شما بازی خوردید آقای رئیس!

باراک اوباما سیاستمداری آماتور است. اگر من و شما هم این تعریف را قبول نداشته باشیم، نخست وزیری اسرائیل آن را پذیرفته‌است. در چشم بنیامین نتانیاهو، باراک کارآموزی بیش نیست. روزهاست که نتانیاهو با هزینه کردن از آقای رئیس‌جمهور هر چه را که بخواهد به چنگ می‌آورد.
چند دقیقه به مذاکرات سه جانبه ماه گذشته در نیویورک فکر کنید. بی بی به راحتی توانست رهبران جهان را در برابر مقاومتش برای پایان دادن به شهرک سازی‌ها به زانو درآورد و البته از جیب اسرائیل هم هیچ خرجی نکند. برای تندروهای اسرائیلی در تل‌آویو و دوستان آنها در امریکا این حادثه یک پیروزی چشمگیر بود. البته این پیروزی هم بی‌هزینه به دست نیامد. البته منظور از هزینه کاهش محبوبیت چشمگیر محمود عباس رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین نیست. بلکه این هزینه از اعتبار آقای اوباما خرج شد. رهبران جهان همه از نزدیک شاهد این پیروزی بی‌بی بودند و البته در ذهن همه یک حقیقت برزبان نیامده، رژه می‌رفت: باراک عقب زده شد.
کودکانه است اگر فکر کنیم که این نخستین‌ باری بود که بی‌بی در جامه نخست وزیر اسرائیل ورق‌های چیده شده را به نفع خود بلند کرد . حقیقت این است که نتانیاهو هم فلسطینی‌ها و هم باراک اوباما را بر یک انگشت می‌چرخاند. او به چیزی توجه دارد که نظر اندک سیاستمداری را جلب می‌کند: بحث سیاست داخلی.
بی‌بی پس از پیروزی در انتخابات اسرائیل، شرکایی را برای حضور در ائتلاف انتختاب کرد که با راهکار تشکیل دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل مخالف بودند. همزمان بدون توجه به اعتراض‌های بین‌المللی به گسترش شهرک‌سازی‌ها روآورد . این حرکت‌ها همه و همه او را در تقابل با باراک اوبامایی قرار داد که به زبان‌های متفاوت اعلام کرده بود که دولتش با ادامه یافتن شهرک‌سازی‌ها مخالف است .
دیدار میان دو رهبر در بهار گذشته در واشنگتن به خوبی از این حقیقت پرده برداشت که دو دوست سنتی در دو لبه متفاوت از یک تیغ قرار گرفته‌اند . اختلاف‌ها از همان زمان عیان شد . درست زمانی که باراک بر میزان فشارها بر بی‌بی برای پایان دادن به شهرک‌سازی‌ها افزود، نتانیاهو با زیرکی تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران را بر سر دار برده و ادعا کرد که ایران تهدیدی جدی برای امنیت اسرائیل است . بدین ترتیب شهرک‌سازی‌ها و جنجال‌های حواشی آن به تاریخ سپرده شد .
اندکی پس از این دیدار بود که باراک اوباما با محمود عباس در جامه رهبر فلسطینی‌ها دیدار کرد و او را با دو پیام کاملا متناقض راهی رام‌الله کرد . نخست آنکه بی‌بی از باراک خواسته بود تا پیام او را به عباس برساند. اما پیام بی‌بی چیزی نبود جز تحت فشار قرار دادن عباس برای مبارزه با کسانی که نتانیاهو آنها را به واسطه مبارزه با اشغال کشورشان خشونت طلب می‌خواند . پیام دوم اما درخواست باراک بود از عباس برای همراهی با میانجی‌گری مصری‌ها برای برقراری آشتی ملی میان حماس و فتح . باراک شخصا عباس را در ظاهر به اتحاد ملی دعوت کرده بود و البته پیام بی‌بی برای دستگیری اعضای حماس را هم منتقل کرده بود . عباس به رام‌الله که رسید نیروهای امنیتی خود را به جان بازماندگان حماس در کرانه باختری انداخت. همزمان اما با چراغ سبز عباس، مذاکرات در قاهره برای آشتی میان فتح و حماس هم آغاز شد . در نهایت اما همین برخوردهای دوگانه تشکیلات خودگردان فلسطین امضا توافقنامه آشتی را که قرار بود در ماه ژوئن محقق شود، به تعویق انداخت.
