امروز بلندترین روز سال است!

آن‌چه هر سال در شب اول دی‌ماه اتفاق می‌افتد، دقیقا عکس همان اتفاقی است که هر سال در اول تیرماه می‌افتد. خورشید در مسیر حرکت ظاهری خود در آسمان به دورترین نقطه از قطب شمال سماوی می‌رسد و بدین ترتیب، به مایل‌ترین حالت ممکن در نیم‌کره شمالی می‌تابد. این موضوع باعث کاهش انرژی رسیده از خورشید به سطح نیم‌کره شمالی و هم‌چنین کوتاه‌شدن زمان روز می‌انجامد. به همین دلیل شامگاه 30 آذر می‌بایست طولانی‌ترین شب سال باشد.
در نیم‌کره جنوبی اوضاع برعکس است. در آن‌جا خورشید به نزدیک‌ترین فاصله از قطب جنوب آسمان می‌رسد، طول روز به بلندترین مقدار ممکن می‌رسد و بیشترین انرژی خورشید به سطح زمین می‌تابد. روز 1 دی در نیم‌کره جنوبی، آغاز تابستان گرم است.

اما چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ دلیل آن، کج بودن محور دوران وضعی زمین نسبت به صفحه مداری آن به دور خورشید است، پدیده‌ای که نه تنها در زمین که در بسیاری دیگر از سیارات منظومه شمسی باعث پدید آمدن توالی فصول شده است. جالب است بدانید که بیضوی‌بودن مدار زمین تاثیری در توالی فصول ندارد، که اگر چنین بود، در ساعت1:00 بامداد 5 ژانویه 2012 به وقت جهانی / 4:30 بامداد 15 دی به وقت مرکزی ایران که زمین به نزدیک‌ترین فاصله از خورشید می‌رسد، می‌بایست روزی گرم و تابستانی را در نیم‌کره شمالی تجربه می‌کردیم./
به دلیل دوران وضعی زمین و بیضوی بودن مدار زمین به‌دور خورشید، طولانی‌ترین شب سال چند شب زودتر از شب یلدا اتفاق می‌افتد، اما این تفاوت در طول شب یا روز بیش از یکی دو دقیقه نیست. در روز پس از شب یلدا، مسیر خورشید در آسمان کوتاه‌ترین و کم‌ارتفاع‌ترین مسیر ممکن است (در نیم‌کره شمالی)، جهت طلوع آن جنوب‌شرقی‌ترین جهت ممکن و جهت غروب آن جنوب‌غربی‌ترین مقدار ممکن خواهد بود. این موضوع را در تصاویر  به‌وضوح می‌توانید مشاهده کنید.

این تصویر که پدیده آنالما را نشان می‌دهد، با عکس‌برداری از محل خورشید راس یک ساعت معین در روزهای مختلف سال بدست می‌آید. برای تهیه آن، دوربین عکاسی را در محلی ثابت می‌کنند و هر چند روز یک‌بار، راس ساعتی مشخص از چشم‌انداز روبرو عکس‌برداری می‌کنند. اختلاف ارتفاع خورشید در روزهای مختلف به‌دلیل همین محور کج دوران وضعی نسبت به صفحه مداری به‌دور خورشید است. می‌بینید که در اولین روز از زمستان، خورشید از جنوبی‌ترین نقطه ممکن طلوع می‌کند و به کمترین ارتفاع در مسیر روزانه می‌رسد.
برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مطلب «آیا شب یلدا واقعا طولانی‌ترین شب سال است» را مطالعه فرمایید.

5353