زهره نوروزپور: این نخستین حضور رسمی ترامپ در آسه‌آن از زمان بازگشتش به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵ بود. سخنرانی او با تشویق رهبران ۱۰ کشور عضو – از اندونزی تا کامبوج – همراه شد و بر «عصر جدید همکاری اقتصادی» و تقویت زنجیره‌های تأمین «ایمن و دوستانه» در برابر نفوذ فزاینده چین تأکید داشت.
در بیرون سالن اجلاس اما، صدها معترض ضدآمریکایی و ضداسرائیلی در خیابان‌های کوالالامپور تجمع کرده و شعارهایی علیه سیاست‌های خاورمیانه‌ای واشنگتن سر دادند. با این حال، فضای داخل نشست، صحنه‌ای از دیپلماسی فعال و رقابت آرام میان دو ابرقدرت بود: ایالات متحده و جمهوری خلق چین.
صحنه ژئوپلیتیک: آسه‌آن میان واشنگتن و پکن
نشست آسه‌آن، که تا ۲۸ اکتبر ادامه دارد، به موضوعاتی از جمله امنیت دریایی، جنگ تجاری، اقتصاد دیجیتال و همکاری‌های اقلیمی اختصاص یافته است. ترامپ، در کنار نخست‌وزیر مالزی انور ابراهیم، بر «منافع برد–برد» تأکید کرد و وعده داد که ایالات متحده با کشورهای عضو، از جمله ویتنام و مالزی، توافق‌های دوجانبه تازه‌ای برای توسعه صنعتی و فناوری امضا خواهد کرد.
این موضع‌گیری آشکارا پاسخی است به نگرانی واشنگتن از نفوذ چین در چارچوب ابتکار کمربند و راه (BRI). ترامپ در سخنرانی خود بدون نام بردن مستقیم از شی جین‌پینگ، هشدار داد که «هیچ کشوری نباید در دام بدهی یا وابستگی فناورانه گرفتار شود.»
این موضع‌گیری با آنچه کوین راد، نخست‌وزیر سابق استرالیا و نویسنده کتاب جنگ قابل اجتناب: خطرات درگیری فاجعه‌بار میان ایالات متحده و چین شی جین‌پینگ (ترجمه: محمدرضا نوروزپور، ۱۴۰۲) پیش‌تر تحلیل کرده، هم‌راستاست.
راد در فصل‌های ششم و هفتم کتاب خود، آسه‌آن را به‌عنوان یکی از «دایره‌های حیاتی منافع چین» معرفی می‌کند و هشدار می‌دهد که هر گام اشتباه در این منطقه می‌تواند تله توسیدید را فعال کند – یعنی رقابت اجتناب‌ناپذیر میان قدرت نوظهور و قدرت مسلط را به سمت جنگ سوق دهد.
ترامپ نیز با تکیه بر همین منطق، اعلام کرد که آمریکا از ائتلاف کواد (ایالات متحده، ژاپن، هند و استرالیا) برای تقویت امنیت دریایی در اقیانوس هند و آرام حمایت می‌کند و خواستار آزادی کشتیرانی در دریای چین جنوبی شد – منطقه‌ای که تنش‌های ارضی چین با ویتنام و فیلیپین همچنان در آن جریان دارد.
صلح تاریخی تایلند–کامبوج؛ میانجی‌گری در سایه رقابت
در حاشیه همین اجلاس، توافق آتش‌بس توسعه‌یافته میان تایلند و کامبوج با میانجی‌گری مستقیم آمریکا و حضور ترامپ امضا شد – توافقی که به درگیری‌های مرزی پنج‌روزه دو کشور در ژوئیه ۲۰۲۵ پایان می‌دهد. نخست‌وزیر تایلند و همتای کامبوجی او در بیانیه‌ای مشترک بر همکاری در زمینه توسعه مرزی و عقب‌نشینی نیروهای نظامی تأکید کردند.
ترامپ این توافق را «صلح تاریخی برای جنوب‌شرقی آسیا» توصیف کرد و گفت: «آمریکا همیشه وقتی صلح واقعی ممکن است، در صحنه حضور دارد.» او همچنین وعده داد که واشنگتن همکاری‌های خود را با دو کشور در زمینه استخراج و فرآوری مواد معدنی حیاتی افزایش دهد – گامی که به گفته تحلیل‌گران، تلاشی برای کاهش وابستگی منطقه به زنجیره تأمین چین است.
