به منظور استرداد و آزادی اتباع ایرانی که در کشورهای دیگر دستگیر و زندانی شده یا ربوده شده اند، می توان راه های حقوقی، سیاسی و تبلیغاتی را دنبال کرد.
1- در مورد راه حل های حقوقی، وکلا و حقوق دانان بین المللی با استناد به مواد قانونی سعی در بازگرداندن اتباع کشور خود دارند که قدرت دولت ها و منافع سیاسی آن ها معمولاً راه های حقوقی بی نتیجه است.
2- در موارد دستگیری، بر اساس صلاحیت سرزمینی، فرد در کشوری که جرم مرتکب شده است، باید مجازات خود را ببیند، مگر آن که بر اساس معاهدات میان کشورها توافقی برای بازگرداندن افراد باشد. در صورتی که اتهام به افراد زده باشد، نیر تنها وکلای زبردست توانایی اثبات بی پناهی افراد را دارند.
2- معمولا دولت ها با فشارهای سیاسی یا اقدامات غافلگیرکننده و اطلاعاتی اتباع خود را آزاد می کنند. از این موارد می توان به آزاد ساختن شهرام امیری و عطار زاده؛ دیپلمات ایرانی در پاکستان اشاره کرد. یکی از راه های دیگر این است که دولت ها به مبادله اتباع اقدام کرده یا با نگه داشتن اتباع کشور مقابل، اهرمی برای فشار حفظ می کنند. برای مثال اگر ایران اتباع دستگیر شده امریکایی را با قید وثیقه آزاد نمی کرد، اهرم فشاری در مقابل این کشور در دست می داشت.
3- راه سوم تبلیغات از طریق مجاری دیپلماسی عمومی و استمداد از نهادهای بین المللی و مدافع حقوق بشری است. دولت ها با تهیه بیانیه ها و ایجاد اجماع میان نهادهای حقوق بشری می توانند آن ها را به عنوان حامی خود گردهم آورند. به این منظور باید بی گناهی اتباع را برای این نهادها اثبات نمود و آن را به عنوان یک اقدام ضدبشری نشان داد. باید تاکید نمود ج.ا.ایران در دوره دولت نهم ودهم از ابزارهای دیپلماسی عمومی در راستای تحقق اهداف نظام ج.ا.ایران و بویژه اهداف سیاست خارجی بهره برداری های خوبی نموده است. یکی از اهداف سیاست خارجی دولت ها، از جمله ج.ا.ایران حمایت از شهروندان واتباع ایرانی در خارج از کشور می باشد. سیاست خارجی وامنیت شهروندان ج.ا.ایران برای زندگی وفعالیت در خارج و در رابطه با محکومیت به زندان ویا گروگان گیری به دست یک دولت را نمی توان صرفا" به حقوقدانان سپرد. لذا استفاده از فضای سایبر و امکانات دیپلماسی عمومی برای آشنایی افکار عمومی دنیا و جلوگیری از بهره برداری نظام سلطه در راستای بیگناهی اتباع ایرانی مسول در دستگا های اجرایی کشور، می تواند در تضمین امنیت شهروندان خارج از ایران بسیار موثر ومفید باشد.
قابل ذکر است معمولاً دولت ها همه راه ها را به موازات یکدیگر دنبال می کنند. نگاهی به وقایعی از این دست درباره اتباع ایرانی نشان می دهد به دلیل عدم حمایت برخی از دولت ها و نهادهای غیردولتی از ایران، موثرترین شیوه ها برای استیفای حقوق شهروندان، بهره برداری از دیپلماسی چند جانبه در سازمان های بین المللی، دیپلماسی عمومی و تلاش برای آزادی افراد توسط نیروهای اطلاعاتی و نظامی ایران می باشد.
*استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
/17214
نظر شما