جامعه‌ای که راه اصلاح را مسدود کند، دچار چه فجایعی می‌شود؟

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، خلاصه سخنرانی حجت الاسلام مهراب صادق نیا را در زیر می خوانید

انقلاب، شورش و نافرمانی و دوم: ناامیدی اجتماعی که خود را در مهاجرت، انزواطلبی، و یا بی‌حسی اخلاقی نشان می‌دهد.

در ادبیات دینی تحول اجتماعی به معنای «اصلاح» و «احیاء» آمده و قرآن اصلاح و احیا را مسئولیت اصلی پیامبران و امام علی (ع) نیز اصلاح را از مسئولیّتهای اصلی حکومت دینی می‌داند. بر این اساس تحول اجتماعی امری ضروری است و  در سنت اسلامی ابزارهایی برای این اصلاح تعریف شده که مهم‌ترین آن‌ها امر به معروف و اجتهاد( دست‌کم در سنت شیعی) است. سطح عالی امر به معروف ابزاری است در دست شهروندانِ بیرون از قدرت برای گفتگو و مطالبه از ارباب قدرت و اجتهاد نیز به معنای انعطاف‌پذیری شریعت و مشروط بودن آن به شرایط محیطی و زمانی است.

ما از ۵۷ سال حیات امام حسین، تنها به یک نیم روز عاشورا توجه داریم. در حالیکه حرکت اصلاحی ایشان از سال‌ها قبل و از زمان حکومت معاویه آغاز شده بود. البته معاویه مصلحت نمی‌دید با امام برخورد خشن داشته باشد ولی یزید خیره‌سرانه چنین کرد.

چرا این حرکت اصلاحی آن هم توسط نوه پیامبر با این حجم از خشونت حکومت روبرو شد و منجر به یک جنایت بزرگ شد؟
بنی امیه و بویژه یزید با چند ترفند انحراف، تحریف، و ترساندن، هزینه اصلاح‌طلبی را در جامعه اسلامی بالا بردند و یزید با بالابردن هزینه اصلاح یک دیکتاتوری ایجاد کرده بود و انتقاد از وضعیت اجتماعی را نافرمانی خدا قلمداد می‌کرد. دیکتاتوری صرفا به معنای انکار خواست و اراده مردم نیست؛ بلکه به معنای انکار ضرورت اصلاح اجتماعی است.

هیچ کدام از این اهداف به صورت مستقیم به کنش‌گران خُرد جامعه معطوف نیست. امام حسین جایی نمی‌گوید بخاطر شراب خواری و سگبازی با یزید می‌جنگم؛ بلکه به درستی ریشه‌های فساد را تشخیص داده بود و به دنبال ضروری‌ترین اموری بود که زمینه فساد و تباهی هستند.

هر جامعه‌ای امکان تحول اجتماعی از طریق فرآیندهای طبیعی و پیش‌بینی‌شده را انکار کند، در معرض تکرار فاجعه‌هایی شبیه چیزی است که در عاشورا رخ داد.

حرکت اصلاحی امام حسین بر پذیرش عمومی مردم و آگاهی بخشی استوار بود، نه اقتدار شخصی خودش. امام کسی را به تبعیّت کورکورانه از خویش دعوت نکرد و حتی شب عاشورا تاکید کرد هرکس می‌خواهد، می‌تواند بدون دغدغه برود. اینقدر که امروز در جامعه ما ادعا می‌شود اصل دینداری انقیاد و پیروی است، امام حسین و امام علی چنین نمی‌گفتند. اخیرا یک منبری می‌گفت جامعه ما از جامعه امام علی ولایت‌پذیرتر است و همین اعتراف نشان می‌دهد رویه امامان این قدر فراخواندن مردم به اطاعت از خود نبود.

مصلح دنبال مشارکت در قدرت نیست؛ یکی از ترفندهای یزید بستن دهان منتقدان با ترس یا دادن امتیاز بود و امام هم با گرفتن منافعی می‌توانست از اصلاح‌طلبی دست بکشد، ولی چون می‌خواست «امام حسین» باشد، با خط زدن منافع شخصی، اصلاح‌گری را برگزید.

امر اصلاح، امری هزینه‌بر است و با عافیت‌طلبی سازگار نیست. هر جنبش اصلاحی باید به پرداخت هزینه فکر کند و آماده آن باشد. در تاریخ اسلام امام حسین بیشترین هزینه را با بذل جان و اسارت خاندانش داد و البته با پرداخت این هزینه به اهداف اصلاحی خود رسید.