امنیت اجتماعی، فراتر از هر نیاز

امروز ضرور‌ی‌ترین نیاز یک جامعه امنیت اجتماعی است و چه زیبا فرمود مولا علی (ع) که دو نعمت تا وقتی وجود دارند قدرشان شناخته نمی‌شود اما وقتی از دست رفتند ارزش و جایگاه واقعی آنها پدیدار می‌شود. این دو نعمت امنیت و سلامت هستند بنابراین با توجه به اینکه نیاز به امنیت یک امر فطری بوده و هدف از تشکیل یک دولت یا حکومت و وضع قوانین در هر جامعه ایجاد امنیت است بنابراین در هر جامعه انتظار مردم از حاکمیت ایجاد و حفظ امنیت است.

از نگاه آسیب‌شناسی در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان امنیت را به هشت گروه امنیت فرهنگی، امنیت فردی، امنیت شغلی، امنیت ملی، امنیت قضایی، امنیت اجتماعی یا گروهی، امنیت محیط زیست و امنیت اقتصادی تقسیم کرد که در این گفتار درمورد امنیت اجتماعی مطالبی را عرض می‌کنم.

به طور قطع نمی‌توان امنیت اجتماعی را بی‌ارتباط با سایر فرایندهای امنیت مورد بررسی قرار داد. در یک نگاه کلی امنیت اجتماعی عبارتست از فراغت و آزادی افراد جامعه از ترس، تهدید و اضطراب و مصون ماندن جان، مال، ناموس، شغل و آبروی افراد یک جامعه از هر نوع تهدید و خطر ضمن آن که از نگاه رفتاری بین امنیت و احساس امنیت تفاوت وجود دارد و از نظر ما احساس امنیت اجتماعی لازم‌تر و واجب‌تر از وجود خود امنیت است چرا که ممکن است در یک جامعه امنیت وجود داشته باشد اما مردم احساس امنیت را بنا بر دلایلی نداشته باشند که این خود باعث ایجاد اخلال در روند جامعه و ایجاد ناامنی روانی می‌شود.

احساس ناامنی معمولا در جوامع مستقل توسط شبکه‌های مخالفین با حمایت دولت‌های مخالف و دشمن و از طریق رسانه‌های نوشتاری، تصویری و فضای مجازی آنها ایجاد و گسترش‌ می‌یابد. مهمترین ابزار تضعیف احساس امنیت اجتماعی شایعه و به موازات آن ترور شخصیت است. بنابراین هر دولت با ابزارهایی برای حفظ امنیت اجتماعی تلاش می‌کند اما در این گفتار از نگاه آسیب‌شناسی رفتاری بسیار خلاصه به عوامل ایجاد و حفظ امنیت اجتماعی اشاره می‌کنم.

نقش خانواده در امنیت اجتماعی: خانواده نقش اساسی و بنیادی در تربیت و پرورش فرزندان دارد. آموزش اصولی فرزندان در خصوص رعایت مقررات اجتماعی و حفظ حریم اخلاقی اصلی‌ترین ابزار تربیتی خانواده‌ها است. سیگار کشیدن، سرقت و اعتیاد و ارتکاب سایر جرایم نشانه عدم کارایی تربیتی خانواده است که خود معلول ضعف ارتباطات عاطفی در خانواده، متلاشی بودن آن و عدم امنیت فکری در واحد خانواده است.

نقش رسانه‌ها در امنیت اجتماعی: رسانه‌های نوشتاری و تصویری در عصر حاضر به سرعت اطلاعات را جابجا و منتقل می‌کنند و می‌توانند نقش رفیعی در ایجاد یا رفع بحران‌ها داشته باشند. خبررسانی صحیح و آموزش درست اطلاع‌رسانی، سرگرمی و تفریحات اخلاقی نقش اصلی رسانه‌ها بوده و در مقابل نمایش فیلم‌های خشن یا سایر ناهنجاری‌های اجتماعی یعنی آنچه که امروزه ماهواره‌ها مامور پخش آن هستند بسترساز اصلی ناامنی اجتماعی است.

نقش قوه قضاییه و پلیس: در قانون اساسی در 30 مورد به بیان امنیت اجتماعی پرداخته شده است و قوه قضاییه پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی تعیین شده و رسیدگی به تخلفات اجتماعی، نظارت بر اجرای قوانین، کشف جرم و مجازات مجرمین، اقدامات مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین از ابزار رشد کیفی امنیت اجتماعی توسط قوه قضاییه است. تسریع در احقاق حق مردم و سرعت در محاکمه و مجازات مجرمین بهترین بسترساز حفاظت از امنیت اجتماعی است. پلیس نیز وظیفه عمده‌ای در ایجاد امنیت اجتماعی و مبارزه با اخلالگران امنیت دارد. استقرار نظم و امنیت، مقابله با هرگونه خلافکاری و اقدامات علیه امنیت کشور و جلوگیری از هرگونه بی‌نظمی و فعالیت‌های غیرمجاز، کشف جرایم، دستگیری متهمین و مجرمین از وظایف پلیس در حفظ امنیت اجتماعی است. حضور به موقع پلیس و همینطور نظارت محسوس یا نامحسوس آن می‌تواند از آشفتگی اجتماعی پیشگیری کرده و به کنترل و حفاظت از امنیت اجتماعی کمک کند.

مهدکودک‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها نیز نقش اساسی در آموزش راه‌های حفظ امنیت اجتماعی و جلوگیری از کج‌روی اجتماعی دارند. آشنایی جوانان با مفاهیم ارزش و ضد ارزش، قانون و ضد قانون و اطلاع از حقوق خود و رعایت حقوق دیگران ارکان اصلی آموزش و انتقال مبانی امنیت اجتماعی است بنابراین نقش هنر و مذهب و تعالیم مذهبی و شخصیت‌های دینی و نهادهای مذهبی مثل مساجد در تربیت و پرورش انسان‌ها در راستای پررنگ کردن امنیت اجتماعی بسیار حساس و حیاتی است.

وحدت و همدلی مردم، همسویی آنها با آرمان‌های ارزشی و دینی، حمایت و پشتیبانی آنها از اصول و ارکان انقلاب اسلامی و امر به معروف و نهی از منکر به عنوان دو وظیفه اصلی اجتماعی گام‌های ارزشمند در جهت حفظ و رشد امنیت اجتماعی هستند.