انسجام اقتصادی با هدفمند کردن یارانه‌ها

مرتضی تمدن:  هدفمند کردن یارانه‌ها به عنوان یکی از ارکان طرح تحول اقتصادی دولت در حالی در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است که برخی نگرانی‌هایی را از احتمال بروز تورم در اقتصاد کشور در محافل اقتصادی و بعضاً رسانه‌ای به وجود آورده است که ناشی از همان ترس همیشگی از اجرای چنین طرح بزرگ و عظیمی است.

یکی از دلایل وجود این شائبه به دلیل ناآگاهی از جزئیات این طرح است. باید توجه داشت که طرح هدفمند کردن یارانه‌ها از جمله اقدامات کارشناسی دولت. منابع اجرای این طرح نیز از سوی دولت در نظر گرفته شده است و منابع جایگزین نیز مورد بررسی دولت قرار گرفته شده است.

باید در نظر داشته باشیم که کشورهای توسعه یافته دنیا از یک جایی موضوع هدفمند‌سازی یارانه‌ها را آغاز کرده‌اند. برخی بر این باورند که هدفمند‌سازی یارانه‌ها به معنی حذف یارانه‌ها‌‌ست، در صورتی که اینگونه نیست و دولت با این اقدام درصدد است تا یارانه‌ها را به صورت عادلانه بین مردم تقسیم کند. به معنی آنکه اگر در حال حاضر همه مردم به صورت یکسان از یارانه بنزین استفاده می‌کنند، با اجرای هدفمند‌سازی بین فقیر و غنی در استفاده از یارانه بنزین تفاوتی ایجاد شود، در شرایط فعلی این نوع توزیع باعث ایجاد مسابقه‌ای ناعادلانه میان بخش‌ دولتی و بخش‌خصوصی شده است. باید در نظر داشت که توزیع یارانه‌ها به شکل کنونی به هیچ عنوان اقتصاد کشور را شکوفا نمی‌کند و تحول در این نوع توزیع یکی از ضروریات بدیهی کشور است که همه با آن موافق هستند.

دولت اعلام کرده که 60 درصد یارانه‌هایی که از حامل‌های انرژی اخذ می‌شود به نظام جامع تأمین اجتماعی، توسعه بیمه‌های اجتماعی و افزایش سهم دولت در پرداخت بیمه و کاهش سهم بیمه‌ای مردم اختصاص می‌یابد. 15 درصد از یارانه‌های حذف شده در بخش‌های مختلف به حمایت از تولید می‌انجامد که حمایت از توسعه صادرات غیر نفتی نیز از محل آزاد‌سازی قیمت حامل‌های انرژی در این طرح انجام می‌گیرد.

هدفمند کردن یارانه‌ها یکی از جنبه‌های مهم طرح تحول اقتصادی دولت در کنار اصلاح نظام بانکی، نظام پولی، توزیع، گمرک و بیمه است. مردم آثار ضدتورمی طرح خروج سیمان از سبد کالای حمایتی را دیده و می‌دانند که حذف یارانه و پرداخت مستقیم پول یارانه‌ها به مردم هیچ‌گونه آثار تورمی نخواهد داشت.

صاحبان صنایع و تولیدکنندگان هم نباید از اجرای این طرح ترس و واهمه داشته باشند، چرا که بخشی از کار کارشناسی که پیش نیاز طرح تحول اقتصادی دولت بوده است، برگزاری جلسات مشورتی با صاحبان صنایع و تولید کنندگان بوده است. ضمن آنکه دولت در قبال تولیدکنندگان خود را مسئول می‌داند و در تلاش است تا مشکلات آنان را به هر شکل ممکن حل کند. اما درخواستی از آنها دارد و آن حضور تولیدکنندگان در افزایش آگاهی‌ها و اطلاعت‌شان نسبت به طرح تحول اقتصادی در کشور و مشارکت فعال آنان است چراکه متأسفانه درصد بسیار بالایی از فعالان عرصه تولید و صادرکنندگان از جزئیات و بخش‌های مختلف طرح تحول اقتصادی دولت بی‌اطلاع‌اند.

