حساب حساب است، کاکا برادر

دولت دوست و برادر عراق باید به یاد داشته باشد که رابطه‌ طولانی برادری با خوش‌حسابی و رعایت حقوق متقابل برقرار باقی می‌ماند و روابط حسنه هرگز به معنای صرفنظر کردن از حق یک ملت نیست. به قول ضرب‌المثلی انگلیسی Short accounts make long friends ، یا همان ضرب‌المثل فارسی «حساب حساب است، کاکا برادر».

با پشت سر گذاشتن 31 شهریور 1390، بیش از 31 سال از آغاز جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق بر علیه جمهوری اسلامی ایران و بیش از 23 سال از زمان پایان آن جنگ خانمان‌سوز سپری شد.

جنگی که به عنوان طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم نام گرفت (Dilip Hiro, The Longest War: The Iran-Iraq Military Conflict, p.1) و صدها میلیارد دلار خسارت مادی به ملت ایران تحمیل کرد و از بهترین جوانان این مرز و بوم صدها هزار نفر شهید و مجروح بر جای گذاشت.

در آغاز جنگ تحمیلی ده شهر مهم مرزی به اشغال و غارت رژیم عراق درآمد و شهرها و روستاهای بسیاری آماج گلوله‌های توپخانه قرار گرفت و مناطق دور و نزدیک زیادی، با بمباران‌های هوایی و حملات موشکی مواجه شد. از 25 استان کشور، 5 استان بطور مستقیم به صحنه عملیاتی جنگ تبدیل شد و یازده استان دیگر هدف حملات هوایی و موشکی قرار گرفت و بیش از دو سوم جمعیت 50 میلیون نفری آن روز کشور را درگیر جنگ کرد. (دکتر احمد پوراحمد، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 35 ص. 84). بیش از 328340 واحد مسکونی و تجاری شهری و 76390 واحد مسکونی روستایی به شدت آسیب دید. حجم خسارات به اندازه‌ای بزرگ است که جهانیان را به حیرت واداشت، به نحوی که هیات اعزامی سازمان ملل با مشاهده‌ی خرابیها آن را تراژدی غیر قابل تصور تعبیر نمودند(دکتر احمد پوراحمد، همان.)

از نظر موازین و معیارهای بین‌المللی، در مورد مسئولیت دولت عراق برای جبران خسارتهای ناشی از 8 سال جنگ تحمیلی در قبال ملت ایران، هیچگونه شک و تردیدی وجود ندارد.

هر دو کشور ایران و عراق عضو سازمان ملل متّحد هستند و به پایبندی نسبت به اصول منشور ملل متّحد، متعهد شده‌اند. به موجب بند 4 ماده 2 منشور سازمان ملل، «کلیه اعضاء در روابط بین‏المللى خود، از تهد به زور یا استفاده از آن علیه تمامیت ارضى و استقلال سیاسى هر کشورى یا از هر روش دیگرى که با مقاصد سازمان ملل متّحد مباینت داشته باشد» منع شده‌اند.

دولت ها متعهد شده‌اند که اختلافات خود را با روش های مسالمت‌آمیز حل و فصل نمایند. امّا رژیم بعث عراق با ادعاهای واهی بر اروندرود تنها چند روز بعد از پاره کردن پیمان 1975 الجزایر که بین دولتهای ایران و عراق به تصویب رسیده بود، از زمین، دریا و هوا به ایران حمله‌ور شد و آتش طولانی‌ترین جنگ قرن را برافروخت. بر اساس معیارهای شناخته شده‌ی بین‌المللی، توسل به زور یا استفاده از نیروهای مسلح از طرف یک دولت برضد حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و استقلال سیاسی دولت دیگر تجاوز محسوب می‌شود(قطعنامه 3314 سال 1974 مجمع عمومی ملل متحد). اگر چه ممکن است برخورد‌های کوچک مرزی را نتوان حمله‌ی مسلحانه نام گذاشت، ولی حمله‌ی نظامی و تمام عیار عراق علیه ایران و اشغال بخش وسیعی از کشور، از بارزترین مصادیق تجاوز بشمار می‌رود. به موجب گزارش شماره (S/23273) تاریخ 9 دسامبر 1991 دبیر کل سازمان ملل به شورای امنیت، دولت عراق آغازگر جنگ تحمیلی و متجاوز شناخته شد.

در گزارش کارشناسان ملل متحد به شماره (S/20134) تاریخ 19 آگوست 1988، تایید شد که دولت عراق با نقض پروتکل 1925 ژنو از سلاح‌های شیمیایی بر علیه شهروندان ایران استفاده کرده است. با سرنگونی رژیم بعث عراق، دولتمردان جدید این کشور نیز هرگز دولت متبوع خودشان را مبری از این مسئولیت ندانسته‌اند. آقای جلال طالبانی رئیس جمهور عراق در 8 اسفند 1387 در گفت و گو با سایت خبری خبرآنلاین گفته بود «دولتمردان فعلی عراق از ایران انتظار دارند که غرامت جنگی این کشور را ببخشد» (خبرآنلاین، کد خبر 4426-8/12/1387). این سخنان رئیس کشور عراق بیانگر این حقیقت است که در اصل مسئولیت دولت عراق هیچگونه تردیدی وجود ندارد.

محمدمجید الشیخ، سفیر عراق در تهران نیز در گفت وگوی اختصاصی با روزنامه‌ خراسان در 27 مرداد 1390 درباره خسارات جنگ گفته است: «روابط بین 2 کشور و بهبود و توسعه آن در اولویت ماست. صدام نمی‌خواست روابط خوبی بین 2 کشور برقرار باشد و جنگی به راه انداخت که بیش از یک میلیون نفر از 2 کشور کشته شدند. ... و حالا که روابط 2 کشور بهبود یافته بهتر است به گسترش و توسعه روابط و حفظ دوستی‌ها فکر کنیم»(خراسان، پنج‌شنبه27/05/1390 شماره 17912). پاسخ این مقام رسمی عراقی، از نظر اهل مطبوعات و روزنامه‌نگاران، جواب زاویه‌دار تلقی شد. اما نحوه‌ی بیان سفیر عراق به زبان سیاسی در واقع تایید برافروختن آتش جنگ از سوی صدام و قبول تلویحی مسئولیت این کشور است که در نهایت رفتار برادرانه از دولت ایران را انتظار دارد که از کشور متبوعش مطالبه غرامت نشود. اما دولت دوست و برادر عراق باید به یاد داشته باشد که رابطه‌ی طولانی برادری با خوش‌حسابی و رعایت حقوق متقابل برقرار باقی می‌ماند و روابط حسنه هرگز به معنای صرفنظر کردن از حق یک ملت نیست. به قول ضرب‌المثلی انگلیسی Short accounts make long friends ، یا همان ضرب‌المثل فارسی «حساب حساب، کاکا برادر».