پیام دیدار اسماعیل هنیه با پادشاه بحرین چیست؟

زهرا خدایی
اسماعیل هنیه، نخست وزیر دولت منتخب فلسطین، چند روزی است که سفر دوره ای خود را به کشورهای حاشیه خلیج فارس آغاز کرده و قطر اولین میزبان او در این سفر بود. در این میان، سفر هنیه به بحرین و دیدار با آل خلیفه- خاندانی که در طول یکسال اخیر با سرکوب قیام مردمی و کشتار شیعیان، انتقادات جامعه بین الملل و سازمان های حقوق بشری را برانگیختند- این شائبه را تقویت نموده که شاید حماس با تحولات منطقه در حال تغییر موضع و فاصله گرفتن از ایدئولوژی مقاومت است. اما برخی از کارشناسان با دلایلی این فرضیه را رد می کنند. حسین رویوران، کارشناس خاورمیانه می گوید: برای حماسی ها، حمایت از آرمان فلسطین در اولویت قرار دارد و مقامات این جنبش فلسطینی تمایلی به دخالت در امور سایر کشورها ندارد. خبر در گفتگویی با رویوران، اهداف سفر هنیه و جایگاه حماس در خاورمیانۀ آینده را مورد بررسی قرار داده است.
اهداف سفر اسماعیل هنیه به بحرین چیست؟
با توجه به اینکه فلسطین خود یک تراتژی سیاسی و اجتماعی است، لذا مقامات فلسطینی ترجیح می دهند که در مسائل داخلی کشورهای دیگر تحت هیچ شرایطی دخالت نکنند و تنها موضوع حمایت از فلسطین برای آنان در اولویت است چه این حمایت از طرف یک رژیم استبدادی باشد و چه یک رژی دمکراتیک و مردمی.
لذا سفر اسماعیل هنیه به بحرین پیام سیاسی ندارد و نباید برحسب ظواهر امر قضاوت شود. موضوع اصلی جلب حمایت و پشتیباتی از آرمان فلسطین است. سفر خالد مشعل به کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله اردن نیز اصولاً در همین چهارچوب قابل تحلیل و ارزیابی است.
به بیان واضح تر، موضع سیاسی یک بحث است و جلب حمایت بحث دیگری است. ایجاد اجماع در سطح بین الملل از سوی همه کشورهای دنیا برای حمایت از فلسطینیان از همه مهمتر است. از این رو سفر هنیه به بحرین ممکن است از نگاه دولتها ناهنجار نمایان شود اما یادمان باشد که دولت فلسطینی به معنای دولت مستقل وجود ندارد و تنها حکومت های موقتی در حال حاضر در فلسطین حضور دارند و از همه مهمتر اینکه آزادی فلسطین هنوز به اتمام نرسیده است. لذا رفتار امروز، رفتار دولت نیست بلکه رفتار متفاوتی نسبت به دولتهاست.
سفر مقامات حماس به کشورهایی همچون اردن و بحرین این شائبه را تقویت کرده است که حماس در حال فاصله گرفتن از موضع مقاومت است.
خیر. در این ارتباط سفر مقامات حماس ارتباطی به موضع سیاسی آنها ندارد. چون حماس یک سازمان ایدئولوژی محور است و براساس شاخص های ایدئولوژی ناگزیر به تصمیم گیری است. به همین دلیل نمی توان گفت ارتباط با بعضی از نظام های سیاسی می تواند موضع حماس را تغییر دهد. حماس در ارتباط با فلسطین ناگزیر باید در این چهارچوب حرکت کند که فلسطین سرزمین وقف اسلامی است و هیچکس نمی تواند در آن تصرف کند. حماس خارج از این چهارچوب توان موضع گیری ندارد. به این دلیل که یک سازمان عمل گرا با ایدئولوژی شناور نیست. سازمانی است که ایدئولوژی اسلامی قطعی دارد و براساس آن باید عمل کند و اگر برخلاف آن عمل کند با واکنش های تندی از درون حماس روبرو خواهد شد.
کشور سوئیس به تازگی حماس را از لیست گروههای تروریستی خارج کرده است. آیا این امر موید این امر نیست که حماس تا حدی در مواضع خود تعدیل ایجاد کرده است؟
نمی دانم دولت سوئیس براساس چه شاخصی حماس را در لیست سازمانهای تروریستی قرار داده است و الان تحت چه شرایطی این سازمان را از لیست تروریسم خارج کرده است. اما به طور کلی سوئیس یک کشور بیطرف است و سعی کرده با رویکردها و سیاست های غرب تفاوت داشته باشد. از طرفی حماس سازمانی است که اکثریت جامعۀ فلسطینی به آن رأی داده اند و اگر قبلاً اینها چنین تصمیمی گرفته بودند، با توجه به نتایج انتخابات ناگزیر بودند این کار را بکنند.
جای حماس در خاورمیانۀ آینده کجاست؟
حماس بخشی از جریان اخوان المسلمین است. انتخاباتی که در تونس، مغرب و مصر برگزار شد، اخوان المسلمین را در این کشورها به قدرت رساند. در ترکیه اخوان المسلمین حاکم است. در برخی از کشورها مثل یمن و اردن نیز چنین احتمالی مطرح است که اخوان باز هم قدرت بگیرد. این نشان می دهد که آیندۀ حماس یک آیندۀ نسبتاً بالایی است. می تواند گسترش یابد. حماس می تواند در آینده پایگاه بالاتری پیدا کند. تحولات منطقه به سود حماس در حال تغییر است. به همین دلیل تصور بر اینست که اتحادها و ائتلاف های منطقه ای حماس در آینده گسترده خواهد شد.

26349