رسول سلیمی: پنج‌شنبه هفته گذشته، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه ضد ایرانی پیشنهادی سه کشور اروپایی را علیه ایران تصویب کرد، این اقدام درست ساعاتی پیش از آغاز اقدامات تجاوزکارانه نظامی اسرائیل علیه ایران انجام گرفت. اظهارات دونالد ترامپ در مورد اینکه پیشتر کاملا از برنامه این حمله با خبر شده‌است و همزمانی صدور قطعنامه با ضرب‌الاجل ادعایی دو ماهه آمریکا به ایران برای توافق، این شائبه را تقویت کرد که اقدامات دیپلماتیک ضد ایرانی سه کشور اروپایی و حمله اسرائیل بخشی از یک برنامه هماهنگ از سوی غرب برای افزایش فشار به ایران برای تسلیم شدن پای میز مذاکره است.
قطعنامه شورای حکام، به پیشنهاد سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه، آلمان) و با حمایت آمریکا، ایران را برای اولین بار در دو دهه گذشته به نقض تعهدات پادمانی متهم کرده است. این اقدام، که با ۱۹ رأی موافق، سه رأی مخالف، و ۱۱ رأی ممتنع تصویب شد، واکنش تند کشورمان را برانگیخت.
عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان، آن را «اشتباهی استراتژیک» خواند و هشدار داد که تهران «به شدت واکنش نشان خواهد داد». در همین حال با اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران، مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط، که قرار بود ۲۵ خرداد ۱۴۰۴ برگزار شود، توسط ایران لغو شد.
اقدام هماهنگ برای تسلیم ایران
شواهدی در دست وجود ندارد که اروپایی‌ها پیشتر از اقدام تجاوزکارانه اسرائیل علیه ایران با خبر بودند. اما اقدام آنها در محکومیت ایران در شورای حکام آژانس، حاکی از اقدام هماهنگ همزمان با مذاکرات ایران و آمریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران بود تا تهران پای میز مذاکره امتیازهای بیشتری به طرف آمریکایی بدهد.
به نظر می‌رسد که این اقدام‌ها در چارچوب یک سوءمحاسبه استراتژیک انجام شده‌است و دولت‌های غربی بدون توجه به سوابق پیشین جمهوری اسلامی، با این تصور که ایران در موقعیت ضعیفی در منطقه قرار دارد، تلاش کرده‌اند که با فشارهای همزمان دیپلماتیک و نظامی تهران را وادار به تسلیم حقوق هسته‌ای خود در مذاکرات کنند.
اما بر خلاف انتظار دولت‌های غربی، این اقدام بیش از آنکه باعث کوتاه آمدن ایران شود، باعث شد تا تهران در موضع خود پافشاری بیشتری بکند و حتی احتمال‌های تازه‌ای در مورد واکنش ایران به این اقدامات مطرح شود که از جمله آنها ممکن است تغییر دکترین هسته‌ای ایران یا خروج از پیمان عدم اشاعه (NPT) شود.
اتهام نقض تعهدات پادمانی
در قلب قطعنامه شورای حکام، که در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴ تصویب شد، اتهامی بی‌سابقه نهفته است: ایران از سال ۲۰۱۹ تعهدات خود تحت توافقنامه پادمان با آژانس را نقض کرده است. این قطعنامه، با استناد به گزارش‌های رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، ایران را به عدم همکاری کامل در ارائه اطلاعات درباره مواد هسته‌ای اعلام‌نشده در چندین سایت متهم می‌کند. در متن قطعنامه آمده است: «قصورهای متعدد ایران در انجام تعهدات خود برای ارائه همکاری کامل و به‌موقع با آژانس، به منزله عدم پایبندی به تعهدات پادمانی محسوب می‌شود.»
اتهاماتی که بارها با پاسخ های مستدل ایران مواجه شد اما تاثیری در ملاحظات سیاسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نداشت.
خواسته‌های مشخص از ایران
قطعنامه از ایران می‌خواهد که به پرس‌وجوهای آژانس درباره منشأ ذرات اورانیوم در سایت‌های اعلام‌نشده پاسخ دهد و دسترسی بازرسان به این سایت‌ها را فراهم کند. قطعنامه ای که بر «عدم ارائه توضیحات فنی معتبر» از سوی ایران تأکید دارد و از تهران می‌خواهد که «آژانس را از مکان‌های فعلی مواد و تجهیزات هسته‌ای آلوده مطلع کند». همچنین، از گروسی خواسته شده است گزارش جدیدی درباره تحولات ارائه دهد، که می‌تواند زمینه‌ساز ارجاع پرونده به شورای امنیت باشد.
