ریحانه اسکندری: با فعال شدن «اسنپ‌بک»، فضای اقتصادی و سیاسی کشور بار دیگر در وضعیت تازه‌ای از ابهام و نگرانی قرار گرفته است. اما اثر این تصمیم‌ها تنها به حوزه نفت، انرژی یا تجارت بین‌المللی محدود نمی‌شود. ریشه‌های این بحران به عمق زیست فرهنگی جامعه نیز نفوذ می‌کند؛ جایی که هنر، به‌ویژه موسیقی، مستقیماً از ضربان اقتصاد و روان جمعی مردم تاثیر می‌پذیرد.
موسیقی، در طول تاریخ معاصر ایران، نه فقط یک کالای فرهنگی بلکه آیینه‌ای از روح زمانه بوده است. هرگاه جامعه در رفاه، ثبات و آرامش قرار گرفته، موسیقی نیز رشد کرده و صداهای تازه‌ای از دل استودیوها و سالن‌های کنسرت به گوش رسیده است. اما هر زمان که بحران‌های اقتصادی یا محدودیت‌های بین‌المللی شدت گرفته‌اند، صدای سازها هم کم‌رمق‌تر شده است. حالا با بازگشت «اسنپ‌بک»، بسیاری از فعالان فرهنگی نگرانند که صنعت موسیقی بار دیگر وارد دوره‌ای از رکود و بی‌ثباتی شود.
در چنین شرایطی، هنرمندان و تهیه‌کنندگان موسیقی بیش از هر زمان دیگری با چالش‌های اقتصادی و فنی روبه‌رو هستند؛ از دشواری در تأمین تجهیزات ضبط و نور گرفته تا کاهش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تولید و اجراهای زنده. اما در میان همه این نگرانی‌ها، برخی نیز بر این باورند که شاید این دوران دشوار بتواند فرصتی برای بازسازی درونی صنعت موسیقی و تقویت تولیدات بومی باشد.
برای بررسی دقیق‌تر ابعاد این مسئله، به سراغ محسن رجب‌پور، تهیه‌کننده باسابقه موسیقی و از ناشران موفق رفتیم. او در این گفت‌وگو با نگاهی صریح و واقع‌گرایانه، از تأثیر مستقیم اسنپ‌بک بر موسیقی ایران، پیامدهای روانی و اجتماعی آن و در عین حال ظرفیت‌های بالقوه برای خودباوری و استقلال هنری سخن گفت.
اثر مستقیم اسنپ‌بک بر روان جامعه و بازتاب آن در میزان اقبال به هنر
محسن رجب‌پور، درباره تأثیر فعال شدن اسنپ‌بک بر صنعت موسیقی ایران توضیح داد: «لایه‌های زنجیره اقتصادی در هر کشوری به یکدیگر وابسته‌اند. این‌طور نیست که بگوییم اسنپ‌بک فقط روی نفت و انرژی اثر می‌گذارد اما بر فرهنگ و هنر بی‌تأثیر است. قطعاً زمانی که گردش اقتصادی دچار اختلال می‌شود، این موضوع بر بسیاری از لایه‌های فرهنگ و هنر تأثیر می‌گذارد و سرمایه‌گذاری و تولید را تقریباً از بین می‌برد یا باعث کاهش چشمگیر آن می‌شود.»
او افزود: «نکته دیگر این است که اسنپ‌بک زمانی که بر سایر مسائل جامعه اثر می‌گذارد، از نظر روانی و روحی نیز به فرهنگ و هنر آسیب می‌زند. بخش مهمی از موسیقی در ایران، اجرای زنده است. وقتی مردم در زندگی شخصی و کاری خود دچار اختلال می‌شوند، حال و انگیزه لازم برای حضور در اجراهای زنده را ندارند. بنابراین اثر این موضوع کاملاً مستقیم است.»
اثر مثبت احتمالی؛ خلاقیت در محدودیت!
رجب‌پور در ادامه گفت: «شاید تنها نکته مثبتی که بتوان به آن اشاره کرد، افزایش خودباوری در تولیدات داخلی است. وقتی اسنپ‌بک فعال می‌شود، هر نوع تبادل مالی با پلتفرم‌های خارجی قطع خواهد شد و این موضوع تأثیر جدی بر اقتصاد فرهنگی و هنری کشور دارد. پیش از این نیز تبادلات مالی کم و دشوار بود و با فعال شدن اسنپ‌بک می‌تواند به‌کلی متوقف شود که همین امر زیان مالی قابل‌توجهی در پی دارد. وقتی تبادلات مالی قفل شود، روابط کاری نیز مختل خواهد شد. با این حال، همان‌طور که اشاره کردم، این شرایط می‌تواند فرصتی برای رشد پلتفرم‌های داخلی باشد تا بتوانند خود را چه در ایران و چه در خارج از کشور نشان دهند و حتی باعث گسترش زبان فارسی در کشورهای اطراف شوند.»
او در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر تحریم‌ها بر واردات تجهیزات و نرم‌افزارهای تخصصی موسیقی، توضیح داد: «ما در همین چند سال گذشته با مشکلات جدی در زمینه واردات تجهیزات موسیقی، ابزار ضبط و تجهیزات استودیو مواجه بوده‌ایم. در زمینه ضبط صدا و تجهیزات مربوط به نور و صدا نیز با دشواری‌های زیادی روبه‌رو هستیم. حال با فعال شدن اسنپ‌بک، این وضعیت می‌تواند تشدید شود. شرایط مالی سخت‌تر خواهد شد و جابه‌جایی پول برای خرید تجهیزات از خارج از کشور دشوارتر می‌شود. در سال‌های اخیر خریدها عمدتاً با کمک واسطه‌ها انجام شده و از این پس این مسیر هم سخت‌تر می‌شود.»
او افزود: «وقتی مقصد کالا مشخص باشد، ارزش آن کالا با واسطه‌گری و دلالی برای ما افزایش می‌یابد. گردش مالی کالاها در کشورهای مختلف و بالا رفتن قیمت‌ها قطعاً موجب سخت‌تر شدن شرایط خواهد شد. با این حال، تنها نکته مثبت در این میان می‌تواند ایجاد خودباوری برای تولید تجهیزات قابل‌دفاع در برابر نمونه‌های خارجی باشد؛ یعنی بتوانیم ابزار و پلتفرم‌هایی طراحی کنیم که توان رقابت با مدل‌های خارجی را داشته باشند.»
رجب‌پور در پایان در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر «اسنپ‌بک» بر بازار اجراهای زنده، گفت: «حتی در حال حاضر نیز تأثیر آن مشهود است. جامعه دچار تلاطم روانی می‌شود و موسیقی و اجرای زنده از اولویت و سبد اصلی خانوارها خارج می‌شود. این موضوع آسیب جدی به موسیقی وارد می‌کند. اجراهای زنده دچار کاهش استقبال مخاطبان می‌شوند و تعداد کنسرت‌های بزرگ کمتر خواهد شد. بزرگ‌ترین مشکل این است که با کاهش اجراها، هزینه مکان‌های برگزاری افزایش می‌یابد و در نهایت این وضعیت باعث می‌شود به سمت اجراهای کوچک‌تر و آنلاین حرکت کنیم.»
۲۴۲۲۴۴
نظر شما