ملاحظات روش‌شناختی در باب مطالعات فرهنگی

گروه علمی‏ـ تخصصی روش‏شناسی و روش‏های تحقیق در علوم اجتماعی انجمن جامعه‏شناسی ایران این هفته نشستی را درباره مطالعات فرهنگی برگزار می‌کند.

مطالعات فرهنگی، مجموعه آثار گوناگونی با جهت‌گیری‌های متفاوت، و معطوف به تحلیل انتقادی اشکال و فرایندهای فرهنگی در جوامع معاصر و نزدیک به معاصر است. این رشته به جای اینکه فقط به مطالعه و بررسی «بهترین مطالب اندیشیده شده و بیان شده» بپردازد، به بررسی تمام مطالب اندیشیده شده و بیان شده، و به ویژه فرهنگ عامه می‌پردازد. مطالعات فرهنگی در مطالعه معانی و رویّه‌های زندگی روزمره به‌کار می‌رود. رویه‌های فرهنگی شامل روش‌های مردم برای انجام کارهای خاص (مثل تلویزیون تماشاکردن یا غذاخوردن) در فرهنگی معین است. فرهنگ از دیدگاه مطالعات فرهنگی یک کلیت یکپارچه نیست بلکه «واجد تاکیدهای چندگانه» است.

مطالعات فرهنگی، جامعه‌شناسی، نظریه اجتماعی، نظریه ادبی، مطالعات فیلم، انسان‌شناسی فرهنگی و تاریخ/نقد هنر را برای مطالعه پدیده‌های فرهنگی در جوامع صنعتی ترکیب می‌کند. پژوهش‌گران مطالعات فرهنگی اغلب بر این موضوع متمرکزند که چطور پدیده‌ای خاص به ایدئولوژی، نژاد، طبقه اجتماعی و یا جنسیت مرتبط می‌شود. مطالعات فرهنگی مجموعه یکنواختی از نظریه‌ها نبوده و نظریه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد، به ویژه تابعی از دگرگونی‌ها و رویدادهای تاریخی و سیاسی بوده است. آثار گرامشی و فوکو در شکل‌گیری مطالعات فرهنگی نقش عمده‌ای داشته‌اند. پس از آن نیز مطالعات فرهنگی و نظریه‌های گوناگونی تاثیر متقابل بر یکدیگر داشته‌اند: فمینیسم، پساساختارگرایی، نظریه پسااستعماری، روانکاوی، پست‌مدرنیسم و ...

نظریه‌پردازانی همچون لوئی آلتوسر، رولان بارت، پی‌یر بوردیو، میشل دو سرتو، میشل فوکو، ژاک لاکان، زیگموند فروید، مارکس، گرامشی، میخائیل باختین و والنتین ولوشینوف، فردینان دوسوسور، و ریچارد هاگارت، ریموند ویلیامز، ا. پ. تامپسن، و استوارت هال شالوده مطالعات فرهنگی را نهاده‌اند.

نظریه‌پردازان در انگلستان و در ایالات متحده، صورت‌های بعضاً متفاوتی از مطالعات فرهنگی را پس از پیدایش این حوزه در دهه ۱۹۷۰، بسط دادند. گونه انگلیسی مطالعات فرهنگی، در دهه ۱۹۶۰ بیشتر تحت تأثیر ریچارد هاگرت و استوارت هال در مرکز مطالعات فرهنگی معاصر در دانشگاه بیرمنگام، بسط یافته است. گونه انگلیسی، دیدگاه‌های چپ‌گرایانه و سیاسی آشکار را شامل می‌شود.

نشست «ملاحظات روش‌شناختی در باب مطالعات فرهنگی» یک‌شنبه 29 دی‌ماه با سخنرانی محمد رضایی برگزار می‌شود. این نشست از ساعت 17 در سالن کنفرانس انجمن جامعه‏شناسی ایران واقع در بزرگراه جلال آل احمد، پل گیشا، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران،‏ طبقه اول آغاز می‌شود.