قالیباف اوج گرفت، پایداریچی ها منزوی تر شدند/ یک صندلی هیات رئیسه سهم «مستقلین» شد/ تعدادِ خالص تندروهای مجلس مشخص شد

کیاوش حافظی: انتخابات دومین هیات رئیسه مجلس دوازدهم برگزار شد و محمدباقر قالیباف رئیس مجلس ماند. ۹ عضو دیگر هیات رئیسه نیز بدون تغییر ماندند. تنها دو نفر از دبیران تغییر کردند و نایب رئیسان با قرعه کشی جایشان عوض شد. در این انتخابات تعداد واقعی تندروهای جبهه پایداری نیز مشخص شد.

قالیباف؛ ریاست در سایه فشار تندروها

محمدباقر قالیباف سرشناس‌ترین نامزد در دومین انتخابات هیات رئیسه مجلس کنونی بود که پنج سال بر کرسی ریاست مجلس نشسته بود(مجالس یازدهم و دوازدهم) و توانست دوباره به عنوان یکی از سران قوا مستقر بماند. در تاریخ مجالس شورای اسلامی سابقه برکناری رئیس مجلس مستقر وجود نداشته است. فقط در مجلس سوم بود که به خاطر جابجا شدن آیت الله هاشمی رفسنجانی از ریاست مجلس به ریاست جمهوری ریاست قوه مقننه برای دو سال به مهدی کروبی منتقل شد. به همین خاطر احتمال ابقای محمدباقر قالیباف در انتخابات هیات رئیسه امروز از قبل وجود داشت. 

با این حال، به خاطر چالش‌های تندروها با او، احتمال ریزش آرایش وجود داشت. اگرچه قالیباف در دوره مجلس یازدهم هم با جریان‌های سیاسی در چالش بود اما فضای مقابله با او از انتخابات ۱۴۰۳ شدت گرفت. برای عده‌ای از نمایندگان قابل قبول نبود که قالیباف وارد انتخابات شود. از سوی دیگر حضور دو کاندیدای اصولگرا در ریاست جمهوری و کناره نگرفتن هر یک به نفع دیگری، فاصله جلیلی‌ها و قالیبافی‌ها را بیشتر کرد؛ به خصوص آن‌که قالیباف پس از استقرار دولت پزشکیان در مواردی مثل توقف قانون عفاف و حجاب یا ابلاغ قانون پالرمو با همراهی با دولت، فاصله خود را از پایداری‌چی‌ها بیشتر کرده است. این را از همان توییت قالیباف دو روز مانده به انتخابات هیات رئیسه مجلس می‌شد فهمید.

قالیباف روز یکشنبه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: عوام‌فریبی برخی تمامی ندارد. قانون پالرمو مصوب مجلس دهم، در مجمع تشخیص به درخواست رئیس‌جمهور بررسی، تصویب و به قانون تبدیل شده است؛ ابلاغ آن الزام قانونی دارد و به دلخواه کسی نیست. قانون حجاب نیز طبق الزام قانونی، نامه کتبی دبیرخانه شعام فعلاً ابلاغ نشده است. انصاف هم بد چیزی نیست.

این توییت نشان دهنده مرزبندی جدی قالیباف با جبهه پایداری بود. علاوه بر این، در روزهای گذشته پیام‌های تهدیدآمیزی در مخالفت با انتخاب قالیباف به‌عنوان رئیس مجدد مجلس به نمایندگان ارسال شده است.

قالیباف اوج گرفت؛ جبهه پایداری منزوی‌تر شد

البته سیر قالیباف به سوی نامقبولیت هم در مجلس و هم در فضای اجتماعی وجود داشت. تعداد آرای او در انتخابات مجالس این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد. او سال ۹۸ با یک میلیون و ۲۶۰ هزار رأی به‌عنوان نفر اول تهران وارد مجلس شد، اما در انتخابات مجلس دوازدهم با ۴۴۸ هزار رأی به‌عنوان نفر چهارم وارد مجلس شد. این ریزش مقبولیت در بین نمایندگان نیز وجود داشت. قالیباف که سال اول و دوم مجلس یازدهم با ۲۳۰ رأی، ریاست را از آن خود کرده بود، در آخرین اجلاسیه هیأت رئیسه، ۲۱۰ رأی از آن خود کرد. سال قبل نیز با ۱۹۸ رأی مجدداً به ریاست بازگشت.

