غزال زیاری: خیلی‌ها چشم‌انداز عربستان را برای شهر بیابانی نئوم، ایده‌ای فانتزی می‌دانستند. نئوم، ابرشهری که به‌عنوان یکی از جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌های جهان معرفی‌شده، دربرگیرنده طرح‌هایی است که بیشتر شبیه به فیلم‌های علمی تخیلی آینده‌نگر بودند.
شهر رؤیایی نئوم، با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، عمدتا به‌عنوان خانه ربات‌ها طراحی‌شده است؛ پیست اسکی این شهر قرار بود تا در تمام طول سال با برف مصنوعی پوشیده باشد و در پارک‌های موضوعی نئوم، دنیای مجازی و فیزیکی در هم بیامیزند.
سال ۲۰۱۷، زمانی که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان برای اولین بار از این پروژه صحبت کرد، تردیدهایی مطرح شد؛ در طول این مدت جزئیات کمی درباره پروژه نئوم منتشر گردید و البته در برخی گزارش‌ها به این نکته اشاره شد که برنامه‌ریزان توافق‌نامه‌هایی مبنی بر عدم افشای جزئیات دقیق از این شهر رؤیایی را به امضا رسانده‌اند.
اما اخیراً تصویر دیگری از این ماجرا ترسیم‌شده که نشان می‌دهد عربستانی‌ها به‌شدت تحت‌فشار بلندپروازی‌هایشان قرار گرفته‌اند.
کریستین کوتس اولریشسن، از اعضای موسسه سیاست عمومی بیکر دانشگاه رایس دراین‌باره گفت: «زمانی که اولین اخبار درباره نئوم منتشر شد، همه‌چیز مثل شهری خیالی به نظر می‌رسید؛ اما حالا تبدیل این ذهنیت خیالی به واقعیتی روی زمین را بسیار دشوار به نظر می‌رسد.»
مشکل اصلی در تحقق رویای نئوم کجاست؟
مسئله اصلی در پیاده‌سازی رویای نئوم، هزینه هنگفت آن است. عربستان در طول این مدت برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی برای این پروژه بزرگ، به‌شدت تلاش کرده است ولی کارشناسان معتقدند که به این زودی‌ها، چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.
در زمان آغاز این پروژه، عربستانی‌ها برای تأمین مالی پروژه روی سرمایه‌گذاری‌های خارجی حساب ویژه‌ای بازکرده بودند؛ اما همه‌چیز طبق برنامه مدنظر آن‌ها پیش نرفته است.
اولریشسن در این باره گفت: «در سال ۲۰۱۷ در ترسیم چشم‌اندازی برای سال ۲۰۳۰، فرض بر این بود که منابع مالی زیادی از طریق سرمایه‌گذاری خارجی تأمین خواهد شد ولی این اتفاق رخ نداد.»
سرنخ‌های منفی در روزهای ابتدایی
در همان سال ۲۰۱۷، تلاش‌های عربستانی‌ها برای جذب سرمایه خارجی با موانعی روبرو شد. تنها ده روز بعد از اعلام خبر پروژه ساخت نئوم، ۴۰۰ نفر از برجسته‌ترین و بانفوذترین شخصیت‌های عربستان در هتل ریتز کارلتون ریاض بازداشت شدند که این دستگیری‌های گسترده، نوعی پاک‌سازی تمام‌عیار بود که به بحث‌برانگیزترین سوژه در تاریخ مدرن پادشاهی عربستان بدل شد.
اولریشسن گفت: «در جریان این اتفاق، جمعی از نخبگان تجاری عربستان که توقع می‌رفت با سرمایه‌گذاران خارجی همکاری کنند، دستگیر شدند. سطح سرمایه‌گذاری خارجی عربستان (که رو به کاهش بود)، سقوط کرد و بازگرداندن آن به مسیری صعودی کار خیلی سختی بود.»
در سال ۲۰۱۸، با قتل «جمال خاشقجی» مخالف معروف دولت عربستان (که طبق گفته سیا احتمالاً به دستور مستقیم ولیعهد عربستان صورت گرفت) این کشور با انزوای جهانی بیشتری روبرو شد.
آندریاس کریگ، متخصص حوزه خلیج‌فارس مؤسسه مطالعات خاورمیانه کینگز کالج لندن گفت: «در آن زمان، هیچ‌کسی در غرب نمی‌خواست با عربستانی‌ها همکاری کند و سرمایه‌گذاران زیادی از این کشور خارج شدند.»
هزینه‌های سرسام‌آور
در این میان، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان، سهم عمده بار مالی این پروژه را بر عهده گرفت؛ اما حالا آن‌ها هم نگران هزینه‌های سرسام‌آور این پروژه هستند.
