محمدرضا نوروزپور
مناقشه اخیر آنکارا- تل‌آویو بار دیگر نشان داد که جایگاه ترکیه در منطقه از جهات گوناگونی ممتاز و در عین حال جالب توجه است. اسرائیل در عین اینکه نزدیک‌تر از ترکیه درمیان کشورهای اسلامی به خود ندارد، این روز‌ها مشکوک‌تر از رابطه میان خود و آنکارا نیز سراغ ندارد.
روزنامه هاآرتص در مطلبی که روز یکشنبه با عنوان «چگونه ترکیه و اسرائیل می‌توانند عشق خود را به یکدیگر ثابت کنند» منتشر کرده به خوبی به وجود این بیم و امید در رابطه آنکارا- تل‌آویو پرداخته است.
از نگاه نویسنده این روزنامه روزی روزگاری اسرائیل گل دوستی ترکیه را در دست گرفت و هر بار یکی از گلبرگ‌های آن را کنده و می‌گفت: «ترکیه مرا دوست دارد. ترکیه مرا دوست ندارد. ترکیه مرا دوست دارد. ترکیه مرا دوست ندارد. و...» و حالا حوادث چند روز گذشته برای اسرائیل این پیام را در پی داشته است که ترکیه تل‌آویو را دوست ندارد.[آنکارا، بازیگر ماهر خاورمیانه]
هاآرتص با طرح دوستی متزلزل آنکارا- تل‌آویو ادعا می‌کند به همان اندازه که اسرائیلی‌ها از پخش یک فیلم یا سریالی تلویزیونی علیه خود در تلویزیون دولتی این کشور و لغو مانور مشترک نظامی با تل‌آویو متاثر و برانگیخته می‌شوند؛ ترک‌ها نیز حق دارند از فشار لابی اسرائیل در آمریکا برای تصویب قطعنامه نسل کشی ارامنه در زمان عثمانی‌ها در کنگره آمریکا و یا وارد آوردن فشار به آنکارا برای دست برداشتن از مقاومت مردم فلسطین متاثر و ناراحت شوند.
موضوع تاثر کشورهای مسلمان از حوادث دردناک غزه یک چیز است اما اظهارات تند مقامات ترکیه علیه اسرائیل موضوع دیگری است که هضم آن برای تل‌آویو خیلی سخت و گران است. شنیدن انتقاد از ترکیه که برای اسرائیل یک شریک استراتژیک نظامی به شمار می‌رود از ناحیه دیگری نیز بسیار عجیب و گران آمده است.
ارتش ترکیه در محاق
اسرائیلی‌ها از اینکه جای دولت و ارتش در ترکیه عوض شده بسیار متعجب و بعضاً نگران شده‌اند. آنها باور نمی‌کنند که در یک کشور لائیک که چندین دهه تمام، نظامیان حرف اول را می‌زدند حالا یک دولت اسلامگرا حرف اول را بزند. آنها نظام سیاسی ترکیه را همیشه در رده دوم دیده بودند و حساب خود را با نظامیان و ارتش ترکیه بسته بودند. اما حالا با نخست‌وزیری مواجه شده‌اند که توانسته ارتش را درترکیه سرجایش بنشاند و از تریبون دموکراسی با دنیا سخن بگوید و اعلام کند که دوره حکومت نظامیان در این کشور رو به رشد به پایان رسیده و این ندای مردم است که از حنجره دولت این کشور خارج می‌شود و سکوت ژنرال‌ها نیز موید این برتری است. ارتش خاموش شده و گویا آنهانیز تمایلی به دخالت در مناقشه به نفع اسرائیل ندارند.[ممانعت ترکیه از مانورهوایی اسرائیل در مرز ایران]
هاآرتص معتقد است حالا از ترکیه یک صدای غیر نظامی است که دنیا را متوجه شرق اروپا کرده است. دومین کشور مسلمانی که در سال 1949 اسرائیل را به رسمیت شناخته حالا در قواره یک منتقد جدی لب به سخن گشوده و فریاد می‌کند که قرار گرفتن ترکیه در کنار مظلومان و حمایت از عدالت موجب افزایش اعتبار ترکیه در جهان شده است.
