برای سال‌های متمادی بحث‌های مختلفی درباره تاثیر انقلاب اطلاعات بر بهره‌وری وجود داشت و با وجودی که در مطالعات اولیه رابطه روشنی بین این دو مورد مشاهده نشده بود، اما رفته رفته پژوهشگران موفق شدند نظریه‌های متفاوتی درباره تکنولوژی اطلاعات و تاثیر مثبت آن بر بهره‌وری و در نهایت رشد اقتصادی ارائه کنند. بر اساس نظریه‌های به اثبات رسیده مشخص شد نقش فناوری اطلاعات و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با آن در فرآیند تولید، نقشی بسیار تاثیرگذار بوده و می‌تواند اثرات مثبتی بر بهره‌وری و عملکرد مالی موسسات و صنایع مصرف‌کننده داشته باشد.
در این راستا در آخرین بررسی‌های صورت‌گرفته رابطه رشد بهره‌وری و به تبع آن رشد اقتصادی با ابزار فناوری اطلاعات و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با آن رابطه مستقیم تعریف شد و براساس آن مشخص شد تفاوت میان کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه را می‌توان در این شاخص جست‌وجو کرد؛ به همین دلیل رشد فناوری اطلاعات و به تبع آن رشد پهنای باند اینترنت به عنوان عامل زیرساختی این بخش از جمله مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها و به تعبیری دیگر توسعه‌یافتگی مورد توجه قرار گرفت.
کشورهای توسعهیافته به پیشواز فناوری اطلاعات می‌روند
فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک فناوری جدید در دهه 90 میلادی وارد بازار کشورهای توسعهیافته شد و به سرعت نیز توسعه یافت به نحوی که دولتمردان این کشورها متوجه شدند این فناوری به دلیل عمومی بودن آن با سایر فناوری‌ها تفاوت اساسی دارد و نه‌تنها در حوزه فعالیت خود تاثیرگذار نیست، بلکه در کل فعالیت‌های اقتصادی و غیراقتصادی کشورها می‌تواند نقش بسزایی در تسهیل انجام امور و بالا بردن بهره‌وری و کارایی ایفا کند.
براین اساس و با وجودی که در دهه 90 میلادی نظریه‌های بسیاری درباره انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات مطرح شد اما در نهایت با سپری شدن بیش از دو دهه از ظهور و رونق فناوری اطلاعات، آمار و ارقام واقعی نشان می‌دهد که این فناوری توانسته تمام ادعاها را به اثبات برساند و به رشد اقتصادی کشورها و جهان کمک شایانی کند. در این سال‌ها پیشرفت‌های فناوری، رقابت بیشتر و کم کردن محدودیت‌های تجاری باعث کاهش قیمت کالاها و خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات در دنیا شد که این امر به نوبه خود انگیزه‌یی قوی برای جایگزینی سایر اشکال سرمایه و نیروی کار با تجهیزات فناوری اطلاعات و ارتباطات را به وجود آورد و به این ترتیب سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات در کشورهای توسعهیافته و حتی در حال توسعه رشد چشمگیری پیدا کرد؛ براین اساس موسسات مطالعاتی میانگین افزایش رشد بهره‌وری و سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات در کشورهای صنعتی را در خلال سال‌های 1995 تا 2000 میلادی حدود یک‌سوم درصد در سال تخمین زدند. در این راستا بررسی‌ها نشان داد که تولید و گسترش این فناوری بازگشت سرمایه بالایی را برای کشورهای صنعتی و درحال توسعه به همراه داشت؛ به نحوی که بازگشت سرمایه مالزی در سرمایه‌گذاری‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات 8/44 درصد در سال 2003 بود که حدود سه برابر بازگشت سرمایه‌گذاری‌های غیرفناوری اطلاعات و ارتباطات برآورد می‌شود که مقدار آن 4/15 درصد است.
رفته‌رفته نیز افزایش تولید فناوری اطلاعات و ارتباطات به تولید، اشتغال و درآمدهای صادرات کمک کرد و دولت‌هایی کاراتر و مستعدتر و حتی شفاف‌تر برای تسهیم اطلاعات و پاسخگویی به مردم به وجود آمدند. این دولت‌ها حتی برای متصل کردن جوامع روستایی دورافتاده و منزوی به مراکز شهری و همچنین فراهم کردن فرصت‌های اقتصادی برای جوامع محروم از فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده کرده و بر شکاف دیجیتالی غلبه کردند.
