مهدی خاکی‌فیروز: معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش که در دومین دولت خاتمی در آستانه انحلال کامل بود، این روزها نه تنها حیات مجدد خویش را باز یافته است، بلکه می‌رود تا به یکی از ارکان مقتدر این وزارتخانه نیز تبدیل شود. البته این اقتدار، فقط نتیجه اصلاح 24 نقطه ضعف تأیید شده و ده‌ها ایراد دیگر نیست بلکه به مدد بودجه جدی‌تری نیز هست که این روزها به مأموریت‌های این معاونت فراموش شده تخصیص یافته است.
دیروز معاون پرورشی وزیر آموزش و پرورش از آماری بی‌سابقه در بودجه معاونت متبوع خود خبر داد. او گفت: «سرانه پرورشی دانش‌آموزان در سال تحصیلی پیش‌رو، به 18 هزار تومان رسیده است.» این بودجه البته بخشی از بودجه چند میلیاردی معاونت پرورشی و تربیتبدنی است که شامل بودجه پرورشی و اعتبارات تربیتبدنی می‌شود. آمار فزاینده سرانه پرورشی در حالی بیان می‌شود که پیش از این، علی‌اصغر یزدانی هرگاه با پرسش خبرنگاران از میزان سرانه پرورشی مواجه می‌شد، از ارائه آمار قطعی پرهیز می‌کرد و اغلب می‌گفت: «سرانه پرورشی در دل سرانه دانش‌آموزی نهفته و تفکیک نشده است.»
پیش از این مسئولان آموزش و پرورش ارقام تخمینی 500 یا 1000 تومان را به عنوان سرانه پرورشی دانش‌آموزان اعلام می‌کردند. بدین‌ترتیب سرانه پرورشی در سال تحصیلی آینده با افزایش چند هزار درصدی مواجه می‌شود. یزدانی بر رشد ناگهانی و قابل توجه سرانه پرورشی دانش‌آموزان مهر تأیید زده و گفت: «تعیین چنین سرانه‌ای، یک رکورد است. این اقدام، نتیجه طبیعی افزایش اعتبارات پرورشی است. البته این موضوع مشخص نشد که چطور می‌توان با اعتبار 40 میلیارد تومانی معاونت پرورشی و تربیتبدنی به سرانه 18 هزار تومانی دست یافت. شاید این کار، از طریق جابه‌جایی برخی ردیف‌های بودجهای وزارت آموزش و پرورش به فعالیت‌های پژوهشی صورت خواهد گرفت. بدین‌ترتیب می‌توان سهم جدی‌تر از سرانه دانش‌آموزی 500 تا 600 هزار تومانی را به فعالیت‌های پرورشی اختصاص داد.
هرچند یزدانی از بودجه کنونی معاونت پرورشی و تربیتبدنی راضی به نظر می‌رسد با این حال باقر پیشنمازی که پیش از او مسئولیت این معاونت را برعهده داشت، بودجهای به مراتب بیشتر را از مجلس مطالبه می‌کرد. او در سال 86 در نقد بودجه سالیانه معاونت پرورشی گفت: «بودجه پرورشی نسبت به 4 سال گذشته تغییری پیدا نکرده است و همچنان 500 تومان به ازای هر دانش‌آموز است.» او همان سال در تکمیل سخنان خود گفت: «برای دستیابی به اهداف مورد نظر افزایش بودجه 700 میلیارد تومانی برای معاونت پرورشی و تربیتبدنی تقاضا کرده‌ایم که تحقق نیافته است.»
پول حلال همه مشکلات نیست
معاونت پرورشی در سال‌های اخیر، دستخوش تحولات و انتقادهای فراوانی بوده است. مرتضی حاجی وزیر اسبق آموزش و پرورش، برای انحلال خاموش آن به بهانه ادغام در معاونت آموزشی تصمیم گرفت. این تصمیم در دولت هشتم اجرایی شد اما در دولت نهم با پیگیری برخی نمایندگان مجلس و تصویب طرح احیای معاونت پرورشی، بار دیگر معاونت‌های پرورشی در مدارس و اداره‌های آموزش و پرورش تشکیل شد. فاطمه آجرلو وزیر پیشنهادی اما ناکام رفاه دولت دهم، از سردمداران احیای معاونت پرورشی در مجلس بود.
موافقان استمرار فعالیت‌های معاونت پرورشی در مجلس، از واژه «احیا» در طرح پیشنهادی خود کمک گرفتند.
