وضع فعلی اقتصاد کشور
در اقتصاد کنونی ایران،دولت نقش عمده را بر عهده دارد و عامل اصلی و تعیین‌کننده در این حوزه است. ظرف شش سال گذشته با درآمدهای افسانه‌ای نفت،وابستگی هزینه‌های دولت به درآمدهای نفت نیز افزایش یافته است. در حال حاضر حدود 60 درصد بودجة دولت از درآمد مستقیم نفت تأمین می‌شود. این در حالی است که به دلیل عدم سرمایه‌گذاری کافی در صنعت نفت از ظرفیت تولید نفت ایران به میزان 300 هزار بشکه در روز کاسته شده است.
با این کاهش تولید، ایران دیگر دومین صادرکننده نفت اوپک نیست و نیجریه به جای ایران نشسته است. کاهش ظرفیت سازی لازم برای افزایش تولید نفت در ایران،موجب شده است تا عربستان سعودی با افزایش تولید وصادرات نفت خود، موقعیت ایران در بازارهای جهانی نفت را به خطر اندازد و 750هزار بشکه از بازارهای نفت ایران در کشورهایی مانند هند، چین، کره جنوبی و ژاپن را با تهدید مواجه سازد.
این در حالی است که عقب ماندگی ایران در توسعه تمامی میدان‌های مشترک نفت و گاز با کشورهای همسایه، کمک بزرگی را به این کشورهای در بهره‌برداری از منابع مشاع ایران کرده است. هم اکنون کشور قطر از حوزه گازی پارس جنوبی 360 میلیون مترمکعب برداشت می‌کند در حالی که ایران 210 میلیون استحصال می‌نماید. همچنین این کشور از لایه نفتی پارس جنوبی 450هزار بشکه در روز تولید دارد در حالی که ایران از آن هیچ برداشتی ندارد.
در 12 میدان مشترک نفتی با عراق، این کشور 295هزار بشکه در روز تولید می‌کند و ایران تنها 13 هزار بشکه تولید دارد. در 7 میدان مشترک نفتی با امارات، این کشور 136هزار بشکه برداشت می‌کند و ایران 56 هزار بشکه تولید می‌کند. در 4 میدان نفتی مشترک با عربستان هم ایران تنها 42 هزار بشکه تولید می‌نماید در حالی که عربستان بیش از 10برابر ایران و 450هزار بشکه استحصال می‌کند. دولت در سال 1389 حدود 37000 میلیارد تومان حقوق به کارکنان خود پرداخت کرده است. دولت در این سال‌ها درآمد نفت را عمدتا به بخش مصرفی کشور تزریق کرده است که به شدت ضد اشتغال است.
نرخ بیکاری افزایش یافته است و در بعضی استان‌ها از جمله لرستان به بالای 20 درصد رسیده است.بر اساس شاخص‌های بانک مرکزی در سال 1389 هزینه‌های تولید 2/34 درصد و شاخص قیمت برای مصرف‌کننده 9/19 درصد افزایش یافته است. بنابراین تولید کنندگان نتوانسته‌اند با واردات انبوه کالا به کشور رقابت کنند و شکاف 3/14 درصدی افزایش هزینه‌های خود را با ارتقای سطح بهره وری جبران نمایند.
بانک مرکزی استقلال خود در مقابل دولت را به طور کامل از دست داده و عملا به یک وزارتخانه دولتی تبدیل شده است و به مثابه خزانه دولت عمل می‌کند. ایران از دیرباز نسبت به تولید و صادرات کالاهای گوناگونی همچون فرش، پسته، زعفران، خاویار، چرم، صنایع دستی و حتی کفش مزیت داشته است در حالی که امروز هیچکدام از این کالاها بازار جهانی مناسبی ندارند. در حالی که هر ساله حدود 735 هزار نفر به نیروی کار جدید کشور اضافه می‌شود، بانک مرکزی در گزارشی اعلام کرده است که طی 6 سال گذشته 730 هزار شغل در بخش کشاورزی از بین رفته است. براساس این گزارش میزان اشتغال بخش کشاورزی از 5 میلیون و 100 هزار در سال 1384 به 4 میلیون و 370 هزار شغل در پایان سال 1389 کاهش یافته است.