در ایران دولتمردان به پیشواز فناوری اطلاعات نمی‌روند
تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی به دلیل افزایش بهره‌وری بر هیچ کس پوشیده نیست و تمام آمارها طی دو دهه اخیر از میزان کمکی که فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای مختلف به توزیع منافع می‌کند حکایت دارد؛ اما در کشور ما اوضاع تا اندازه‌یی متفاوت با آن چیزی است که در دیگر کشورها وجود دارد. شواهد نشان می‌دهد که دولتمردان کشور ما با وجود گذشت بیش از دو دهه از نفوذ فناوری اطلاعات و ارتباطات، به کمک این ابزار برای توسعه اقتصادی و جبران شکاف‌های موجود در جامعه، نه‌تنها اعتقادی ندارند بلکه حتی در پاره‌یی مواقع فناوری اطلاعات را مانع توسعه و به وجود آورنده چالش‌های فرهنگی می‌دانند. به دلیل این تفکرات و رشد نامنظم فناوری اطلاعات در کشور، توسعه عواملی چون گسترش پهنای باند اینترنت، افزایش دسترسی کاربران به شبکه اینترنت و حتی قیمت دسترسی به اینترنت با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است که رشد خارق‌العاده ناشی از پیشرفت سریع فناوری و انقلابی که از این بابت در عرصه اطلاعات به وجود آمده را دچار نقصان می‌کند؛ این امر باعث شده فناوری در ایران آن‌طور که باید به کمک رشد اقتصادی و بهره‌وری نیاید و مسوولان نیز در جذب و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات آنچنان که باید موفق عمل نکنند. هم‌اکنون نرخ پهنای باند اینترنت بر مبنای یک STM1 حدود 46 میلیون و 860 هزار تومان، نرخ پهنای باند بر مبنای یک STM4 برابر 176 میلیون تومان و قیمت پهنای باند یک STM16 معادل 672 میلیون تومان برای خریداران پهنای باند که اغلب بخش خصوصی هستند برآورد می‌شود و با وجود این ارقام، دسترسی کاربران نهایی به شبکه اینترنت بسیار هزینه‌بر تلقی می‌شود. موضوع نرخ دسترسی اینترنت برای کاربران نهایی و نرخ پهنای باند برای توزیع‌کنندگان در ایران به حدی با ارقام جهانی و کشورهای همسایه تفاوت دارد که کارشناسان قیمت اینترنت در ایران را 11 برابر قیمت اینترنت در کشوری مانند ترکیه و چندصد برابر ژاپن می‌دانند.
توسعه پهنای باندی که به کمک توسعه نمی‌آید
آمار و ارقام منتشر شده از توسعه ظرفیت پهنای باند اینترنت و پهنای باند داخلی کشور از افزایش چندین برابری این ظرفیت طی پنج سال اخیر و به ویژه سال‌های برنامه چهارم توسعه و یک سال ابتدای آغاز به کار برنامه توسعه اقتصادی کشور حکایت دارد اما بررسی‌ها و شواهد نشان می‌دهد این توسعه پهنای باند در عمل به کمک توسعه اقتصاد و افزایش بهره‌وری نیامده و فناوری اطلاعات و ارتباطات سهم پررنگی در تولید ناخالص ملی ندارند. بر اساس اعلام مسوولان ارتباطی کشور، ظرفیت پهنای باند اینترنت کشورمان طی برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی، از 12 لینک STM1 در سال 84 به 137 لینک STM1 در پایان این برنامه پنج ساله افزایش یافت که این رقم رشد 11 برابری، معادل 1140 درصد را در این عرصه نشان می‌دهد. مسوولان همچنین آمارهای دیگری نیز از توسعه چندین برابر پهنای باند اینترنت ارائه می‌کنند به نحوی که در آخرین آمارهای اعلام شده از سوی وزارت ارتباطات در اواخر سال 90 پهنای باند داخلی کشور 16 برابر شده است. به نحوی که از سال 88 تاکنون، ظرفیت پهنای باند داخلی کشور از حدود 35 گیگابیت بر ثانیه به 500 گیگابیت بر ثانیه رسیده که حدود 16 برابر رشد داشته است. در این زمینه حتی گفته شده بر اساس پیش‌نویس برنامه پنجم توسعه کشور، پیش‌بینی شده بود این حجم پهنای باند داخلی در پایان برنامه محقق شود اما با بازنگری در این برنامه مقرر شد این شاخص در پایان برنامه با رشدی 5/4 برابری به بیش از دو ترابایت بر ثانیه افزایش پیدا کند.
