تغییرات وسیع درارتش ترکیه نشانه چیست

طرح مساله :

عبدالله گل، رئیس‌جمهوری ترکیه ، ژنرال نجدت اوزل را به فرماندهی نیروهای زمینی وکفیل ریاست ستاد فرماندهی ارتش این کشورمنصوب کرد.  این اقدام در پاسخ به استعفاء ژنرال ایشیک کوشانر، رئیس ستاد فرماندهی ارتش ترکیه انجام شد . روز جمعه 7/5/90(29 جولای 2011)  در یک اقدام اعتراضی ژنرال کوشانر به همراه  فرماندهان نیروهای زمینی، دریایی و هوایی ارتش ترکیه به طور دسته‌جمعی و هم زمان استعفا دادند.دفترنخست وزیری ترکیه گفته است ژنرال های ارشد ارتش ترکیه استعفا نداده اند، بلکه وارد مرحله بازنشستگی شده اند.[1] اما ژنرال کوشانراستعفایش را "امری ضروری" عنوان کرده است.[2] و گفته  دراعتراض به ادامه پیگرد قضایی حدود ۲۵۰ نفرازافسران ارتش که طی ماه‌های گذشته به اتهام توطئه علیه دولت آقای اردوغان دستگیر شده‌اند کناررفته است .[3]

 ژنرال کوشانر، دراوایل سال 2010 به ریاست ستاد فرماندهی ارتش منصوب شده بود . در پیامی به مناسبت خداحافظی ازهمکاران سابق خود به صراحت اعلام کرده است

« رفقای عزیز به دلیل تحت نظارت قرارداشتن عده ای ازفرماندهان ارتش ازادامه وظیفه ام دست کشیدم و خواستار بازنشسته گی شدم . انتظار دارم مانند گذشته ارتشیان قهرمان بعد ازاین نیزبا قوت     وجسارت همراه با دسیپلین پذیری کامل، در جهت رسیدن به اهدافمان با ایمان راسخ در برداشتن گام های استوار مسیر پیشرفت را ادامه دهند. »[4]

انتظارمی‌رود که به زودی  درجلسه هیات دولت  ترکیه تصدی ژنرال نجدت اوزل به عنوان  ریاست ستاد فرماندهی ارتش ترکیه  قطعی شود. زیرا براساس اصلاحات قانون اساسی ترکیه که درهمه پرسی 21 شهریور1389( 12سپتامبر2010) به تصویب مردم ترکیه رسید  ، دولت ترکیه در انتخاب فرماندهان ارتش حق وتو دارد.

پیشینه بحث :

ارتش ترکیه بعد از جنگ جهانی اول زمانی که کمال پاشا با کودتای نظامی دولت خلیفه عثمانی را در سال 1918 سرنگون کرد و در سال 1923 ترکیه نوین را بنیان گذاشت ، تا کنون به عنوان حافظ نظام سکولار، همیشه نقش کلیدی درصحنه سیاسی این کشورایفا کرده است. این نقش آفرینی درمهم ترین موارد آن ارتش حداقل دوبارازطریق کودتای مستقیم (27می1960 و 12سپتامبر1980 ) و دوبار از طریق شبه کودتا (12 مارس 1971 و 28 فوریه سال 1997) اقدام به تغییردولت ها کرده است.[5]

درآخرین مورد آن درسال 2003، عده ای از نظامیان ترکیه قصد داشتند حکومت آقای اردغان را که موفق شده بود در انتخابات سوم نوامبر2002 به پیروزی قاطعی دست پیدا کند ، سرنگون کنند اما با لو رفتن برنامه انها این کودتا توسط حامیان اردوغان و حزب عدالت و توسعه او خنثی شد.  

دراین دوره بعد از تثبیت موقعیت حزب اسلام گرای عدالت و توسعه ، به گفته مقام های امنیتی ترکیه گروه موسوم به ارگنه کون[6] که متشکل ازنظامیان و حامیان آنها درسایرمراکزقدرت درترکیه می شدند    می خواستند  با اجرای چهار مرحله ازجمله به راه انداختن  آشوب های شهری ، ترور سران کشور و ایجاد نا امنی های ساختگی ، شرایط مناسب را برای انجام کودتا فراهم کنند که ناکام ماندند .