طبق برآوردهای رسمی، هزینه تحقق رویای نئوم، ۵۰۰ میلیارد دلار است. ولی برنامه‌ریزهای این پروژه، معتقدند که این رقم به طرزی غیرواقعی، کم و پائین در نظر گرفته‌شده و طبق برآوردهای واقعی، هزینه‌های پیش‌بینی‌شده این پروژه تا ۱۵۰۰ میلیارد دلار می‌رسد.
این واقعیت‌های مالی، حالا باعث ایجاد نگرانی‌های بزرگی در دولت عربستان شده و در ماه فوریه، عربستان برای کمک به تأمین مالی برخی از پروژه‌های بزرگ بلندپروازانه اش، وام‌هایی را دریافت کرد.
عربستانی‌ها در ظاهر تأکید دارند که پروژه نئوم و تأمین بودجه آن در مسیر درستی قرار دارد؛ ولی گزارش‌های خصوصی اخیر حکایت از آن دارد که ولیعهد این کشور در حال انجام مذاکراتی درباره جاه‌طلبی‌های برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ است.
کریگ در ادامه به این نکته اشاره‌کرده که سؤالات زیادی درباره هزینه‌های بیهوده در پروژه‌های بزرگ مطرح‌شده است. برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ به بودجه زیادی نیاز دارد و دراین‌بین، ناکارآمدی‌های زیادی نیز به‌خصوص از سوی شرکت‌های مشاوره غربی به چشم می‌خورد.
اتهامات وارده به دولت عربستان
دراین‌بین، بحث‌هایی اقدامات عربستان برای باز کردن مسیر ساخت نئوم در منطقه مدنظرش مطرح شده است؛ گویا دولت عربستان برای آماده‌سازی منطقه ساخت نئوم که محل سکونت قبیله «الحویطات» بوده، اجازه استفاده از نیروهای مرگبار را صادر کرده و همین ماجرا پای سازمان‌های حقوق بشری را به عربستان باز و اتهاماتی را متوجه دولت عربستان کرد.
یکی از فعالان حقوق بشر مدعی شد که عربستان، نئوم را روی خون مردم می‌سازد و یادآور شد که تصمیم‌گیری برای ساخت نئوم بدون رضایت مردم انجام‌شده. همین اتهامات، ابهاماتی را در مورد نئوم به همراه داشت که آیا پشت پرده چنین پروژه آینده‌نگرانه‌ای، سرکوب وحشیانه ساکنان است؟ همین نگرانی‌ها باعث شد تا حداقل یک شرکت از این پروژه و قرارداد ۱۰۰ میلیون دلاری‌اش کناره‌گیری کند.
مسیری که متوقف نشده
باوجود تمام این صحبت‌ها، عربستان با پیشبرد پروژه The Line که یکی از مهم‌ترین بخش‌های نئوم است، از تلاش برای تحقق رؤیاهایش دست نکشیده و طبق گفته مدیران، تعداد افراد شاغل در این پروژه، در سال گذشته دو برابر شده است. تصاویر ماهواره‌ای نیز از پیشروی ساخت‌وساز در سایت خبر می‌دهند.
اما هنوز ابهامات زیادی مطرح است؛ بلومبرگ به این نکته اشاره‌کرده که عربستان برآوردها را از تعداد افرادی که قرار است تا سال ۲۰۳۰ در نئوم زندگی کنند، کاهش داده است.
اولریشسن هم اعلام کرده که با تأخیر در پیشروی پروژه، بسیاری از اهداف دستخوش تغییراتی شده‌اند و در شرایطی که دولت عربستان نگرانی‌های زیادی دارد، همچنان باید برای جذب سرمایه‌های خارجی تمام تلاشش را به کار بگیرد.
کریگ معتقد است که با این وجود، چشم‌انداز عربستانی‌ها نسبت به آینده مثبت است: «اصل نئوم براساس سطوحی از سرمایه‌گذاری خارجی ساخته‌شده است و حالا بعید به نظر می‌رسد که محقق شود؛ دراین‌بین، رقابت بین رقبای منطقه‌ای عربستان، مثل دبی و ابوظبی حسابی داغ شده است. چینی‌ها در برخی پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ ولی این با آنچه در برنامه‌ریزی‌ها در نظر گرفته‌شده بود، فاصله زیادی دارد و جای کمبود سرمایه‌گذاری خارجی در عربستان برای تأمین مالی این پروژه عظیم کاملاً حس می‌شود.»
دراین‌بین، نمایندگان Neom حاضر به پاسخگویی و ارائه اطلاعات دقیق درباره روند پیشروی پروژه نیستند.
منبع: businessinsider
۵۴۳۲۱
نظر شما