در همین رابطه رئیس کمسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در جلسة علنی روز چهارشنبه 5/5/1390 گفت: "کشاورزی کشور در حال نابودی است. او افزود با توجه به صفر شدن تعرفة واردات محصولات کشاورزی،تولید کنندة داخلی با این روش نابود شده است. واردات شکر در سال 1384 به میزان 850 هزار تن بود که در سال 1389 به یک میلیون و ششصد و هشتاد و پنج هزار تن تن رسید. واردات محصولات غیر ضروری کشاورزی نیز که در سال 1384 دو میلیون و هشتاد و چهار هزار و پانصد و چار تن بود در سال 1389 به شش میلیون و دویست و هشتاد هزار تن رسیده یعنی سه برابر افزایش یافته است".
بنا بر گفتة رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس تنها در سال 1389 بیش از 400 میلیون دلار بابت خرید موز و 116 میلیون دلار برای واردان پرتقال از کشور خارج شده است.در حال حاضر حدود 5/3 میلیون نفر بیکار در کشور وجود دارد و خانواده‌های زیادی تحت فشارهای ناشی از بیکاری قرار دارند.
طبیعی است که بخش زیادی از وضعیت فعلی اقتصادی کشور، ناشی از سیاست گذاری‌های غلط و اشتباهات سیاسی و اقتصادی دولت‌ها است. در وضعیت کنونی، اقتصاد کشور دچار ناپایداری و اخلال شده است زیرا تولید کافی در آن صورت نمی‌گیرد. اگر تولید انواع کالاها افزایش یابد، نرخ تورم کنترل خواهد شد و اقتصاد از حالت رکود تورمی خارج خواهد شد. علت بالا رفتن قیمت‌ها در کشور، ناتوانی اقتصاد ایران برای تولید انواع کالاها و خدمات است.
دولت ظرف 6 ماه آخر سال 1389 برای حفظ قیمت ارز مبلغ حدود 30 میلیارد دلار از طریق واردات به بازار تزریق کرده است.بنا بر گفتة رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی "ضریب وابستگی ایران به واردات از 35 درصد در سال 1384 به 75 درصد در سال 1389 افزایش یافته است. واردات غلات از چهار میلیون و چهارصد و هفتاد و سه هزار تن در سال 1384 به شش میلیون و دویست و شصت و سه هزار تن افزایش یافته است.
واردات گندم نیز از 105 هزار تن در سال 1384 به 764 هزار تن در سال 1389 یعنی به 7 برابر افزایش یافته است". واردات ظرف 5 سال اخیر 40 درصد افزایش داشته است.در سال گذشته بانک مرکزی به منظور عدم افزایش قیمت‌ها در مجموع حدود 70 میلیارد دلار ارز فروخته است و 64 میلیارد دلار کالا و طلا به صورت رسمی وارد کشور شده است، با این حال قیمت‌ها تا حدود 20 درصد افزایش داشته است.مفهوم این حجم از واردات این است که منابع نفتی کشور به جای تبدیل شدن به زیربنای اقتصاد و پایة توسعة ایران، تبدیل به اشتغال برای خارجی‌ها شده است.
در سه سال اخیر مصرف کشور به شدت افزایش پیدا کرده است و پرداخت پول نقد به خانوارها در جهت اجرای برنامة هدفمندسازی یارانه‌ها موجب مصرفی‌تر شدن جامعه شده است. رشد اقتصادی کشور در سال 1388 براساس اعلام صندوق بین‌المللی پول به 8/0 درصد و در سال 1389 به 5/0 در صد رسیده است که بسیار نگران‌کننده است.
ظرف شش سال گذشته حدود 400 میلیارد دلار در اقتصاد ایران هزینه شده است اما میزان رشد اقتصادی در مجموع 9/3 درصد بوده است که با رشد 6/8 درصدی هدف سند چشم انداز فاصلة زیادی دارد. با رکود اقتصادی معوقات بانکی در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری پیدا کرده است. میزان 5000 میلیارد تومان معوقات بانکی در سال 1383 به 50 هزار میلیارد تومان در وضعیت فعلی رسیده است. از سوی دیگر میانگین نرخ تورم در ایران در 40 سال گذشته حدود 19 درصد بوده است و قیمت‌ها در این مدت 570 درصد رشد کرده‌اند. این میزان نرخ تورم در دسته تورم‌های مزمن طبقه بندی می‌شود.
منبع: روزنامه جمهوری اسلامی
نظر شما