تحلیل خبر

دولت اردوغان با موافقت سریع با استعفای فرماندهان عالی رتبه ارتش ترکیه  و جایگزینی فرمانده جدید به جای انها درحقیقت با یک تیر چند نشان را هدف قرارداده است .

 اولا نشان داد که در برابر فشار ارتشیان برای رهایی همکاران سابقشان محکم ایستاده است. 

ثانیا روند محدود کردن مخالفان خود را دراحزاب رقیب یعنی "حزب جمهوری خواه خلق" وحزب  حرکت ملی با قاطعیت  پیش می برد.

ثالثا روند انجام اصلاحات قانون اساسی ترکیه بدون انجام اصلاحات لازم در ارتش امکان پذیر نیست به همین دلیل اردوغان ترجیح می دهد با استفاده از اصلاحات قانون اساسی که درهمه پرسی سپتامبر 2010 به تصویب مردم رسید شرایط را برای محاکمه نظامیان متهم به کودتا در دادگاه های عادی فراهم کند . این بزرگترین اقدام برای کنترل مداخلات احتمالی آینده ارتش در صحنه سیاسی ترکیه خواهد بود .

نکته مهم دیگرکه نباید از آن غافل شد این خبرمهم است که  ارتش ترکیه برای مداخله  نکردن در امور سوریه به دولت اردوغان فشارمی آورد . اگر این ادعا درست باشد یکی از دلایل برکناری فرماندهان ارتش را می توان در راستای حذف مخالفان نقش آفرینی منفی ترکیه در سوریه دانست. البته هنوز معلوم نیست این اختلاف نظر تاچه حد جدی بوده و تا چه میزان تغییر فرماندهان ارتش به تغییرمسیر سیاست مداخله جویانه ترکیه در سوریه کمک می کند. 

نتیجه گیری و جمع بندی :

دولت ادوغان  برای رها شدن از نقش آفرینی منفی نظامیان تصمیم خود را برای پاکسازی ارتش از نظامیانی که دربرابر تغییرات برنامه ریزی شده مقاومت می کنند گرفته است و براین اساس می کوشد به هرشکل ممکن مانع ازتکرار کودتاهای دوره ای ارتشیان در ترکیه بشود.

اکثرقریب به اتفاق  کسانی که به اتهام کودتا دستگیرشده اند هرچند لائیک وملی گرا هستند اما گفته می شود با حضوراسرائیل وآمریکا درکشورشان مخالف هستند،آنان ضمن اعتقاد به جدایی دین ازحکومت  به شدت ملی گرا و افراطی  بوده واسلام  تبلیغی ازطرف  حزب عدالت  و توسعه اردوغان وعبدالله گل را اسلام آمریکائی می دانند. بنابراین حذف این جریان ملی گرا می تواند به اردوغان کمک کند تا با دست بازتری ایده هم زیستی مسالمت آمیز اسلام و غرب را به پیش هدایت کند.

علاوه برگفته می شود گروه ارگنه کون مخالف پیوستن  ترکیه به اتحادیه اروپا وباقی ماندن ترکیه درناتو است. همچنانکه درزمان پیوستن  ترکیه به ائتلاف  حمله به لیبی  صدای اعتراض روزنامه های نزدیک به آنها بیش از سایر رسانه های مخالف دولت  ترکیه  بلند شده بود. روزنامه های آنها حمله نیروهای ناتو به لیبی را نمونه ای دیگرازجنگ های صلیبی  معرفی کردند.

  حذف این جریان فکری به همان میزان مشکل است که در دهه هشتاد میلادی دولتمردان سکولار ترکیهسعی داشتند گرایش های اسلامی را از صحنه سیاسی ترکیه حذف کنند. نتایج انتخابات سالهای 2002و 2007 و 2011 نشان داد که این سیاست نتیجه عکس داشته است.

------------------------------

بخش ترک شبکه تلویزیونی سی ان ان ، 29 جولای 2011[1]

به گزارش آناتولی، خبرگزاری رسمی ترکیه، 29 جولای 2011[2]

 خبرگزاری رویترز 29جولای 2011[3]

 سایت  تلویزیون تی آر تی ترکیه 30 جولای 2011[4]

 خبرگزاری فارس سه شنبه 10 شهریور 1388 به نقل از نشریه میدل ایست کوارترلی     [5]

 ارگنه کون نام یکی ازاعیاد باستانی ترکها درزمان های قدیم بوده است[6]