دبیر انجمن روان پزشکان: از هر چهار ایرانی یک نفر اختلال روانی دارد

مریم صدرالادبایی-زهرا تالانی:پرویز مظاهری، دبیر انجمن روان پزشکان در کافه خبر می گوید که یک چهارم این افراد برای درمان مراجعه می کنند و از این افراد هم 10 تا 15 درصد بیماری خود را پی گیری می کنند.
وی می گوید که عوامل متعددی برای عدم مراجعه به روان پزشک وجود دارد که بخشی ترس از انگ خوردن و بخش دیگر هزینه های بالای درمان است که بیمه قبول نمی کند.

اخیرا وزارت بهداست اعلام کرده که بیماری اختلالات روانی در میانی ایرانی ها به ویژه زنان رو به افزایش است.شما در انجمن روان پزشکی این آمار را قبول دارید؟
قبل از پاسخ به شما باید به مسائلی اشاره کنم.اهمیت سلامت روان در همین است که از 10 مورد بیماری مهمی که موجب کاهش عملکرد افراد در جامعه می‌شوند، 5 مورد اختلالات روانپزشکی هستند. طبق تعریفی نیز که سازمان جهانی بهداشت برای سلامت داده است، سلامت جسمانی بدون سلامت روانی قابل تعریف نیست. این در حالی است که اختلالات روانپزشکی برعکس بیماری‌های جسمی علاوه بر بیمار، افراد خانواده و جامعه را هم تحت تاثیر قرار می‌دهند و در صورت عدم درمان و تداوم، موجب کاهش بازدهی و توانایی، اخراج از محیط کار و خسارت‌های مادی فراوان می‌شوند.
مشکلات روان پزشکی در جامعه شبیه یک کوه یخ است که تنها نوک آن پیداست و چون مردم از انگ خوردن می ترسند به پزشک مراجعه نمی کنند.بنابراین این آمار وزارت بهداشت خوشبینانه است.از 450 میلیون بیمار روانی که سازمان بهداشت بین اللملی اعلام کرده یک چهارم به پزشک مراجعه می کنند. طبق آمار وزارت بهداشت نزدیک 22 تا 25 درصد افراد جامعه مبتلا به اختلالات روانی هستند یعنی از هر 4 نفر یک نفر مبتلا به اختلالات هستند، اما یک چهارم این افراد برای درمان مراجعه می کنند و از این افراد هم 10 تا 15 درصد بیماری خود را پی گیری می کنند، در حالیکه بیماری های روانی قابل درمان و حتی پیشگیری هستند.متاسفانه در اختلالات روان پزشکی وقتی علائم حاد می شوند، افراد به روان شناس مراجعه می کنند زیرا باور غلط این است که دارو اعتیاد آوراست.حتی بسیاری وقتها ،بیماران درمان تسکینی را خودشان انجام می دهند و مثلا وقتی بیخواب می شوندقرص خواب آور مصرف می کنند در حالیکه لین بی خوابی از علائم افسردگی است.
از طرفی بار اختلالات روانی یعنی تاثیری که اختلالات روان پزشکی بر مسائل اقتصادی و اجتماعی در جامعه می گذارد در تمام دنیا حدود 7.3 تا 39.8 درصد است اما در ایران 11.9 تا 31 درصد گزارش شده است.همچنین سازمان بهداشت جهانی هزینه روان پزشکی در سال 98، را حدود 65 میلیارد دلار در سال اعلام کرده که اکنون آمار جدیدی نداریم اما 100 میلیارد دلار پیش بینی می شود.

چرا اختلالات روانی به ویژه افسردگی بیشتر در میان زنان است؟
زنها به دلیل هورمون،زایمان ونقش مضاعفی که زن در جامعه و بیرون از خانه دارد بیشتر دچار افسردگی می شود.افسردگی زنان 5 تا 17 درصد است که دو برابر مردان می شود اما آماراسکیزوفرنی و اختلالات دو قطبی در زن و مرد یکسان است.البته اضطراب در میان زنها هم بیشتر است و 10 تا 17 درصد مردها و 30 درصد زنان اضطراب دارند.

آمار اختلالات روانی در میان کودکان چقدر است؟
تفاوتی با آمار با بزرگسالان ندارد،اما خانواده ها کمتر کودکان خود را به پزشک می برند چون ترس دارند.به نظرم یک سوم آمار بزرگسالان در هر آماری برای کودکان است.