تحلیلگران با اتکا به اظهارات روز یکشنبه رجب طیب اردوغان که گفت در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه، سیاست توسعه مناسبات با همسایگان به مورد اجرا گذاشته شده است و ترکیه با هیچ کشوری خصومت ندارد و خواهان برقراری مناسبات خوب و عادلانه است اما این کشور هرگز در کنار ظالمان قرار نگرفته و در کنار مظلومان خواهد بود و در طول تاریخ چنین بوده و پس از این نیز چنین خواهد بود، به این نتیجه می‌رسند که آنکارا در حال تقویت جایگاه تعیین‌کننده خود در میان کشورهای اسلامی و حتی کشورهای آزاد اندیش جهان است.
سوای این روزنامه هاآرتص پای منافع تجاری را میان آورده و مدعی می‌شود آنچه باعث شده اردوغان و حزب اسلامگرای او اینقدر در ترکیه قدرت بگیرند که به جای ارتش سخن بگویند تغییرات مثبت اقتصادی است که این کشور فقیر نیمه‌آسیایی و نیمه اروپایی را هم اینک به یک کشور با ثبات اقتصادی تبدیل کرده و حتی ارتشی‌های متکبر را نیز به خضوع واداشته است.
جمله دیگری که از میان اظهارات روز گذشته اردوغان می‌تواند به شدت الهام بخش باشد این است که ترکیه کشور مستقلی است و از هیچکس دستور نمی‌گیرد. با عنایت به این جمله نخست‌وزیر ترکیه که در پاسخ به عصبانیت و ناراحتی شدید سران اسرائیل به علت عدم شرکت دادن آنها در رزمایش عقاب آناتولی در ترکیه ایراد شد می‌توان دریافت که تحلیل روزنامه هاآرتص درباره ترکیه بسیار درست است.
این روزنامه به صراحت از وقوع تغییراتی اساسی در ترکیه خبرداده و نوشته است: «در ترکیه اتفاقی افتاده است. دیگر از آن نظامیانی که استدلال دولتمردان سیاسی را نمی‌پذیرفتند و همه چیز را بلوکه می‌کردند خبری نیست. انگار مواضع سیاسیون ترکیه حتی در میان ژنرال‌های لائیک این کشور نیز مورد تأیید است.»
تحلیلگر این روزنامه همچنین به درستی به سران اسرائیل یادآوری کرده است که ترکیه نمی‌تواند خود را کشوری مسلمان قلمداد کرده و با کشورهای بزرگ اسلامی مانند ایران و سوریه روابط تجاری محکم و سنگین داشته باشد اما در برابر مسائلی که در غزه اتفاق افتاده موضع نگیرد. از این رو اظهارات اردوغان مبنی بر اینکه کودکان غزه از همه نیازهای معمولی محروم هستند و او (اردوغان) از این که آنان نمی‌توانند مانند سایر کودکان جهان زندگی کنند، بسیار ناراحت است، موضعی کاملاً منطقی و مبتنی بر منافع استراتژیک سیاست خارجی این کشور است و کاملاً طبیعی است که بگوید کشورش از منافع ستمدیدگان جهان حمایت می‌کند.
ترکیه دوست یا خائن
با این همه سران اسرائیل تصور می‌کنند که رجب طیب اردوغان به آنها خیانت کرده است و دوست خوبی نمی‌تواند باشد و به همین دلیل این کشور را همپای ایران و سوریه به محور شرارت تعبیر کرده‌اند. از نگاه تحلیلگر روزنامه هاآرتص اسرائیلی‌ها نمی‌توانند درک کنند که اکنون آنچه میان آنکارا و تل‌آویو در جریان است دیگر موضوع ساده خیانت یا دوستی نیست بلکه صحبت از منافع استراتژیک ترکیه در قبال کشورهای دیگر مسلمان منطقه است. حتی پایگاه خبری - تحلیلی وای‌نت اسرائیل نیز روز یک شنبه به نقل از نتانیاهو نوشت که ترکیه دیگر میانجی خوبی برای مسائل خاورمیانه نیست و او دیگر تمایلی به ایفای نقش آنکارا در مذاکرات با دمشق ندارد.
نظر شما