در انتخابات هیأت رئیسه سال گذشته، مجتبی ذوالنوری و متکی رقبای قالیباف بودند. آن‌ها با توجه به اینکه به جریان‌های حاکم بر مجلس نزدیک‌تر بودند، نتوانستند موفقیت داشته باشند. به همین خاطر تصور بسیاری بر آن بود که با ضربه شستی که پایداری‌ها به قالیباف نشان می‌دهند او رئیس خواهد ماند با پایین تر آمدن آرای او. با این حال، آرای بالای ۲۰۰ رای قالیباف کمی غافلگیرکننده بود. ۲۱ رای به آرای قبلی او اضافه شد و توانست با ۲۱۹ رای از ۲۷۲ رای در برابر احمد راستینه نماینده پایداری‌چی پیروز شود.

آرای راستینه؛ تعداد راستین تندروها

راستینه نماینده جبهه پایداری هم ۳۶ رای آورد. و تعداد آرای سفید و باطله هم به ترتیب ۱۵ و ۲ رای بودند. تعداد آرای راستینه نشان می‌دهد اعضای جبهه پایداری هم در مجلس به دو گروه تقسیم شده اند. در ماه‌های اخیر افرادی از این جریان سیاسی مثل محمود نبویان به سوی قالیباف متمایل شده اند و  از افرادی مثل حمید رسایی، مهدی کوچک زاده و امیرحسین ثابتی فاصله گرفته‌اند. با این اوصاف، آرای رقیب قالیباف از ریزش بیشتر پایداری ها حکایت و تعداد راستین آنها خبر می‌دهد.

نکته قابل توجه آن است که قالیباف در شش دوره انتخابات هیات رئیس مجلس هم از نظر نسبت آرا با توجه به تعداد رقیب بر سر ریاست مجلس رکورددار است. در جدول زیر آرایی که روسای مجلس به خود اختصاص داده اند را مشاهده می‌کنید.

همان‌طور که این جدول نشان می‌دهد در شرایطی که رقابت جدی بر سر ریاست  وجود داشته باشد، درصد آرا پایین می‌آید. برای نمونه، علی لاریجانی که ۱۲ سال رئیس مجلس بود در دومین انتخابات هیات رئیسه مجلس هشتم ۹۰ درصد آرای نمایندگان را به خود اختصاص داد اما در سال سوم مجلس دهم که محمدرضا عارف با او رقابت کرد، آرایش به ۵۳ درصد رسید. از سویی نبود رقیب بر سر ریاست به معنای مقبولیت بالای رئیس در مجلس است. همان‌طور که بسیاری از روسا بدون رقیب به ریاست خود در مجلس ادامه دادند. اما نمی توان گفت آن مجلس چهره برجسته ای که در حد و قواره ریاست مجلس باشد نداشته است. در مجلس سوم مهدی کروبی در شرایطی جایگزین هاشمی رفسنجانی شد که رئیس قبلی به بر صندلی ریاست جمهوری نشست. اتفاقا در همان مجلس، علی اکبر ناطق نوری هم حضور داشت.

با این حال قالیباف در شش دوره انتخابات هیات رئیسه همواره رقیب داشته است. با وجود آنکه قالیباف رکورددار درصد بالای رای در شرایط داشتن رقیب بوده، نمی توان آن را به معنای مقبولیت تلقی کرد، بلکه به معنای آن است که مجالس یازدهم و دوازدهم چهره‌هایی در حد و اندازه رقابت بر سر ریاست مجلس ندارد.

