خاورمیانه باراک اوباما را غافلگیر کرده‌است. قریب به ده ماه از حضور باراک در کاخ سفید می‌گذرد و با این وجود رئیس‌جمهوری جوان ایالات متحده تا کنون هیچ‌گاه تا این اندازه ملموس خلا میان رویا و واقعیت را لمس نکرده بود. مناقشه اسرائیل و فلسطین به باراک آموخت که مرز میان رویا و واقعیت تا چه اندازه باریک است . عزم جدی باراک برای پایان دادن به این مناقشه و تلاش‌های دولتش برای رسیدن به توافقی همه‌جانبه در نهایت در دام همان موانعی گرفتار شد که دولت‌های پیشین امریکا را گرفتار کرده بود. جای تعجب ندارد اگر در تمام منطقه هنوز سوال این است که آیا راهکار تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم همچنان پابرجاست؟
هنوز سوال‌های پیچیده فراوانی در مقابل رئیس جمهوری ایالات متحده قدعلم کرده‌اند. با این وجود افکار عمومی در جامه هیات منصفه هنوز منتظر اجرای اوست. اوباما با اذعان به این حقیقت که برقراری صلح میان فلسطین و اسرائیل به نفع ایالات متحده است در حقیقت بازی را خوب آغاز کرد . اما در حال حاضر این سوال وجود دارد که چرا دو طرف به هیچ صراطی مستقیم نیستند. به عنوان نمونه باراک اوباما چندین ماه است که پا را در یک کفش کرده و به جای ارائه راهکاری عملی بر پایان یافتن کامل و فوری شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری تاکید دارد . پس از این مرحله و ناکامی در آن بود که باراک بلافاصله به درخواست اسرائیل برای راضی کردن اعراب به عادی‌سازی رابطه با این رژیم پاسخ مثبت داد . قرار بود اعراب در ازای پایان یافتن شهرک‌سازی‌ها در منطقه کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس روابط خود با اسرائیل را به حالت عادی برگردانند. البته در این مورد هم تقلای باراک بی‌نتیجه بود چرا که اسرائیل تن به پیشقدم شدن نداد .
رئیس‌جمهوری ایالات متحده هنوز با افکار عمومی اسرائیل مستقیم صحبت نکرده‌است . مردم در سرتاسر اسرائیل گمان می‌کنند که اوباما آنها را در حالت از دست دادن همه‌چیز و ریسکی پرخطر قرار داده‌است . تنش میان واشنگتن و تل‌آویو همچنان در بالاترین حد خود قرار دارد.
در فلسطین اما نزدیکی بیش از اندازه به ایالات متحده غیرقابل بخشش است . محمود عباس رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین تا کنون محبوبیت خود را به دلیل همین نزدیکی از دست داده و البته به خیانت هم متهم شده‌است. عباس تحت فشارهای باراک اوباما به ملاقات با نتانیاهو در نیویورک تن داد . پس از آن هم به دنبال فشارهای باراک و بی‌بی عباس خواهان تاخیر در بررسی گزارش گلدستون شد. البته بعد از انتقادهای داخلی بود که عباس از تصمیم خود منصرف شد. همه آنچه که عباس انجام داد در نهایت بهانه خوبی شد برای حماس تا مذاکرات آشتی ملی را در حالت تعلیق نگاه دارد. ایالات متحده در توسعه اقتصادی و امنیتی کرانه‌باختری نقش بازی نکرد تا چنین محمود عباس ضعیفی را تحویل بگیرد. از این پس عباس باید در ازای باجی که داده‌است، بر سر هر میز مذاکره ای که نشست سر خود را به نشانه تسلیم پایین بیندازد .
بی‌بی با پذیرفتن طرح تشکیل دو کشور به زبان و البته عملی نکردن آن در حقیقت در حال خرید زمان است. دغدغه بی‌بی در به رسمیت شناختن عملی کشور فلسطین ریشه در ائتلاف شکننده دولت او ندارد . بی‌بی حمایت احزابی را در دست دارد که برای باقی ماندن در قدرت حاضر به هرکاری هستند. در این میان ایهود باراک که هم رهبر حزب کارگر است و هم وزیر جنگ بیش از پیش به بقای در قدرت مایل است. اگر بی‌بی بخواهد تن به طرحی جدید بدهد بی‌شک حمایت افکار عمومی اسرائیل را پشت سر خود خواهد داشت.
عادلانه است اگر فکر کنیم که بی‌بی می‌خواهد از خودش مشروعیتی باقی بگذارد فراتر از محبوبیت‌های سیاسی. البته تجربه آخرین حضور او در مقام نخست وزیر در سالهای 1996 تا 99 نشان می‌دهد که آنچه مهم است این است که چه کسی در آخرین مرحله او را در منگنه قرار می‌دهد و البته تا چه اندازه. علاوه بر این تنها طرح به درد بخوری که بی‌بی تا کنون ارائه داده است شاید همن رونق اقتصادی کرانه‌باختری پیش از رونق اقتصای باشد. نتانیاهو بارها ادعا کرده‌است که پیشرفت اقتصادی در کرانه باختری می‌تواند بستر را برای رونق اقتصادی هم فراهم سازد .
در میان فلسطینی‌ها اما نخست وزیری در کرانه باختری از طرح مستقل دیگری سخن می‌گوید . سلام فیاض دو سال ضرب‌الاجل زمانی برای جامعه جهانی اعلام کرده‌است تا در نهایت بدون مذاکره با اسرائیل کشور مستقل فلسطین را به رسمیت بشناسند . اروپایی‌ها هم از این طرح استقبال کرده‌اند و با رهبری تونی بلر در حقیقت سرمایه‌گذاری‌های کلان در کرانه باختری را آغاز کرده‌اند .
آنچه تا کنون انجام شده است هم ضروری بوده و هم ارزشمند. اما توسعه اقتصادی و ایجاد تحول در ساختار دولت نباید با گام‌های سیاسی برای رسیدن به هدف باراک اوباما مخلوط شود . تجربه ثابت کرده است که توقف موقت خشونت بدون برداشتن گام‌های اساسی سیاسی در فلسطین و اسرائیل مجدداد به بن‌بست در هر مذاکره‌ای منجر می‌شود . در چنین شرایطی عمر هر دستاوردی هم بسیار کوتاه خواهد بود .
شکی نیست که اسرائیلی از مطرح شدن گزارش گلدستون و پس از آن مقاومت فلسطینی‌های برای اثبات ادعاهای مطرح در دادگاهی بین‌المللی به خشم آمده‌اند. در حال حاضر آخرین گزینه‌ای که به ذهن سیاستمداران اسرائیلی می‌رسد تعامل است .
مشاور امنیت ملی باراک اوباما ، ژنرال جیمز جونز همین چند روز پیش تاکید کرد که رئیس‌جمهور همچنان به طرح تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم ایمان دارد . البته با توجه به بازیگران این نمایش به نظر نمی‌رسد که صحنه تا دو سال دیگر برای برقراری صلح مهیا شود . تنها راه این است که باراک به مساوات برخورد کند و البته اندکی هم در جامه رئیس‌جمهوری جدی و سرسخت فرو رود . حق با باراک اوباما است . تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم در حالی که یکی ماهیت یهودی داشته باشد بیش از آنکه به نفع فلسطین باشد به نفع اسرائیلی‌هاست.
گلوب 23 اکتبر / ترجمه سارا معصومی
نظر شما