لحن و پیام سیاسی
لحن قطعنامه، که به گفته یورونیوز تندترین موضع‌گیری آژانس علیه ایران در دو دهه اخیر است، نشان‌دهنده فشار هماهنگ غرب برای بازگرداندن ایران به میز مذاکره با شرایط سخت‌تر است. نیویورک تایمز نیز نوشت که این قطعنامه، برخلاف قطعنامه‌های قبلی که بر همکاری داوطلبانه تأکید داشتند، به‌طور صریح ایران را به نقض تعهدات قانونی متهم می‌کند، که می‌تواند مقدمه‌ای برای اقدامات تنبیهی باشد
این درحالی است که این قطعنامه، که به جای تمرکز بر برجام، بر تعهدات پادمانی تأکید دارد، نشان‌دهنده استراتژی غرب برای جداسازی مسائل فنی از مذاکرات سیاسی است. با این حال، لحن تند آن می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.
اظهارات اروپایی‌ها: فشار دیپلماتیک و هشدارهای دوپهلو
اتحادیه اروپا، در واکنش به قطعنامه، از ایران خواست که «خویشتن‌داری کند» و از اقداماتی که «به تشدید وضعیت منجر می‌شود» خودداری کند. اتحادیه اروپا، ضمن حمایت از قطعنامه، اعلام کرد که «افزایش قابل‌توجه فعالیت‌های غنی‌سازی ایران» می‌تواند مذاکرات را به خطر بیندازد. فرانسه به‌طور جداگانه از ایران خواست که «به سرعت به پرس‌وجوهای آژانس پاسخ دهد»
با وجود لحن تند، اروپایی‌ها از ارجاع فوری پرونده به شورای امنیت خودداری کردند. رویترز به نقل از یک دیپلمات اروپایی نوشت: «هدف ما فشار برای همکاری است، نه تشدید تنش». این موضع نشان می‌دهد که اروپا، در کنار آمریکا، به دنبال حفظ فضا برای مذاکرات است، اما با اهرم فشار قطعنامه در صدد این اقدام هستند. آلمان و بریتانیا نیز با اشاره به مذاکرات مسقط، اعلام کردند که «دیپلماسی همچنان بهترین راه‌حل است»
نگرانی از بن‌بست دیپلماتیک
رسانه‌های غربی، از جمله رویترز و نیویورک تایمز، قطعنامه را عاملی برای افزایش تنش در مذاکرات هسته‌ای توصیف کرده‌اند. رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داد که مذاکرات مسقط، که قرار است استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ ، با عراقچی درباره پیشنهاد هسته‌ای واشنگتن گفت‌وگو کند، تحت تأثیر این قطعنامه قرار گرفته است. نیویورک تایمز نیز نوشت: «لحن تند قطعنامه می‌تواند ایران را به سوی اقدامات تلافی‌جویانه سوق دهد، که مذاکره را به بن‌بست بکشاند».
این درحالی است که که قطعنامه بخشی از استراتژی غرب برای واداشتن ایران به پذیرش توافق است. واشنگتن پست هم گزارش داد که آمریکا و اروپا با این قطعنامه به دنبال «ایجاد اهرم فشار» هستند تا ایران را به پذیرش شرایط در مسقط تشویق کنند.
قطعنامه شورای حکام، با اتهام نقض تعهدات پادمانی، ایران را در برابر آزمونی دشوار قرار داده است. اظهارات اروپایی‌ها، که ترکیبی از فشار و دعوت به دیپلماسی است، نشان‌دهنده تلاش برای حفظ تعادل است. پاسخ ایران، با تهدید به اقدامات متقابل، مذاکرات مسقط را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. رسانه‌های غربی این قطعنامه را هم اهرمی برای توافق و هم تهدیدی برای بن‌بست می‌دانند. آینده، چه با توافق موقت یا تشدید تنش، به انتخاب‌های تهران، واشنگتن، وین، و مسقط بستگی دارد.
۲۱۳/۴۲
نظر شما