حشمت‌الله فلاحت پیشه، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی و رییس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس در مصاحبه‌ای، بیانیه پایانی نشست مشترک روسیه و شورای همکاری خلیج‌فارس در مورد جزایر سه‌گانه را «بدعت» و «بازی با منافع ایران» توصیف کرد.
بیانیه پایانی نشست مشترک شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه ضمن استقبال از توافق ایران و عربستان سعودی، خواستار حل مسالمت‌آمیز مسئله جزایر سه‌گانه شد. امری که مورد اعتراض وزارت خارجه کشورمان قرار گرفت. به نظر شما آیا اتفاقی غیرمنتظره رخ داده است؟
با نوع سیاست خارجی دولت، باید منتظر چنین اتفاقی بود. چرا که این رویکرد، یک رویکرد یک‌جانبه و خوش‌بینانه است. از طرفی، آن چیزی که مسئولین وزارت خارجی جمهوری اسلامی به خوبی تحلیل نمی‌کنند، این است که انزوای ایران به همان اندازه که توسط دشمنانش شکل می‌گیرد، به همان اندازه نیز توسط کشورهایی که ایران آنها را دوست خود توصیف می‌کند، تشدید میشود. زیرا این رابطه به صورت یک‌جانبه و بدون شرط شکل گرفته است. ایران عملاً یک محدوده تنش را تعریف کرده و بسیاری از ظرفیت‌ها و فرصت‌های تنوع مناسباتی خود را از دست داده است. بنابراین، کشورها هر سیاستی که در راستای منافع ملیشان باشد را علیه ایران دنبال میکنند. کاری که چین (در سال گذشته) و روسیه کردند از این جهت بی‌سابقه است که این دو کشورهایی هستند که ایران سال‌هاست تحت عنوان «دوستان راهبردی» از آنها یاد می‌کند و آنها به موضوعی در مورد تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ورود کرده‌اند. چین در شرایط بحران چنین کاری نکرد؛ اما روسیه‌ای که در شرایط بحران قرار دارد، نشان داد که کمترین ثباتی که در سیاست خارجی روسیه شکل بگیرد، بدترین خیانت‌ها را علیه ایران تکرار خواهد کرد.
چرا من کلمه «تکرار» را به کار می‌برم؟ زیرا در گذشته این کارها را کرده و منافع ایران تحت‌الشعاع بازی روسها قرار گرفته است. اما متأسفانه مسئولین ما هنوز به این واقعیت توجه نمی‌کنند. به نظرم موضع روسها و شورای همکاری خلیج‌فارس می‌تواند مسئولان کشور را از خواب جزمی بیدار کند. هیچ کشوری در دنیا به اندازه ایران تاوان جنگ روسیه در اوکراین را نداد. روسها برای اینکه ایران را شریک جرمشان کنند، هر از چندگاهی از همکاری‌های پهپادی با ایران صحبت می‌کردند و روسها بودند که این خبر را مطرح کردند و حتی به گونه‌ای تحقیرآمیز هم مطرح کردند و گفتند که از کیفیت پهپادهای ایرانی راضی نیستند. آنها هم ایران را تحقیر کردند و هم ایران را به عنوان یک شریک و همدست متهم کردند. جالب اینجاست که این باعث شده که هرجا کشورهای غربی بیانیه‌ای دادند، بخشی از آن ایران را به خاطر جنگ اوکراین محکوم می‌کرد که آخرین نمونه آن بیانیه دیروز ناتو بود.
من از مسئولین جمهوری اسلامی می‌خواهم که برای مردم فهرستی تهیه کنند که ایران چه دستاوردهایی از روسیه، به ویژه از زمان جنگ اوکراین کسب کرده است. یک واکنش سرد و تلویحی سخنگوی وزارت خارجه ایران نمی‌تواند پاسخی به بدعت روسها در مورد جزایر سه‌گانه باشد.
با توجه به موضع دولت چین در قبال این مسئله در نشست مشترک پاییز سال گذشته با شورای خلیج‌فارس، آیا میان این دو مسئله مشابهتی می‌بینید و آیا چنین موضع مشابهی نشان از شکست سیاست نگاه به شرق تهران دارد؟
من این را شکست سیاست نگاه به شرق نمی‌دانم؛ بلکه آنها را نشانه‌هایی از کافی‌نبودن این نگاه می‌دانم. من مخالف تنش ایران با روسیه و چین هستم؛ ولی معتقدم که ایران خودش را در مقابل این کشورها خلع سلاح کرده است. یعنی چین و روسیه را به عنوان حامی خود در چالش با غرب تعریف کرده و این کشورها ایران را به بازیچه منافع ملی خود تبدیل کرده‌اند.