بسیاری از بیماران معتقدند روانپزشکان فقط قرص خواب‌آور و آرام‌بخش می‌دهند و در نتیجه فرد به جای آن که درمان شود فقط بی‌حال می‌شود و از کارهای روزمره‌اش می‌ماند. آیا این نکته را تایید می‌کنید؟ اگرنه برای آن که جامعه اعتماد بیشتری به شما روانپزشکان داشته باشد چه می‌گویید؟
خوشبختانه این باور غلط که داروهای موثر در درمان روانپزشکی فقط بیمار را بی‌حال می‌کنند و می‌خوابانند یا اعتیادآور هستند، در بین مردم در حال کاهش و از بین رفتن است.متاسفانه مبتلایان به اختلالات روانپزشکی به توصیه روانپزشکان در مورد پیگیری درمان تا قطع تمام علائم توجه نمی‌کنند و با توصیه اطرافیان ناآگاه اقدام به قطع یا کاهش داروهای خود می‌کنند. در عین حال درمان بیماران فقط با دارو صورت نمی‌گیرد و لازم است همزمان از درمان‌های غیردارویی نیز برای کاهش آلام و عوامل زمینه‌ساز نیز استفاده شود.
کسی که بیماری میگرن دارد با افتخار اعلام می کند که من سالهاست میگرن دارم اما کسانی که وسواس،اضطراب،ترس،شب ادراری و وسواس دارند خود را بیمار نمی دانند.بیماری داشتم که 26 سال بود ترس از ماشین داشت و همه جا پیاده می رفت و این را بیماری نمی دانست اما من توانستم این ترس را در او از بین ببرم.یا کسانی که مذهبی هستند وسواس را بیماری نمی دانند. متاسفانه این افراد برای درمان مراجعه نمی کنند و خوددرمانی می کنند.اما روانپزشک می تواند این بیماری را درمان کند . مثلا والدینی که کودک شب ادراری دارند اغلب به روان شناس مراجعه نمی کنند و تصور می کنند که خود به خود خوب می شود و حتی در خانواده های تحصیلکرده هم ترس از مراجعه است بنابراین ما برای ایجاد اطمینان سعی داریم آگاهی و آموزش را در جامعه افزایش دهیم که تا حدودی هم موفق بودیم.
باید توجه کرد که در دو سوم حوادثی که در جامعه اتفاق می افتد اختلالات روانی نقش دارند.ما در انجمن اعلام می کنیم هر کسی که سر کودکش داد بزند بیمار روانی است و اگر والدین کودکشان را کتک بزنند نیاز به بستری شدن داردو حتی چشم غره رفتن بدتر از کتک زدن است اما خیلیها این باور را غلط می دانند.

یکی از مشکلات این نوع بیماری‌ها این است که برخلاف بیماری‌های جسمی علائم و نشانه‌های مشخصی که باعث مراجعه به پزشک باشد، وجود ندارد. بهتر است بگوییم وجود دارد، ولی بیمار در مرحله انکار مشکل خود را قبول نمی‌کند. برای آن که متوجه شویم فردی به بیماری‌های روحی و روانی مبتلاست آیا فاکتورهای مشخصی وجود دارد؟
به طورکلی علائم متعددی می‌توانند بیان کننده حالات روحی و روانی در اغلب مردم باشند. کاهش لذت از شرایط زندگی، افت عملکرد، اضطراب و بی‌قراری، افزایش تحریک‌پذیری، عصبانیت تغییر اشتها (پرخوری یا کم خوری)، اختلال خواب (کم‌خوابی یا پرخوابی) و عدم رسیدگی از جمله این علائم هستند.

