من فقط خودم و همه جهان هستم، کتاب هاله گورانی و اقبال در ایران

طرفه آنکه کتاب گورانی با نام «اما شبیه عرب‌ها نیستی» که سال پیش از سوی گروه انتشاراتی بزرگ هاچت منتشر شده، نه تنها با استقبال فراوان جهانی روبرو شده، بلکه ترجمه فارسی آن هم در این مدت کوتاه به چاپ دوم رسیده است.
 
شاید در نگاه اول این کتاب خاطرات شغلی یک روزنامه‌نگار چند ملیتی تلقی شود، اما عمق و پیام کتاب فراتر است. نویسنده کتاب را بر پایه چهار ستون بنا کرده است: روزنامه‌نگاری، زندگی شخصی، خاطرات اجدادی و تاریخ خاورمیانه تا کتابی نوشته شود که گرچه نه رمان است و نه تاریخ‌نگاری و نه اتوبیوگرافی، اما همزمان داستانی گیرا را از زندگی یک فرد، یک دودمان و یک سرزمین روایت می‌کند. پیام داستان به جمله مشهور گورانی یعنی «من همیشه و همه جا خارجی هستم» محدود نمی‌شود و بحث را از بیگانه بودن مهاجران با محیط پیرامونی، به بیگانه بودن هر فرد با خودش و جهان می‌رساند. روایت گورانی، همدلی هر انسان مستقلی را که از طبقه‌بندی شدن و نامگذاری شدن گریزان است، برمی‌انگیزد و به او دلداری می‌دهد که شاید در جهان معاصر همه انسان‌ها بیگانه و غریبه اند؛ هرچند این را ندانند.

 گورانی با قلمی جادویی که به نحو اعجاب‌برانگیز و مکارانه‌ای رئالیست و بی‌طرف جلوه می‌کند، افسانه‌های اجدادش را به خود و به جهان امروز پیوند می‌زند. از آبخازیا، کردستان، سوریه و فرانسه در تبار خودش شروع می‌کند و خاطرات شغلی‌اش را در آمریکا ، انگلیس، اوکراین، خاورمیانه، آسیای صغیر و شمال آفریقا مرور می‌نماید تا به همسر آلمانی‌اش و ازدواجشان در مراکش برسد. بی‌دلیل نیست که گورانی بارها گفته که او همیشه و همه جا یک خارجی است. 

وی که بر پنهان کردن باورهایش بر اساس اصول ژورنالیسم شهرت دارد، در این کتاب با هوشمندی رگه‌هایی از ریشه‌های ایل گورانی و اسطوره‌های یارسان (اهل حق) در این ایل کرد را به نمایش می‌گذارد. از سلوکش در عرفان هندی پرده برمی‌دارد و به تکنیک‌ها و گزاره‌هایی که با همه گذشت زمان و پنهان‌کاری‌ها هنوز صبغه صوفیانه اجدادش را با خود دارد اشاره می‌کند. (اگر مصاحبه گورانی با دالایی لاما را دیده باشید شاید متوجه تمایل فردی او برای ورود به مباحث عرفانی و خویشتن‌داری حرفه‌ای اش شده باشید).

 منتقد نشریه کارکاس ریویو که حالا به صد سالگی خود به عنوان یکی از مهمترین نشریات مرورنویسی آمریکا نزدیک می‌شود (و از قضا این مجله جایزه معتبری هم در حوزه مورد علاقه من، ادبیات کودک اهدا می‌کند)، درباره این کتاب نوشته است: «هاله شاید می‌خواهد بگوید هویت ربطی به گذرنامه، محل تولد یا اقامت و حتی به وراثت ندارد. هویت ما را خود ما به شکل خودآگاه و ناخودآگاه می‌سازیم».

این یادداشت را با دو جمله خواندنی از هاله در سخنرانی‌هایش در دانشگاه و مدارس به پایان می‌برم:
 «متفاوت بودن چیز خوبی است و باعث می‌شود به یادماندنی شوید.»
«تفاوت‌های خود را پنهان یا ترمیم نکنید. آنها را فریاد بزنید. تفاوت‌ها شما را قدرتمند می‌کند».
 کتاب «اما شبیه عرب‌ها نیستی و داستان‌های دیگری از احساس بیگانگی» با ترجمه روزنامه‌نگار و مترجم نام‌آشنا دکتر محمدرضا نوروزپور از سوی نشر خبر امروز منتشر شده است.