محمودعزیزی: تحولات منطقه ای آن قدر سریع است که حتی داود اغلو که ترک ها او را برژینسکی ترکیه می خوانند هم نمی تواند سرعت مشاوره هایش به مقام بالا دست خود را با آن تطبیق دهد تا به درستی مختصات تحولاتی را که ترکیه مایل است در آن نقش آفرینی کند، ترسیم کنند.
از همان زمان که شاگردان نجم‌الدین اربکان، رهبر حزب اسلامگرای رفاه، فضیلت و سعادت، در سال 2001 از این حزب منشعب شده و حزب «عدالت و توسعه» را پایه گذاری کردند معلوم بود که روش های آنها متفاوت از اسلاف خود است.
شاید همین نقطه اشترک بود که موجب شد ایران و ترکیه بعد از دوره ای از «روابط معمولی»، در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، دوران ماه عسل روابطشان آغاز شود.
عملکرد کمتر محافظه کارانه و نقطه نظرات متفاوت در سیاست خارجی ترکیه عامل این نزدیکی بیشتر بود. ایران به طور اصولی با موجودیت رژیم صهونیستی مخالف است و طرف ترک هم در اظهار نظرهای سیاسی خود اسرائیل را مورد انتقا قرار می دهد. هر چند هنوز سفارت این کشور در ترکیه سرپا است. (اینجا)
روابطی که نزدیک می شود؟
اوغلو که از سال 2009 وزیر خارجه ترک ها شد تلاش کرد که نقش عثمانی گونه ترک ها را در قرن جدید احیا کند. بیش از همه موقعیت جعرافیایی ترک ها که آنها را در محل تلاقی اروپا و خاورمیانه قرا داده بود، در این آرزو دخیل بود.
از همان روزهایی که پیمان تهران با حضور ترکیه و برزیل امضا شد، داوداغلو و اردوغان توانستند یک گام، سودای حضور جدی تر ترکیه در مناسبات منطقه ای و بین المللی را به عمل نزدیک کنند. به این ترتیب ماه عسل روابط ایران و ترکیه آغاز شد. روابط دو جانبه گسترش یافت و شمار شرکت های ایرانی در ترکیه در سال 2011 میلادی 41 در صد افزایش به 2 هزار و 140 شرکت رسید. رقمی بیش از تعداد شرکت های آمریکایی در ترکیه. (اینجا)
آغاز اختلافات
کمی بعد تر هم استانبول مکان مذاکرات هسته ای ایران و 5+1 شد. اما اختلافات استراتژیک ایران و ترکیه در یک موضوع کم کم موجب شد این ماه عسل، خیلی زود تلخ شود. سوریه و اعتراضات در این کشور عربی خیلی زود اختلافات دو طرف را آشکار کرد. (اینجا) رایزنی های تلفنی و حضوری دو طرف آغاز شد و اردوغان و اغلو چند بار برای این منظور به تهران آمدند. پاسخ تهران اما در همه موارد یک چیز بود؛ «حمایت از سوریه سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران است». اتفاقی که در سفر نوروی اردوغان به تهران هم تکرار شد و او از رهبر معظم انقلاب موضع اصولی تهران را شنید. (اینجا)
سال 91 و یک سفر خانوادگی
اصلاحات سویه و بشار اسد اگر چه دوستان سوریه را به ادامه حضورش امیدوار کرد اما نتوانست تلاش های مخالفان را پایان دهد. (اینجا)
سفر سال نو اردوغان به همراه خانواده اش به تهران اگر چه موجی از خوشبینی را ایجاد کرد، اما بعد از این سفر بود که برگزاری نشست موسوم به دوستان ترکیه در استانبول نشان داد که ترک ها همچنان بر سر عقیده گذشته خود هستند. (اینجا) و (اینجا)
بغداد جایگزین استانبول می شود
عملکرد سیاست خارجی ترکیه و همین اجلاس کافی بود تا سیاستمدارن داخلی خیلی زود پیشنهاد تغییر محل مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 را طرح کنند. محلی که تا پیش از برگزاری آن اجلاس مورد توافق دو طرف بود و حتی صالحی از تمایل جمهوری اسلامی ایران برای برگزاری مذاکرات در استانبول خبر داده بود؛ اما همه چیز به یک باره تغییر کرد.
محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام خیلی زود در یک گفت وگو از بغداد، لبنان و سوریه به عنوان محل مذاکرات پیشنهادی ایران نام برد و نمایندگان مجلس هم از این موضوع حمایت کردند. (اینجا)
به دنبال آن، احمدی نژاد رئیس جمهور هم در حاشیه جلسه هیات دولت پیشنهاداتی در این زمینه مطرح کرده بود که صالحی وزیر امور خارجه در گفت وگویش با خبرنگاران توضیح بیشتری نداد ولی گفت که چین و بغداد به عنوان گزینه های جدید مطرح هستند.(اینجا)
در این میان شانس بغداد برای این امر بیش از چین است و آن چنان که هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق گفته است تهران مایل است مذاکرات هسته ای در عراق انجام شود. (اینجا)
ساییه های واقع بینی در یک ارتباط
شاید بهترین روش در مناسبات کنونی ایران و ترکیه استفاده از یک ضرب المثل قدیمی ایرانی باشد که «دوری و دوستی» را تجویز می کند.
گسترش مناسبات اقتصادی، گزینه ای است که دو طرف بدان مایل هستند و پیشینه فرهنگی دو کشور هم در آن نقش بازی می کند، اما تجربه می گوید ایرانی ها حاضر نیستند در خصوص مسایل منطقه ای با همسایه اشان «رودرباسیتی» کنند. ترک ها هم بهای سیاست های خود را داده و کاهش محبوبیت اردوغان در میان مردم کشورهای اسلامی یکی از واکنش ها به سیاستهای این این کشور است.
گام های یک تغییر
تغییر احتمالی محل مذاکرات هسته ای از استانبول به بغداد می تواند گام اول در روابط جدید دو کشور باشد. اگر چه اوغلو خیلی زود از انجام مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 در بغداد استقبال کرده است؛ (اینجا) اما طرف ایرانی هم برای کشور رفیق کم نگذاشته است و سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در جدید ترین اظهار نظر خود درباره روابط ایران و ترکیه از مشترکات فراوان تاریخی، فرهنگی و اعتقادی دو کشور سخن گفته و تاکید کرده است که دو کشور «دارای روابطی راهبردی»اند.
اختلافات ایران و ترکیه هم موضوعی است که مهمانپرست درباره آن می گوید: «اختلاف‌نظر سیاسی در مورد برخی مسائل منطقه‌ای امری طبیعی بوده که با رایزنی و تبادل نظر بین کشورهای منطقه باید تلاش نمود تا مواضع کشورها با یکدیگر نزدیک شده و بهترین راه حل برای بحران‌های موجود انتخاب گردد.»
/29212
نظر شما