شما اشاره کردید که به علت انگ خوردن مردم به روانپزشک مراجعه نمی کنند،اما چقدر از مردم به خاطر آگاهی نداشتن از این که بیمارند برای درمان مراجعه نمی کنند؟
آماری در این زمینه نداریم اما 50 درصد به دلیل انگ و 50 درصد هم نداشتن آگاهی است و برای همین ما بر روی آگاهی و آموزش خیلی کار می کنیم اما خیلی زمان می برد.البته زنان بهتر آموزش می پذیرند چون مردان کمتر به سلامت خود اهمیت می دهند.
خوشبختانه در مقایسه با سال‌های قبل این باور حداقل در افراد با تحصیلات بالا رو به کاهش است و مردم با آرامش بیشتری به روانپزشک و روان‌شناس مراجعه می‌کنند. انجمن روانپزشکان ایران از طریق وسایل ارتباط جمعی از جمله صدا و سیما و روزنامه‌ها و مجلات سعی در تغییر نگرش مردم داشته و تا حدود زیادی نیز موفق بوده است. همچنین همکاران عضو انجمن با سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و مقالات درج شده در روزنامه و مجلات با طرح کردن مباحث علمی روانپزشکی در این زمینه اقدام می‌کنند.

برخی هم به دلیل هزینه بالا به پزشک مراجعه نمی کنند؟
بله ،متاسفانه بیمه هزینه ها را نمی پذیرد و هزینه درمان هم بالاست.در مورد درمان باید اشاره کنم که دارو درمانی در کنار رفتار درمانی باید انجام شود و درمان غیر دارویی خیلی تاثیر بیشتری دارد.

چقدر جامعه و کم شدن شادی بر افزایش بیماری‌های روانی نقش دارد؟
صنعتی شدن جوامع موجب ماشینی شدن زندگی مردم، کاهش درآمدها و نیاز به فعالیت بیشتر و استراحت کمتر و کاهش روابط بین فردی می‌شود. همچنین کاهش روابط عاطفی و کلامی بین افراد خانواده و جامعه نیز از تبعات صنعتی شدن است. در اغلب کشورهای صنعتی و پیشرفته، برخلاف انتظار، آمار مبتلایان به اختلالات روانپزشکی به خصوص افسردگی و اضطراب قابل توجه است.

چقدر وراثت در انتقال بیماری های روانی نقش دارد؟
علت اختلات روان پزشکی زیستی،اجتماعی،روانی است بنابراین وراثت مهم است.طبق آمار،اگر خواهر و برادر غیر دو قلو اسکیزوفرنی داشته باشند ،کودک دیگر 8 درصد شانس ابتلا دارد یکی از والدین12 درصد و هر دو 27 درصد،یکی از کودکان دوقلو مبتلا باشد 47 درصد برای دیگری امکان بیماری اسکیزوفرنی وجود دارد.در سایر اختلالات هم همینطور است البته در برخی بیماریها یادگیری هم نقش مهمی دارد مثل وسواس.هنوز علم نتوانسته ژن عامل بیماری را کشف کند اما روان شناسی ژنتیک در حال رشد است.

با توجه به نقش وراثت،آیا امکان پیشگیری هم در خانواده های مبتلا وجود دارد؟
بهداشت روانی علمی برای بهتر زیستن،رفاه اجتماعی و سازش منطقی با حوادث است یعنی فرد سالم باید بتواند رفتار سازگارانه با مشکلات داشته باشد و رفتارش را کنترل کند، زیرا سلامت تنها سلامت جسمی نیست و رفتارها هم باید سالم باشد.بهداشت روانی عواملی که باعث بیماری اختلالات روانی می شود را پیشگیری و درمان می کند.ما سه سطح پیشگیری داریم: پیشگیری با روشهایی که باعث بروز اختلالات روانی می شد اما اگر در این زمینه کوتاهی کردیم تشخیص به موقع و درمان مهم است واگر امکان درمان نبود فراهم کردن امکانات توانبخشی روانی و هدایت بیمار به سوی جامعه و پیشگیری از معلولیت روانی بسیار اهمیت دارد.البته فقط روان پزشک نمی تواند کمک کند دولت هم نقش مهمی در پیشگیری دارد.

برخی از کاربران سوال کرده اند که به طور کلی چند درصد از بیمارانی که به روانپزشکان مراجعه می‌کنند واقعا درمان می‌شوند؟
آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد و در مورد بیماری‌های مختلف، متفاوت است، اما با توجه به این که عوامل زیستی، روانی و اجتماعی در ایجاد اختلالات روانپزشکی نقش دارند در صورتی‌که در درمان هر 3 عامل فوق توسط درمانگران مدنظر قرار گیرند و همچنین خانواده‌ها هم همکاری لازم را با درمانگران داشته باشند می‌توان امیدوار بود که درصد بالایی از مبتلایان به اختلالات روانپزشکی به طور کامل درمان شوند.
45232