تولیدکنندگان کشور باید توجه داشته باشند که طرح تحول اقتصادی در درجه اول متوجه تولیدکنندگان خواهد بود و نظرات این تلاشگران در عرصه تولید و نظرات تشکل‌های خصوصی در این طرح بسیار اثرگذار است، ضمن آنکه دولت به نتایج تأثیرهای آزادسازی یارانه حامل‌های انرژی در صنعت و هدفمند کردن یارانه‌ها در بخش‌های کشاورزی، صنعتی و بازرگانی کاملاً وقوف دارد و در طرح تحول اقتصادی به کمک رونق اقتصادی و به یاری صنعت و مردم شتافته است.

در ضرورت اجرای این طرح در کشور هیچ تردیدی نیست. این طرح یک بسته اجباری برای اقتصاد ایران است. مصرف انرژی و حجم بالای یارانه‌ها در جامعه ایران مدت‌هاست از مرز هشدار فراتر رفته است. لذا در اجرای این طرح نباید شک کرد. اما مهم‌ترین بخش اجرای این طرح، نحوه پیاده‌سازی و مدیریت اجرایی آن است. با این اوصاف، چنانچه اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها در اقتصاد ایران به عقب‌تر بازگردد و شرایطی فراهم شود که این طرح به دلایل مختلف در مجلس و دولت مسکوت مانده و با تأخیر اجرا شود، قطعاً وضعیت از اوضاع جاری نیز بدتر خواهد شد.

توجه به دو نکته برای جلوگیری از چالش‌های احتمالی ناشی از اجرای هدفمند کردن یارانه‌ها ضروریست. یکی این که به‌هیچ‌وجه نباید موجبات افزایش نقدینگی در جامعه فراهم شود. یعنی در صورت ایجاد چنین شرایطی، مطمئناً با مشکلات و چالش‌های بسیار زیادی روبه‌رو خواهیم شد که برطرف کردن آنها نیز بسیار سخت‌‌تر از گذشته خواهد بود.

نکته دیگر اینکه دولت بلافاصله پس از تصویب مجلس، برنامه جامعی را برای حمایت از اقشار ضعیف و آسیب‌پذیر جامعه تهیه می‌کند. البته این برنامه مازاد بر برنامه اعلام شده در لایحه دولت است چرا که گروه‌های آسیب‌پذیر نباید در این مدت تحت فشار ناشی از افزایش قیمت‌ها قرار گیرند. مهمترین اثر مثبت آن اصلاح الگوی مصرف در کشور است. البته این اصلاح زمان‌بر خواهد بود اما در کمتر از چند سال ما به الگوی مصرف در دنیا بسیار نزدیک خواهیم شد و روش‌های مصرف نیز در ایران تغییر خواهد کرد.

جلوگیری از هدررفتن منابع و ورود منابع مازاد برای سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های کلان اقتصادی ازدیگر مزیت‌های اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌هاست. در صورت اجرای این قانون، اقتصاد ایران با افزایش ظرفیت سازی‌های بسیار عظیمی در سطح اقتصاد‌ ملی مواجه
‌خواهد شد.

البته شوک اولیه ناشی از افزایش قیمت حامل‌های انرژی اثری است که شاید در ابتدا، مقداری اقتصاد ایران را با مشکلاتی مواجه کند. اما به نظر می‌رسد این شوک احتمالی و زودگذر خواهد بود و حتی می‌تواند زمینه‌ساز کاهش تورم و انسجام اقتصادی شود. در صورت اجرای انضباط مالی و عدم تزریق نقدینگی در فاصله اجرای این طرح، تورم نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

اما جهش زودگذر در قیمت‌ها خیلی نمی‌تواند به عنوان یک چالش و مانع بزرگ برای اجرای این طرح مطرح شود. حرکت در مسیر انضباط مالی و سازماندهی حساب شده برای برخورد با موقعیت‌های پیش‌بینی نشده در فاصله ماه‌های ابتدایی اجرای این طرح از دیگر ضروریات است که برای آن برنامه‌های جامعی در نظر گرفته شده است.

 استاندار تهران