دلهره تازه بازی دلار/بازار نگران کمبود و گرانی؛تولید مضطرب رکود و بیکاری

بهراد مهرجو: کيلومترها دورتر از تهران و در شهرک صنعتي نيمه ورشکسته، چهار نفر موسسان بزرگترين کارخانه صنعتي کاشي و سراميک کشور، همگي کت شلوار پوش دور هم جمع شده​اند. از ميان جمع تنها يک نفر به زبان انگليسي تسلط دارد. طي شش ماه گذشته جوان مسلط به زبان انگليسي به دستور سه عضو ديگر پنج بار به اسپانيا سفر کرده​بود تا مذاکرات با يکي از کارشناسان مهم نصب تجهيزات مدرن​ترين خط توليد کاشي و سراميک را به انجام برساند. در ميان جمع يک نفر مسن​تراز ديگران به نظر مي​رسد. او موسس کارخانه است. روي صندلي چرمي لم داده وبا صدايي گرفته مي​گويد:« جلسه داريم. يک فکس يا ايميل بزنيد و تمامش کنيد. خلاص.» بازهم از ميان جمع همان مردجوان مامور ارسال ايميل مي شود. چندباري سعي مي​کند به ديگران بفهماند که توان انتقال چنين پيامي را ندارد. او بارها به ديدار مهندس صنايع در کاتالان رفته بود و هفته​ها ميهمان مهندس 60 ساله بود. اما پس از شش ماه مذاکره از گوشه دورافتاده شهرک صنعتي ورشکسته بايد مرد 60 ساله اسپانيايي را نااميد کند. مديرعامل از تاخيرکارمندش ناراحت شده و مي​گويد:« همين را بنويس. متاسفانه در ايران به دليل افزايش قيمت يورو و دلار ما ديگر توان پرداخت حقوق شما را نداريم. مبلغ توافقي بين ما 18 هزار يورو بود با توجه به افزايش قيمت اين ارز در ايران رقم قرار داد ماهيانه شما و همکارتان مي​شود 39 ميليون تومان. گردش مالي ما اجازه چنين پرداختي را نمي​دهد. در ضمن بهتر است بدانيد به دليل همين نوسان ارزي ما حتي موفق نشديم خط کاشي​سازي ايتاليايي را به کشور وارد کنيم.» در پايان نامه تاکيدي هم مي کند:« آخرش هم بنويس يک ورشکسته با چهل سال سابقه کار اقتصادي.» حرفش که تمام مي​شود، کارمندانش متوجه مي​شوند که بايد با صداي بلند به نقل قول آخر رئيس خود بخندند. همه با صداي بلند مي​خندند ولي او خود سکوت مي​کند.

کمي دورتر از کارخانه صنعتي کاشي، شيشه​هاي شکسته يک سوله صنعتي در کل شهرک صنعتي به شهرت رسيده​است. ورودي​هاي اصلي کارخانه را با قفل بسته​اند، اتاقک نگهباني بدون نگهبان مانده و شيشه​هاي تمامي کارخانه شکسته​است. اهالي شهرک نقل مي​کنند، ​مدير کارخانه يک ماه است که پس ازمصادره تمامي اموالش، در حياط متروکه اين کارخانه زندگي مي​کند. او تنها روزانه براي خريد مواد غذايي از حياط کارخانه خارج مي شود. دو ماه قبل رئيس کارخانه، دويست کارگر را سرپرستي مي​کرد. او سه ماه حقوق عقب مانده همين کارگران را هم پرداخت نکرده​است. فروشنده سوپرمارکتي که همين رئيس کارخانه در شهرک صنعتي اشتهار از آن خريد مي کند، مي​گويد:« مشتري​هاي من در قياس با يک ماه قبل نصف شده​است.» کارگران دست از کار کشيده​اند و صنعت​گران هم اموالشان را به آنسوي مرزها انتقال مي​دهند.

نوسان نرخ ارز طي روزهاي گذشته سبب شده تا بسياري از صنعتگران کشور فعلا قيد واردات ماشين آلات و مواد اولیه را بزنند. از کارخانه​هاي ورشکسته شهرک صنعتي اشتهارد گرفته تا شهرک صنعتي نيمه جان يزد يا شهرک صنعتي به گل نشسته بيرجند، همگي دچار بحران واردات مواد اولیه و ماشين آلات شده​اند. براساس گفته​هاي يکي از فعالان صنعتي شهرک صنعتي بيرجند، طي يک سال گذشته 110 واحد صنعتي در اين شهرک ورشکسته شده​اند. اطلاعات تکميلي نشان مي​دهد، دو سوم فعاليت کارخانه​هاي صنعتي شهرک صنعتي اشتهارد هم متوقف شده​است.

افزايش قيمت دلار و يورو واردات کالاهاي صنعتي و حتي مصرفي را در خطر قرار داده است. براساس گفته​هاي يکي از صنعتگران، هزينه حمل و نقل ماشين آلاتي که تا يک ماه قبل به قيمت 700 ميليون تومان براي واردکننده تمام مي​شد، تنها به دليل افزايش قيمت دلا رو يورو به يک ميليارد و 500 ميليون تومان براي همان نوع کالاها رسيده​است.

همچنین نوسان قيمت ارز موجب شده تا بسیاری از واردکنندگان کالا به دلیل عدم ثبات قیمت ها در بازار تا مدت نامعلومی از انجام هرگونه ثبت سفارش منصرف شوند. در همین حال هر گونه ارسال حواله ارزی در شرایط ناآرام بازار می تواند، موجب زیان آنها شود. بر این اساس بسیاری از فعالان بازار از هم اکنون نگران بروز یک دوره کمبود کالا و افزایش قیمت مقطعی در آینده ای نزدیک هستند.

 برخي از تجار حتي براي دريافت بهاي ارز کالاهايي که صادر کرده​اند، دچار مشکل شده اند. آن هایی که واردات به شرط صادرات انجام داده اند در حال حاضر برای دریافت ارز حواله شده خود از سوی طرف خارجی با موانعی مواجه شده اند. چون گاه گفته می شود، ارایه ارز ممکن نیست و تنها امکان پرداخت معادل ریالی آن آن هم بر مبنای نرخ رسمی بانک مرکزی وجود دارد.

لذا تجار برای تحمل هزینه تبدیل دوباره این ریال به ارز، ناگزیر از افزایش قیمت کالاهای وارداتی خود هستند.

بررسی های میدانی خبرآنلاین هم حکايت از معامله کالا در برخی بازارهاي داخلي به نرخ دلار دارد. به عنوان نمونه برخی فروشندگان بازار رایانه پايتخت بهنگام نوسان بالای نرخ ارز در بازار آزاد، براي عرضه کالاهاي خود به جاي ريال از مشتريان خود تقاضاي دلار مي​کنند. همزمان کاغذ فروشان بازار تهران از عرضه کاغذ خودداري مي​کنند چراکه آنها کاغذ را با دلار گران وارد کرده​اند و در حال حاضر نگران زيان شده​اند و منتظر افزایش سود هستند. به همین دلیل، سوله​هاي اطراف تهران به انبار کاغذ بدل شده​است.

در مجموع، در صورتي که روند بي ثبات بهاي ارز ادامه پيداکند، واردات کالا، مواد اولیه و ماشین آلات به کشور با وقفه مواجه می شود. وقفه ای که در میان مدت دوره ای از کمبود و گرانی در بازار مصرف و رکود و بیکاری در بخش تولید را رقم خواهد زد. در چنین شرایطی همه چشم ها به وعده روز گذشته بانک مرکزی مبنی بر بازگرداندن ثبات به بازار ارز دوخته شده است.