نخست‌وزیر اسلام‌گرای ترکیه چندی است که با اطمینان از موقعیت داخلی‌اش در برابر لائیک‌های متحد غرب و حتی ارتش، سیاست خارجی خود را با سرعت بیشتری به مرحله اجرا درمی‌آورد. شاید اصلی‌ترین مشخصه سیاست خارجی او که با دولت‌های پیشین گذشته تفاوت اساسی دارد توجه جدی به همسایگان و تلاش جدی برای ورود به صحنه خاورمیانه است.
توجه به بالکان، توسعه مناسبات با ایران، حل همه مشکلات با سوریه و واردکردن آن به مرحله مناسبات استراتژیک، تلاش برای تنظیم مناسبات با عراق با مدنظر قراردادن مسئله اکراد و بالاخره تشنج‌زدایی از مناسبات بسیار دشوار با ارمنستان جلوه‌هایی از سیاست اردوغان در اهتمام به همسایگان ترکیه است.
اما تلاش برای ورود به صحنه خاورمیانه در شرایطی از سوی اردوغان و مشاور نام‌آشنایش داوود اوغلو- که چند ماهی است رسماً وزات خارجه را نیز عهده‌دار شده است - در دستور کار قرار گرفت که مناسبات استراتژیک ترکیه با اسرائیل توسط دولت‌های لائیک وارد مرحله جدیدی شده بود. از زمانی که تانسو چیلر نخست‌وزیر وقت ترکیه رسماً از تل‌آویو دیدار کرد همکاری‌های همه جانبه‌ای میان طرفین آغازشد؛ البته همکاری‌های نظامی - امنیتی نمود بیشتری داشت. اردوغان در ابتدای کار با ژست میانجیگری بین سوریه و اسرائیل وارد میدان شد.
ناخشنودی آمریکا از این میانجیگری کافی بود تا نشان دهد این اقدام یک تاکتیک بسیار مناسب برای خارج کردن ترکیه از اتحاد استراتژیک با اسرائیل و کشاندن آن به جایگاه میانه بود. درواقع اردوغان توانست با این تاکتیک ترکیه را از ایستادن در کنار اسرائیل خارج ساخته و آن را به سمت دوری از اسرائیل ولو با عنوان میانجیگری سوق دهد.
پیروزی حماس در انتخابات مجلس قانونگذاری فلسطین فرصت مناسی بود تا استانبول میزبان خالد مشعل رهبر جنبش حماس باشد.
اما تحولات غزه فرصت کافی دراختیار اردوغان قرار داد تا ترکیه را بیش از هر زمانی در کنار جبهه ضداسرائیلی قرار دهد. گر چه پیش از آن در جنگ 33 روزه نیز اردوغان سیاست مشابهی را اتخاذ کرده بود، اما نزدیکی ایدئولوژیک حزب عدالت و توسعه به جنبش حماس که هر دو از شاخه‌های فکری اخوان‌المسلمین به شمار می‌آیند موجب شد تا ترکیه بیش از هر هنگامی برای دفاع از مردم فلسطین به صحنه بیاید.
شاید فراز سلسله اقدامات اردوغان علیه مناسبات تاریخی و عمیق ترکیه با اسرائیل هفته گذشته با لغو مانور عقاب آناتول نمایان شد. لغو این مانورها از آن جهت اهمیت بیشتری می‌یابد که ارتش ترکیه را برخلاف گذشته در کنار اردوغان نشان می‌دهد. حتماً این بدان معنا نیست که اینک اردوغان توانسته با مهره‌چینی دقیق و با استقاده از اهرم فشار افکار عمومی ارتش را در این مسیر با خود همراه سازد. نخست‌وزیر اسلام‌گرای ترکیه اینک خود را چنان قدرتمند می‌بیند که با صراحت اعلام دارد: «ما در تصمیم خود برای لغو مانور مشترک با اسرائیل وجدان ملت خود را در نظر گرفتیم. مردم ترکیه نمی‌خواهند شاهد پرواز هواپیماهای اسرائیلی برفراز کشورشان باشند که کودکان و زنان فلسطینی را قتل عام کرده‌اند.»
اما درست چند روز بعد در اتفاق مهم دیگر روند مناسبات ترکیه و اسرائیل را وارد مرحله جدیدی کرد. درست در همین شرایط بود که دولت‌های سوریه و ترکیه با لغو روادید میان خود مناسبات را وارد مرحله جدیدی کردند. اما اهمیت بیشتر مناسبات ترکیه و سوریه در اعلام خبر برگزاری مانور مشترک نیروهای نظامی دو کشور بود که به زودی انجام خواهد شد. این اقدام با عکس‌العمل شدید مقامات اسرائیل مواجه شد. پدیده دیگر در مناسبات طرفین پخش یک سریال تلویزیونی با نام «وداع» از تلویزیون رسمی ترکیه است که داستان یک خانـــــــــواده «مقاوم» در کرانه باختری را به تصویر کشیده است و نشان می‌دهد که سربازان اسرائیلی به صورتی هدفمند زنان، کودکان و زندانیان فلسطینی را به قتل می‌رسانند.
مقامات اسرائیلی اعتراض شدید خود نسبت به این اقدام را با تبلیغات سنگین علیه اردوغان و دولت ترکیه همراه ساخته‌اند. روزنامه اریعوت احرونوت به نقل از یک مقام عالیرتبه نوشت: ما به همراه برخی کشورهای غربی نسبت به اقدامات اردوغان در ترکیه احساس خطر می‌کنیم. او در سکوت و آرامش اسلامیزه کردن ترکیه را پی می‌گیرد تا ترکیه را به کشوری اسلامی و متدین نظیر ایران تبدیل کند که شباهتی با غرب ندارد.
به نظر می‌رسد سیاست‌های منطقه‌ای اردوغان که بر گسترش همکاری‌های منطقه‌ای به ویژه چهار کشور عراق، سوریه، ایران و ترکیه مبتنی است با سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران نیز همخوانی دارد.
نظر شما