روند رو به رشد پهنای باند در ایران و جای خالی توسعه‌یافتگی
اطلاعات منتشر شده طی سال‌های اخیر درباره وضعیت پهنای باند اینترنت در ایران از رشد چند صد درصدی این شاخص نسبت به سال‌های گذشته خود حکایت دارد به نحوی که برای مثال حجم پهنای باند ایران در سال 85 نسبت به سال 84 با 119 درصد رشد همراه بوده و 3 هزار و 726 مگابایت بر ثانیه اعلام شده است. همچنین در سال 86 پهنای باند اینترنت در کشور به 9 هزار و 600 مگابیت بر ثانیه رسیده که نسبت به ابتدای برنامه چهارم توسعه، 700 درصد رشد را نشان می‌دهد. در همین حال پهنای باند اینترنت در کشور در سال 87 حدود 12 هزار و 734 مگابیت بر ثانیه اعلام شده که رشد حدود سه برابری را نسبت به سال 84 نشان می‌دهد. چهار سال پیش حدود سه برابر شده است. این پهنای باند در پایان سال 87 نیز به بیش از 15 هزار و 222 مگابیت بر ثانیه رسید که نشان می‌داد در کمتر از یک سال در سال 88 بیش از سه هزار و صد مگابیت بر ثانیه به ظرفیت اینترنت کشور افزوده شده است. در همین راستا و در آخرین آمارهای ارائه شده در سال 89 پهنای باند اینترنت 8/26 و در سال 90 پهنای باند اینترنت به نزدیک 35 گیگابیت بر ثانیه رسید که قرار است حتی تا پایان برنامه پنجم این حجم به 20 برابر حجم فعلی افزایش یافته و 500 گیگابیت بر ثانیه شود. اما با این وجود کارشناسان معتقدند فناوری اطلاعات و ارتباطات و حتی توسعه پهنای باند در ایران به کمک رشد اقتصادی نیامده و به دلیل محدودیت در دسترسی کاربران به اینترنت باندپهن، این کاربران حتی از سطحی‌ترین نوع خدمات فناوری برای دریافت خدمات استفاده نمی‌کنند. این درحالی است برخی از کشورهای در حال توسعه منافع قابل‌توجهی از انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهت رشد به دست آوردند که در این راستا می‌توان به سنگاپور، هنگ‌کنگ، مالزی، کره، چین، تایوان و ویتنام در آسیا، کلمبیا، شیلی و برزیل در امریکای لاتین، چک، مجارستان، اسلواکی و لهستان در اروپای شرقی و آفریقای جنوبی در آفریقا اشاره کرد. در همین حال کشورهای توسعه‌یافته‌یی چون ایتالیا، استرالیا، یونان و اسپانیا با کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی و بهره‌وری از دیگر کشورها پیشی گرفتند.
نیاز به عینک واقع‌بینی برای برنامه‌ریزی توسعه‌یی در کشور
فناوری‌هایی همچون اینترنت با توجه به ذخایر سرمایه‌یی و انسانی کشورهای توسعهیافته طراحی شده‌اند و از آنجایی که استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و به‌کارگیری مناسب آن وابسته به نیروی انسانی ماهر است، مطالعات نشان می‌دهد که تفاوت در میزان تولید و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای مختلف مربوط به سطوح توسعه انسانی آنهاست و ارائه این فناوری به کشورهای در حال توسعه که نیروی ماهر کمتری دارند، به هزینه‌های تطبیق‌دهی بیشتری منجر شده است البته این هزینه‌ها در ابتدا شاید تاثیر عکس در رشد بهره‌وری بگذارند اما زمانی که این فناوری جدید توسط جامعه جذب شود، رشد بهره‌وری را اصلاح خواهد کرد. با این وجود کارشناسان معتقدند رشد اقتصادی در سطح جهانی و منطقه‌یی به طور واضح از فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر پذیرفته است و این تاثیر از دهه 90 میلادی نمایان و در 10 سال اخیر نیز کاملا مشهود شده است. به همین دلیل با توجه به چند نمونه از آمار و ارقامی که در گزارش ارائه شد، می‌توان ابعاد و میزان این تاثیرات را دریافت و امیدوار بود که مسوولان به دور از هر گونه خیال‌پردازی درباره معجزات فناوری اطلاعات و ارتباطات، با واقع‌بینی در برنامه‌ریزی برای توسعه کشور از این ابزار به نحو موثری استفاده کنند.
2121
نظر شما