عامل وقوع زلزله اخیر ترکیه چه بود؟

محمود حاج‌زمان: ترکیه یکی از لرزه‌خیزترین کشورهای دنیا است. بخش اعظم این کشور بر روی صفحه آناتولی قرار گرفته است: صفحه تکتونیکی کوچک گوه‌ای شکلی که از سمت غرب توسط صفحه عربستان با شدت به صفحه اوراسیا در شرق فشرده می‌شود. زلزله دو روز گذشته ترکیه که با شدت 7.2 ریشتر شرق این کشور را لرزاند، تاکنون باعث مرگ بیش از 400 نفر شده است.
به گزارش نیوساینتیست، بسیاری از زلزله‌های شدید ترکیه بر روی یکی از دو گسلی رخ داده‌اند که در جناحین صفحه آناتولی قرار دارند؛ گسل‌های آناتولی شمالی و آناتولی شرقی. بین سال‌های 1939 تا 1999 / 1318 تا 1378، زلزله‌های بزرگ ترکیه در امتداد گسل آناتولی شمالی و به سمت غرب رخ داده‌اند. این مساله باعث به وجود آمدن این ترس شده است که استانبول -که در نزدیکی این گسل قرار دارد- نیز بالاخره روزی خواهد لرزید. در سال 1999 / 1378، زلزله‌ای به قدرت 7.6 ریشتر در مجاورت ازمیر که تنها 70 کیلومتر از استانبول فاصله دارد رخ داد، که باعث کشته شدن 17 هزار نفر شد.
با این وجود از سال 2003 / 1382، فعالیت‌ها به گسل آناتولی شرقی منتقل شد. در آن سال، بیش از 100 نفر در زلزله‌ای نزدیک شهر بینگول کشته شدند. گسل شرقی در سال 2004 / 1383 مجددا لرزید، و زلزله 6.1 ریشتری حاصله باعث کشته شدن 51 نفر شد.
بنا بر اطلاعات سازمان زمین‌شناسی آمریکا، زلزله دو روز پیش ترکیه در ساعت 10:41 دقیقه به وقت گرینویچ (14:11 روز یک‌شنبه 1 آبان به وقت ایران) و در عمق 20 کیلومتری زمین به وقوع پیوست. مرکز این زمین‌لرزه در 16 کیلومتری شمال شرقی وان در شرق ترکیه بود، که نزدیک نقطه اتصال دو گسل آناتولی قرار دارد. در این نقطه، فعالیت‌های تکتونیکی تحت تاثیر ناحیه شکاف بیتلیز قرار دارند؛ ناحیه گسترده‌ای از فشردگی زمین که در اثر برخورد صفحات اوراسیا و عربستان به وجود آمده است.
کوین مک‌کو، رییس مرکز لرزه‌شناسی استرالیا می‌گوید: «از آنجایی‌که زلزله دو روز قبل ترکیه در محل شکاف بیلیتز رخ داده، به سختی می‌توان گفت که کدام گسل باعث رخ دادن این زمین‌لرزه شده است». با این وجود، سازمان زمین‌شناسی آمریکا گزارش داده است که سبک فعالیت تکتونیکی در زلزله اخیر، با فعالیت‌های تراکمی ناحیه شکاف بیلیتز هم‌خوانی دارد. مساله‌ای که یک معنای آن می‌تواند ظهور بازیگر سومی در ماجرای زلزله‌های تمام‌نشدنی ترکیه باشد.
 53275