کوین راد در فصل‌های شانزدهم و هفدهم کتاب خود، از چنین دیپلماسی‌هایی با عنوان «رقابت استراتژیک مدیریت‌شده» یاد می‌کند و آن را جایگزینی برای سیاست‌های تقابلی می‌داند. او هشدار داده بود که «دهه ۲۰۲۰ دهه‌ای خطرناک است، مگر آنکه قدرت‌ها بتوانند مسیر همکاری محدود اما پایدار را بیابند» – تحلیلی که امروز در کوالالامپور مصداق یافته است.
سخنرانی ترامپ و آزمون دیپلماسی مدیریت‌شده
سخنرانی ترامپ که بیش از نیم‌ساعت طول کشید، از دو وجه قابل تحلیل است؛
نخست، وجه اقتصادی–رقابتی، که در آن ترامپ تلاش کرد اعتماد کشورهای آسه‌آن را به بازگشت آمریکا به آسیا احیا کند؛
و دوم، وجه دیپلماتیک–نمادین، که در قالب میانجی‌گری صلح تایلند–کامبوج خود را نشان داد.
ترامپ گفت: «آمریکا و متحدانش اینجا هستند تا همکاری، صلح و شکوفایی را جایگزین سلطه‌جویی کنند» – جمله‌ای که رهبران آسه‌آن آن را با تشویق پاسخ دادند.
این رویکرد با محورهای تحلیلی راد درباره ضرورت «بازسازی روابط دیپلماتیک و تجاری» هم‌خوانی دارد. در فصل دوم کتاب، راد «مشکل بی‌اعتمادی» میان واشنگتن و پکن را ریشه اصلی رقابت می‌داند و در فصل پایانی تأکید می‌کند که بدون ایجاد «قوانین جاده» مشترک، این رقابت به بحران و چه بسا جنگ می‌انجامد. نشست امروز مالزی دقیقاً در این نقطه قرار دارد: جایی میان تنش و تعامل.
با این حال، ریسک‌ها همچنان پابرجاست. اعتراضات خیابانی در کوالالامپور، هم‌زمان با نشست، شکاف عمیق ایدئولوژیک را نشان داد. اگر دولت ترامپ تمرکز خود را صرفاً بر فشار اقتصادی و تحریم‌های تجاری علیه چین بگذارد، آسه‌آن ممکن است بار دیگر به مدار اقتصادی پکن بازگردد – مداری که با بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در چارچوب کمربند و راه، هم‌اکنون بخش بزرگی از اقتصاد منطقه را در بر گرفته است. راد در فصل هفدهم هشدار می‌دهد: «اگر آمریکا در بازسازی اقتصاد خود ناکام بماند، کشش گرانشی چین بر سیاست و ارزش‌ها پیروز خواهد شد.»
چشم‌انداز: از رقابت به همزیستی؟
نشست کوالالامپور ۲۰۲۵ اکنون به نقطه تلاقی نظریه و واقعیت بدل شده است. ترامپ با تکیه بر دیپلماسی معامله‌محور خود کوشید نشان دهد که «رقابت می‌تواند بدون جنگ نیز وجود داشته باشد» – گزاره‌ای که دقیقاً با عنوان کتاب کوین راد، «جنگ قابل اجتناب»، هم‌نواست.
انتظار می‌رود در روز پایانی اجلاس، پیش‌نویس بیانیه‌ای درباره همکاری سایبری و امنیت دریایی میان اعضای آسه‌آن منتشر شود. اگر این توافق شکل گیرد، می‌تواند گامی کوچک اما واقعی به سوی همان «قوانین جاده» باشد که راد آن را شرط اساسی صلح در قرن بیست‌ویکم می‌داند.
در نهایت، کوالالامپور نه فقط میزبان نشست آسه‌آن، بلکه صحنه‌ای برای آزمون گزاره‌های کوین راد است: اینکه آیا رقابت آمریکا و چین می‌تواند مدیریت شود، یا محکوم است که دیر یا زود به درگیری بیانجامد. فعلاً، می‌توان صلح تایلند–کامبوج را نشانه‌ای از امید انگاشت – اما سایه رقابت همچنان سنگین است.
315
نظر شما