همزمان نتانیاهو به همان استراتژی استعمارگران سابق برای بقای در قدرت روآورد: تفرقه بینداز و حکومت کن. درست زمانی که عباس در برابر فشارهای داخلی تسلیم شد و روند نرم‌گیری بر نیروهای حماس در کرانه باختری را آغاز کرد، بی‌بی هم تغییر جهت داد و این بار از جبهه حماس وارد شد.
بی‌بی نه تنها باراک را از اصرار بر پایان دادن به شهرک‌سازی‌ها منصرف کرد بلکه موفق به جلب نظر عباس برای مخالفت با بررسی گزارش گلدستون در شورای حقوق بشر سازمان ملل شد . گزارشی که وقوع جنایت‌های جنگی در نوار غزه در آخرین حمله اسرائیل به این منطقه را تایید می‌کرد . بدین ترتیب باز آب گل‌آلود شد و نتانیاهو ماهی گرفت.
و اما یک سوال کلیدی : چرا اسرائیل باید از طرح چنین گزارشی در شورای حقوق بشر ناراحت باشد؟ اسرائیل هرگز از زمان اعلام موجودیت غیرقانونی خود اندک اهمیتی به سازمان ملل و قطعنامه های آن نداده‌است . همواره سازمان ملل و شورای حقوق بشر محکوم کرده‌اند و امریکا در جامه رفیق شفیق اسرائیل، وتو کرده است . نتانیاهو به خوبی بر این حقیقت واقف بود که مخالفت عباس با طرح این موضوع در شورای حقوق بشر بر اختلاف میان حماس و فتح می‌افزاید و اختلاف تازه یعنی خرید زمان برای دولت اسرائیل .
همزمان اما اسرائیل مخالفت خود را با مبادله بیست اسیر زن فلسطینی در ازای نواری از گلعاد شلیط سرباز در بند حماس اعلام می‌کند. در نگاه اول همه چیز مانند معامله ای است سیاسی و برابر . اما حقیقت این است که نه دل بی‌بی برای شلیط تنگ شده بود و نه نگران بیست اسیر زن فلسطینی بود . نتانیاهو در حقیقت به دنبال برتری دادن حماس بر فتح در معامله بود .
حقیقت این است که بی‌بی در برآشفتن فتح علیه حماس و بالعکس کاملا موفق عمل کرد. در این میان اما رئیس‌جمهوری امریکا آنچنان گرفتار مسائل داخلی خود بود که نتوانست معادلات جاری در خاورمیانه را از زاویه ای دیگر و عمیق‌تر مورد بررسی قرار دهد .
در داخل هم نتانیاهو موفق شد ائتلافی را که همگان شکننده می‌دانستند، حفظ کند و البته زبان مخالفان با هر‌گونه مذاکره با فلسطین را هم بسته نگاه دارد . با وجود آنکه باراک اوباما با تندترین واژه‌ها بی‌بی را برای ادامه دادن شهرک‌سازی‌ها مورد نکوهش قرار داد اما نخست وزیری اسرائیل همچنان به پاک‌سازی شرق بیت‌المقدس از اعراب ادامه می‌دهد .
اکنون سوال اینجاست که آیا باراک همچنان فضا را برای بازی بی‌بی با آینده خاورمیانه باز می‌گذارد یا می‌تواند از عالم خیال بیرون آمده و با گذاشتن پاهایش بر زمین همان رئیس‌جمهور مقتدری شود که جامعه جهانی از او انتظار دارد ؟
فارین پالیسی / ترجمه : سارا معصومی