می شوند.اما در حال حاضر تنها راه حل بحران اینست که میان دو طرف اعتماد وجود داشته باشد.اعتماد به نظام تا حدی ایجاد شده است و امید می رود با تحقق گفتگوی ملی، معارضین و نظام به توافق سازنده ای برای حل بحران دست یابند.

محمدجواد حق شناس(کارشناس خاورمیانه)- بحران سوریه همانگونه که طی 4 ماه اخیر در تحولات منطقه ای شاهد آن بودیم به نوعی متفاوت از سایر کشورهای عربی بود. هرچند منطقه خاورمیانه را باید واحدی یکپارچه در نظر گرفت و خصوصا مطالبات دمکراسی خواهانه و خواست مردم برای رسیدن به شاخص های دمکراسی خواست اصلی مردم در این کشورها بود اما در هرحال وجود تعارضاتی در این مجموعه شکل دیگری به تحولات سوریه داده است.

مهمترین این شاخصه ها عبارتند از:
اول آنکه در سوریه یک حزب یکپارچه و منسجم که تلفیقی جدی با ارتش و سازمانهای اطلاعاتی منطقه دارد روی کار است. همین مسئله وضعیت سوریه را منحصر به فرد کرده  و از سوی دیگر تداوم 60 سال حضور حاکمیت خاندان اسد اعم از پدر و پسر زمینه را برای هر گونه اعتراض و رشد و بالندگی نیروهای اپوزیسیون و ایجاد یک جریان منسجم قوی برای معارضین و مخالفین با محدودیت های جدی روبر ساخته است.

دوم اینکه سوریه از معدود کشورهایی بود که به نظر می رسید هیچ کدام از قدرتهای تأثیرگذار در منطقه خواهان ایجاد تغییر در آن نبودند.حتی آمریکا،اسراییل، اتحادیۀ اروپا، ایران و ترکیه نیز به رغم وجود برخی از اختلاف نظرها با دولتمردان سوریه در عدم ایجاد تغییرات سیاسی و جدی در سوریه با یکدیگر هم عقیده بودند.

با گذشت بیش از 4 ماه از ناآرامی های سوریه، حاکمیت در سوریه همچنان در دست حزب بعث است و بشار اسد برخلاف پدرش شخصیت، پیچیدگی سیاسی، کارکشتگی و زیرکی او را ندارد. این در حالیست که همۀ این ویژگیهای حافظ اسد در حوزۀ سیاست خارجی وی را به روباه عرب شهره کرده بود.بشار اسد ویژگی های حافظ اسد را نداشت. او به عنوان فارغ التحصیل رشتۀ چشم پزشکی اصولا قرار نبود وارد عرصۀ سیاسی شود، اما بعد از فوت برادرش این سمت را پذیرفت. در ابتدای کار به نظر می رسید که وی شخصیتی اصلاح طلب دارد و از این رو فاز جدیدی از اصلاحات را با روی کارآمدنش آغاز کرد اما با مخالفت ها و سنگ اندازیهای حزب بعث به ناچار مجبور به عقب نشینی شد.

اما در جریان تحولات اخیر بشار اسد دچار تعارض شد. در وهلۀ اول اصلاحات را در پیش گرفت، اما از سوی دیگر مخالفین با سرکوب نیروهای نظامی روبر شدند.
همین مسئله پارادوکسی را در برخورد بشار اسد با جریان ناآرامی ها ایجاد کرد.در همین مدت نیز شاهد تغییراتی در سیاست منطقه ای بوده ایم.ترکیه، آمریکا و اروپا از آن نظرات خود عدول کردند که شاخص ترین آنها برگزاری نشست معارضین در ترکیه بود. لذا به نظر می رسد جریان اصلاح طلب و تحول خواه در سوریه هم اکنون از قدرت بالاتری برخوردار شده اند و با توجه به وعده اصلاح قانون اساسی و پایان دادن به قدرت مطلقه حزب بعث و عزل برخی از شخصیت های سیاسی فضای ایجاد شده زمینۀ بیشتری برای گفتگو و تغییر آرام را فراهم کرده است. هرچند این رویه ممکن است با مخالفت هایی نیز روبرو شود اما در آینده شاهد سوریۀ جدیدی خواهیم بود که در آن باز شدن تدریجی فضا و احقاق خواست مردمی متصور است.

محمد ایرانی(سفیر اسبق ایران در اردن)- به نظر میرسد که اقدامات بشار اسد برای برون رفت از بحران کنونی باید جدی تر از اقدامات فعلی وی باشد تا بتواند جلوی حرکتهای مردمی را بگیرد.
اعلام انتخابات آزاد با فرصت مشخص می تواند راه حلی برای پایان دادن به خشونت ها در سوریه باشد. شخص بشار اسد نیز می تواند به عنوان یکی از کاندیدها در آن شرکت داشته باشد. او همواره در سخنرانی های خود اعلام کرده که در میان شهروندان از محبوبیت مردمی برخوردار است. لذا در صورت صحت این ادعا نباید واهمه ای از انتخابات آزاد داشته باشد و چه بسا مجددا رییس جمهوری کشورش شود.
در چنین شرایطی یعنی زمینه سازی برای برگزاری انتخابات دیگر راهی برای مداخله خارجی- که همواره بشار اسد بر آن تأکید دارد- نیز وجود نخواهد داشت. 51263