مسئولان جدید معاونت پرورشی که خود بهتر از هر فرد دیگری به ضعف‌های این معاونت در دوره‌های گذشته واقف بودند، در نخستین ماه‌های حیات مجدد این معاونت، درصدد جبران و اصلاح برآمدند. آنها این هدف خود را با تدوین طرحی با عنوان «تحول‌بخشی در معاونت پرورشی و تربیتبدنی» دنبال کردند. طرحی که به 24 ضعف ساختاری و محتوایی در معاونت پرورشی اذعان دارد.در این طرح از مسائل مختلفی سخن به میان آمده است و تنها اشاره‌ای بسیار گذرا به منابع مالی صورت گرفته است. با این حال به نظر می‌رسد که برخی مسئولان به جای توجه جامع به دلایل متنوع ناکارآمدی معاونت پرورشی، عمده توان خود را در جهت افزایش بودجه‌های این معاونت، بسیج کرده‌اند.
نگاهی به «طرح تحول‌بخشی»، نشان می‌دهد که این طرح حاوی نکته جدیدی نیست اما آنچه به آن اهمیت می‌بخشد، امضای مقامات دولتی پای آن است. این طرح را می‌توان تأیید رسمی همان انتقاهایی دانست که سال‌ها از زبان کارشناسان آموزشی، دانش‌آموزان و والدین آنها شنیده می‌شد ولی مسئولان دولتی کمتر به آن توجه می‌کردند.
در طرح تحول‌بخشی به مواردی همچون «اجرای سطحی و بسیار محدود فعالیت‌های پرورشی»، «ضعف منابع انسانی»، «عدم بهره‌گیری از خلاقیت و نوآوری‌ها در مدارس» و «بروز آفت فعالیت‌زدگی در مربیان پرورشی و بی‌توجهی آنها به نیازهای دانش‌آموزان» اشاره شده است.
تفکیک پرورش و آموزش اشتباه است
هر چند برخی مسئولان وزارت آموزش و پرورش خوشبین هستند که با افزایش بودجه معاونت پرورشی، وضعیت تربیتی دانش‌آموزان ارتقا یابد، اما این نظریه نمی‌‌تواند مورد تأیید اکثر کارشناسان غیردولتی قرار گیرد. به عنوان نمونه شیرزاد عبداللهی یکی از کارشناسان آموزشی در این خصوص به «خبر» می‌گوید: فعالیت معاونت پرورشی، به معنی تفکیک فعالیت‌های آموزشی و پرورشی است. در آموزش و پرورش ایران پس از انقلاب به عنوان تنها نمونه جهان، شاهد چنین تفکیکی هستیم.
ریشه این کج‌فهمی را باید در قرن گذشته جست‌وجو کرد. آن زمان به جای واژه لاتین edu cation معادل فارسی آموزش و پرورش پیشنهاد شد که یک واژه ترکیبی است. طرز تفکری که آموزش و پرورش را دو مقوله متفاوت می‌دانست، ضربه‌های مهمی به نظام تعلیم و تربیت ما وارد کرد. بدین ترتیب مسئولیت مهم تربیت دانش‌آموزان را از ده‌ها معلم یک مدرسه می‌گیریم و آن را به یک مربی پرورشی می‌سپاریم که شاید کاری به جز پوستر چسباندن، سخنرانی و برگزاری جشن بلد نیست.
او می‌افزاید: «یک معلم فیزیک با اینکه ممکن است فعالیت نصیحت‌گرانه نداشته باشد، به مراتب نقش مؤثرتری در تربیت دانش‌آموزان دارد تا فردی که می‌خواهد نظرات خود را با سخنرانی و پوستر به ذهن دانش‌آموزان تحمیل کند. این تلقی که ذهن دانش‌آموزان مانند یک ظرف خالی است و مربی تربیتی می‌تواند هر چیزی را بخواهد توی همان بریزد، اشتباه است».
این کارشناس آموزشی ادامه می‌دهد: «مشکل امور تربیتی، کمبود بودجه نیست بلکه جداسازی تعلیم از تربیت است و به همین دلیل اضافه کردن بودجه به تنهایی هیچ مشکلی را حل نمی‌کند و شاید با افزایش تعداد مربیان پرورشی، بالا رفتن آمار نصب پوستر در مدارس و بهبود وضعیت رفاهی مربیان پرورشی کمک کند.» او در پایان می‌گوید: «معاونان پرورشی نیز تأکید دارند که پرورش، مقوله‌ای جدا از آموزش نیست. با این وجود، این دو را از نظر سازمانی تفکیک می‌کنند. با این روش‌ها نمی‌توان راه به جایی برد».
نظر شما