رقابت نواب رئیس؛ چهره‌های آشنا با رقبای هم‌جناحی

۱۱ کرسی دیگر هیات رئیسه هم تغییر چندانی نداشت. برای نشستن بر صندلی نایب رئیسی اول و دوم مجلس شش نفر  عبدالرضا مصری، علی نیکزاد، حسینعلی حاجی دلیگانی، حمیدرضا حاجی بابایی، مجتبی ذوالنوری و علیرضا منادی سفیدان نامزد شده بودند. اما نهایتا نیکزاد و حاجی بابایی نایب رئیس مجلس دوازدهم ماندند. هردو آنها ۱۱۱ رای آوردند و بنا بر آیین نامه داخلی مجلس در این شرایط نایب رئیسان باید با قرعه کشی تعیین می‌شدند. نتیجه این قرعه کشی آن شد که امسال نیکزاد نایب رئیس اول و حاجی بابایی نایب رئیس دوم شود.

برای نشستن بر شش صندلی دبیری هیات رئیسه نیز این ۲۲ نفر نامزد شده بودند:

مجتبی بخشی‌پور، محمد رشیدی، صدیف بدری، روح الله متفکر آزاد، رضا جباری، عباس پاپی زاده، رضا حاجی پور، محمدمهدی فروردین، مصطفی معینی آرانی، اکبر رنجبرزاده، احمد نادری، فرشاد ابراهیم پور، فاطمه مقصودی، حسن قشقاوی، احسان قاضی زاده هاشمی، رحمت الله نوروزی، علیرضا زندیان، محمدرضا صباغیان، علی خضریان، مجتبی یوسفی، حسنعلی اخلاقی امیری و ابوالقاسم جراره.

اما اکثریت ترکیب هیات رئیسه قبلی حفظ شد و صدیف بدری و رضا جباری جایگزین محمد رشیدی و مجتبی یوسفی شدند که در یکسال گذشته عضو هیات رئیسه بودند. به این ترتیب دبیران هیات رئیسه عبارتند از:  احمد نادری، رضا جباری، عباس پاپی‌زاده، صدیف بدری و مجتبی بخشی‌پور، روح‌الله متفکر آزاد.

بر اساس ماده ۲۱ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس، نقش دبیران هیأت رئیسه عبارت‌اند از: ثبت و انتشار مذاکرات، قرائت طرح‌ها و لوایح، تنظیم پیشنهادهای نمایندگان و تخصیص وقت نطق به قید قرعه.

همچنین علیرضا سلیمی، عباس گودرزی و جلیل میرمحمدی که در یک سال گذشته اعضای ناظر هیات رئیسه مجلس بودند در سمت خود ابقا شدند. به جز این سه نفر احد آزادی‌خواه، سید حمیدرضا کاظمی، غلامحسین زارعی، محمدمهدی شهریاری، پیمان فلسفی، رحیم کریمی، محمد معتمدی زاده و جبار کوچکی نژاد برای کرسی‌های ناظر کاندیدا شده بودند.

بر اساس ماده ۷۰، ناظران هیأت رئیسه، بر عملکرد واحدهای اداری، بودجه، اموال، و مراکز پژوهشی مجلس، و همچنین پیگیری مشکلات نمایندگان، نظارت دارند. به این ترتیب، نمایندگان با حضور در چنین مناصبی، به جز دنبال کردن امور اداری مجلس، رزومه سیاسی خود را ارتقا می‌دهند.

بر این اساس جمع بندی نمایندگان آن بود که کمترین تغییر در ترکیب هیات رئیسه مجلس اتفاق بیفتد و مجلس به تغییر دو نفر آن هم در مسئولیت دبیری اکتفا کرد. به جز مجتبی بخشی پور که مستقل است، مابقی اعضا از فراکسیون انقلاب اسلامی به هیات رئیسه وارد شدند.

دو عضو جدا شده از هیات رئیسه نیز از همین فراکسیون بودند. در این انتخابات فراکسیون مستقلین متشکل از اصولگرایان میانه، مستقلین و اصلاح طلبان از محمدباقر قالیباف حمایت کردند. به این ترتیب در فراکسیون انقلاب اسلامی که از جبهه پایداری و قالیبافی‌ها (و خود قالیباف) تشکیل شده، فقط تعدادی از اعضای پایداری مخالف قالیباف بودند که تعداد خالص آنها با رای به راستینه مشخص شد.

علی نیکزاد و حمیدرضا حاجی بابایی هم که بر حسب اتفاق آرای یکسان به دست آورده بودند، با قرعه‌کشی جابجا شدند.

۲۷۲۱۱