نکته جالب اما تلخ اینجاست که چین ترس از ایران را به عاملی برای انعقاد حدود ۴۰۰ میلیارد دلار قرارداد با کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس تبدیل کرد. روسیه نیز به گونه‌ای موضوع ایران را به عاملی برای پیشبرد سیاست‌ها و روابط خود با شورای همکاری خلیج‌فارس تا افق ۲۰۲۸ تبدیل کرد. یعنی در این مدت، روس‌هایی که به رغم وعده‌های داخلی مقامات ایرانی حاضر نشدند یک برنامه ۶ساله همکاری با ایران ببندند، اما حالا یک برنامه همکاری ۶ساله برای پیشبرد مناسبات با شورای همکاری خلیج‌فارس تعریف کرده‌اند. یعنی هرساله در کمیسیون‌های مشترکی که تشکیل می‌دهند، حامی بدعتی خواهند بود که اماراتی‌ها مطرح میکنند.
شورای همکاری خلیج‌فارس که همواره تنها اتحادیه‌ای بود که از ادعای امارات حمایت می‌کرد، الآن آن را به بخشی از بیانیه‌های مشترک با کشورهایی مثل چین و روسیه تبدیل کرده است.
آیا موضع اخیر مسکو در روابط ایران و روسیه تغییری ایجاد می‌کند؟
متأسفانه، در کوتاه‌مدت امیدی به تغییر وابستگی بدون قید و شرط ایران به نظام شرق نیست؛ زیرا چالش با غرب در ایران به یک تابو تبدیل شده است و حالا نیز تسلیم در برابر بازی شرقی‌ها با منافع ملی ایران نیز در حال تبدیل‌شدن به یک تابو است. این تابوها نگهبانانی دارند که همان کسانی هستند که سیاست خارجی یک‌جانبه را به ایران تحمیل کردند و حاضر نیستند که اصلاحی در این سیاست‌ها صورت بگیرد.
تا زمانی که ایران در عرصه سیاست خارجی خود یک حوزه تنش دائم را تعریف کرده باشد، مجبور خواهد بود که به سایر دنیا امتیاز بدهد؛ چه روسیه باشد و چه افغانستان.
جمهوری اسلامی در قبال موضع شی جین‌پینگ تحرکات دیپلماتیک محدودی داشت. با توجه به درگیری روسیه در جنگ اوکراین، انتظار چه واکنشی از تهران در قبال این موضع روسیه و کشورهای عرب دارید؟
چینی‌ها سعی کردند که بیانیه پارسال خود را با تنش‌زدایی بین عربستان و ایران جبران کنند. در روسیه نیز برای اینکه ایرانی‌ها را دوباره گمراه کرده و گول بزنند، شاهد یک سری مواضع سطح پایین خواهیم بود.
به نظرم ایران باید در قضیه اوکراین پاسخ گستاخی روسها در موضوع جزایر سه‌گانه را بدهد. حداقل ایران باید رسماً از جنگ روسیه اوکراین اعلام برائت کرده و در عمل هم تأسفش را ابراز کند. حداقل انتظار من این است که گلیم ایران را از جنگ اوکراین خارج کنند تا شائبه‌هایی که باعث میشود ایران تاوان جنگ اوکراین را بدهد، پایان یابد. این پیامی برای کشورهای اروپایی خواهد بود که هم‌اکنون حوزه تنش آنها در مسئله ایران از آمریکا نیز در حال افزایش است.
جای تأسف دارد که در حالی که روسها و شورای همکاری خلیج‌فارس در حال تدوین برنامه همکاری ۶ساله بوده و این بیانیه را علیه ایران منتشر کردند، مسئولین ایرانی در روسیه به کنسرت رفتند و اصلاً اطلاعی از چنین بیانیه‌ای و چنین بدعت ضدایرانی در خاک روسیه و محل مأموریتشان نداشتند. هم‌زمان سر مسئولان ایرانی را با موسیقی گرم کردند و خودشان در حال نوشتن این بدعت بودند.
2323
نظر شما