وقتی دل اموات برای ما تنگ می‌شود

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، مرگ، ناگهانی یا تدریجی عزیز، تنها یک پایان زیستی نیست؛ نقطه‌ای است که زندگی ما را از ریشه تکان می‌دهد، قلبمان را در مشت می‌فشارد و ذهنمان را در گردابی از خاطره و افسوس رها می‌کند. وقتی عزیزی را از دست می‌دهیم، ناگهان همه چیز بی‌معنا می‌شود. یادآوری چهره‌اش، صدایش، خنده‌ها و حتی دعواهای کوچکمان می‌شود کابوس شیرینی که نمی‌دانیم باید فرار کنیم یا در آغوش بگیریمش. اما در دل همین تاریکی، نوری هست. نوری که اگر آن را ببینیم، هم خودمان آرام‌تر زندگی خواهیم کرد و هم شادی و آرامش را برای کسی که رفته، به ارمغان می‌آوریم. این گزارش تلاشی است برای یافتن پاسخ این پرسش: بزرگ‌ترین خواسته اموات از بازماندگانشان چیست؟

نگاهی به فلسفه نبودن

بنابر روایت فرهنگ عمومی خبرگزاری فارس: حجت‌الاسلام «محمدجواد پاشایی»، کارشناس مذهبی، می‌گوید: «نحوه مواجهه ما با مرگ عزیزان، مستقیماً وابسته به نگاهمان به دنیاست.» اگر دنیا را به‌مثابه یک ایستگاه موقت ببینیم، اگر باور کنیم که این زندگی، ابتدای سفری جاودانه است، پذیرش مرگ برایمان قابل‌تحمل‌تر می‌شود. امام سجاد علیه‌السلام فرمودند: «در دنیا برای شما تنبیه و توجهی نهفته است»؛ یعنی همین بی‌ثباتی، همین از دست دادن‌ها و دگرگونی‌ها، خود نشانه‌ای است برای چشم گشودن به حقیقت زندگی. درک این حقیقت باعث می‌شود فقدان عزیزان را نه پایان، بلکه شروع مرحله‌ای جدید از ارتباط با آن‌ها بدانیم.

وقتی «یاد کردن» معنا پیدا می‌کند

اگر نگاهمان به دنیا درست و باز باشد، زمانی که عزیزی را از دست می‌دهیم کمتر آزار می‌بینیم. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «هر کسی روزی به دنیا می‌آید و روزی از دنیا می‌رود. اگر ساختمانی را بنا می‌کنید، بدانید این ساختمان یک خراب‌شدنی هم دارد.» آن‌طور که در روایات آمده است، اموات در شب‌های جمعه آزاد می‌شوند و به میان ما می‌آیند تا ببینند بازماندگانشان چه کرده‌اند، چه خیری برایشان فرستاده‌اند، و آیا کسی آن‌ها را یاد کرده است یا نه. اینکه شاید آن عزیز ازدست‌رفته، چشم‌به‌راه یک فاتحه، یک صدقه، یا حتی جرعه آبی است که به نیت او به تشنه‌ای داده شود. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «اذکروا الموتی ولو بجرعة ماء»؛ یعنی حتی با یک جرعه آب هم می‌توانید یاد رفتگان را گرامی بدارید. این یاد کردن نه‌تنها باری از دوش روح آن‌ها برمی‌دارد، بلکه روان خود ما را نیز تسکین می‌دهد.

خیرات؛ هدیه‌ای از جنس آرامش

خیرات و نیکی به نیت اموات، سنتی عمیق در فرهنگ ماست. از دادن نذری و برپایی روضه، تا انجام زیارت نیابتی و خواندن قرآن، همه‌وهمه می‌تواند مرهمی باشد بر روح آن‌هایی که رفته‌اند و دل آن‌هایی که مانده‌اند. پاشایی کارشناس مذهبی تأکید می‌کند: «اگر در سفر زیارتی بودید، مثلاً به کربلا، مشهد یا قم رفتید، نیابتاً یک زیارت برای عزیز درگذشته انجام دهید. یا در ایام خاص، مانند ماه محرم و رمضان، نیت کنید مجلس ذکری یا نماز و روزه‌ای به نام او برگزار کنید.» فراتر از عبادات فردی، حتی اقدامات فرهنگی هم می‌تواند ثوابی ماندگار برای اموات داشته باشد. مثلاً مشارکت در ساخت مدرسه، مسجد، یا حتی اهدای یک جلد قرآن. مهم نیست که در ابتدای آن نوشته شود «برای شادی روح فلانی» یا نه؛ آنچه مهم است، نیت قلبی و صداقت در عمل است.

ادای دیون و جبران گذشته‌ها

در آموزه‌های دینی تأکید زیادی بر ادای واجبات و دیون دینی و اخلاقی اموات شده است. اگر می‌دانید عزیزی بدهی مالی داشته، یا حقی از کسی بر گردنش مانده، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید، تلاش برای جبران آن است. پاشایی می‌گوید: «حلالیت گرفتن، رد مظالم، پرداخت بدهی‌های مالی و حتی نماز و روزه قضا، همه از مهم‌ترین درخواست‌هایی هستند که روح اموات ممکن است از ما داشته باشند. این کارها نه‌تنها به آرامش روح آن‌ها کمک می‌کند، بلکه دل ما را نیز سبک‌تر می‌کند؛ گویی باری از دوشمان برداشته شده است.»

مؤمن زرنگ، زندگی را دو سر سود می‌بیند

پیامبر اسلام (ص) فرمودند: «المؤمن کیّس» یعنی «مؤمن زرنگ است». زرنگی در این نیست که فقط برای دنیای خودمان تلاش کنیم، بلکه آن است که دنیا را مزرعه آخرت ببینیم. هر کار خیری که به نیت اموات انجام می‌دهیم، نه‌تنها به آن‌ها می‌رسد، بلکه طبق روایات، چندبرابر آن به خود ما برمی‌گردد. این همان زرنگی مؤمنانه است؛ اینکه هم عزیز ازدست‌رفته بهره ببرد، هم ما توشه‌ای برای خودمان جمع کنیم.

ارتباطی که هیچ‌گاه نمی‌میرد

شاید ما از عزیزانمان جدا شده باشیم، اما این جدایی صرفاً جسمی است. روح آن‌ها هنوز زنده است، هنوز ناظر است، هنوز دلتنگ است. این ارتباطی است که با خیرات، دعا، نیایش و یاد کردن‌های کوچک و بزرگ، می‌توان آن را زنده نگه داشت. یادشان را زنده نگه‌داریم، دِین‌مان را ادا کنیم، و به آن‌ها نشان دهیم که هنوز هم در دل و ذهن ما جا دارند. این، شاید بزرگ‌ترین خواسته آن‌ها از ما باشد.