علم‌شویی؛ سنت محرمی مردم بندرعباس با قدمت ۳ قرن

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، برگزاری آیین ها و سنت های عزاداری در ماه محرم از موثرترین روش ها برای انتقال پیام فرهنگ عاشورا به نسل های آینده است و عاملی که عزاداری های هرمزگان را از سایر مناطق کشور متمایز می سازد، وجود آیین های متفاوتی است که در تلفیق با فرهنگ و باورهای بومی، رنگ و بویی متفاوت پیدا می کند.

بنابر روایت شبستان، در این آیین، علم‌ها (نمادهای عزاداری) را به ساحل خلیج فارس برده و در دریا شستشو می‌دهند. این آیین، بخشی از میراث فرهنگی و مذهبی بندرعباس است و قدمتی بیش از ۳۰۰ سال دارد.

علم‌شویی در بندرعباس به طور خاص با حسینیه ۱۲ امام (منبر گپ) مرتبط است. این حسینیه یکی از قدیمی‌ترین حسینیه‌های شهر است و آیین علم‌شویی از زمان حضور شیعیان حیدرآبادی در این شهر و ساخت منبر گپ، شکل گرفته است.

در این آیین، «علم کشان» تا سینه به درون آب دریا می روند و با فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد(ص) و قرائت دعاهای مخصوص، علم ها را در آب دریا غسل و تطهیر می دهند.

پس از شستشو، علم ها که هر کدام نماد یکی از ائمه(ع) است به حسینیه(منبر) برگردانده می شوند و با پارچه هایی که از قبل از محل نذورات مردمی تامین شده تزیین و برای مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان مهیا می شوند.

سپس «سر شده» هایی که از قبل با گلاب شستشو داده می شود را بر روی علم ها نصب می کنند.

در این مرحله، «علم کشانی» که قرار است در روز عاشورا در پی «شیر و کتل ها» حرکت کنند، در یک صف قرار می گیرند و کسانی که حاجت دارند برای حاجت روا شدن «نقل» بر سر «علم کشان» می ریزند.

از سوم تا نهم محرم افرادی که نذر داشته باشند، علم ها را به منزل خود دعوت می کنند و طی مراسمی و با حضور همسایگان و فعالان حسینیه به سوگواری و عزاداری می پردازند.

علم ها که نماد عزا هستند پس از پایان دهه محرم، پارچه های آنان باز می شود و برای محرم سال بعد در حسینیه «منبر گپ» نگهداری خواهند شد.

قدمت آیین سنتی «علم شوئی» به زمان حضور شیعیان حیدرآبادی در بندرعباس و ساخت منبر گپ باز می گردد و ادعیه ای که در این آیین خوانده می شود نیز به دوران صفویه و سلجوقیان مربوط می شود.

آیین «علم شویی» در کنار آیین های سینه زنی نشسته، علم گردانی، پخت حلیم جم، چکچکو و تعزیه خوانی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

حسینیه دوازده امام ۱۰ دی ماه سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۷۶۸ توسط اداره کل میراث فرهنگ، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان بنام «منبر گَپ» به ثبت آثار معنوی در کشور رسیده است.