زهرا خدایی
روز پنجشنبۀ بعد از 32 سال اولین مقام بلندپایۀ مصری وارد تهران می شود. محمد مرسی، رییس جمهور اسلامگرای مصر روز سه شنبه به پکن می رود و به مدت سه روز میهمان مقامات چین خواهد بود و سپس در روز پنجشنبه به تهران می آید تا ریاست جنبش غیرمتعهدها را به مدت سه سال به ایران واگذار کند.
از زمان تأسیس اولین سفارت ایران در مصر(در سال 1300 هجری شمسی) تا به امروز، تاریخ روابط دو کشور با توجه به اهمیت و حساسیت ژئواستراتژیک فراز و نشیب های عدیده ای را به خود دیده است. از ازدواج محمدرضا پهلوی با فوزیه خواهر ملک فاروق، پادشاه مصر گرفته تا دشمنی جمال عبدالناصر با شاه ایران، دوستی سادات با خاندان پهلوی و در نهایت عقد پیمان کمپ دیوید(1357) و سازش با رژیم صهیونیستی که فصل پایانی رابطۀ دو کشور مسلمان با یکدیگر بود، تا به امروز ایران و مصر به رغم همۀ دلبستگی ها و پیوندهای دیرینه ای که داشته و دارند و به رغم تلاشهای صورت گرفته بعد از انقلاب اسلامی ایران هنوز تهران و قاهره موفق به برقراری رابطه ای مثبت نشده اند.
حال ایرانیان و مصریان به رییس جمهور اسلامگرایی چشم دوخته اند که در آخرین مصاحبۀ خود بارها به برقراری توازن در دوستی با کشورهای اسلامی تأکید کرده است. پنجشنبه، تهران، میزبان رییس جمهوری از اخوانی هاست تا اولین کلنگ رابطۀ تهران-قاهره را بعد از 32 سال بر زمین بکوبد. اینکه آیندۀ رابطۀ دو کشور مسلمان با قدرت گرفتن اخوان المسلمین به کدام سو می رود، باید منتظر آینده و نظم جدیدی باشیم که بعد از تحولات 2 سال اخیر در جهان عرب، شکل تازه ای به ساختار منطقه خواهد داد. خبرآنلاین در گفتگویی با علی اصغر محمدی، مدیرکل پیشین خاورمیانۀ وزارت خارجۀ کشورمان و کارشناس مصر سفر مرسی و آیندۀ رابطۀ ایران و مصر را مورد بررسی قرار داده است که در ذیل می خوانید.
سفر مرسی به ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
اولین سفر خارجی مرسی به طور طبیعی باید از کشورهای عربی شروع می شد آن هم به دلیل نوع ارتباط ویژه ای که کشورهای عربی با یکدیگر دارند. از این رو مرسی به دلیل وضعیت خاص مصر و جایگاه عربستان، ریاض را انتخاب کرد که در کنار آن باید به سایر مسائل از جمله اقتصادی اعم از وجود چند میلیون کارگر مصری در عربستان سعودی و ... نیز توجه داشت.
اما سفر غیرعربی مرسی به یکی از قدرتهای عضو شورای امنیت(چین) صورت می گیرد که البته بسیار مهم است. اهمیت آن در اینست که برخلاف دو رییس جمهور گذشتۀ مصر در 40 سال گذشته اولین سفر غیرعربی مرسی دیگر آمریکا نیست و به تعبیر عربها مرسی به "حج کاخ سفید" نمی رود بلکه مقصدش چین است. حال آنکه بسیاری از روسای جمهور منطقه مجبورند اولین سفر خارجی خود را کاخ سفید قرار دهند. این مسئلۀ بسیار مهمی است که مرسی علیرغم همۀ فشارهای سنگینی که از ناحیۀ کشورهای غربی و برخی از کشورهای عربی بر روی او وجود دارد در نهایت به ایران می آید. همچنین فشارهایی از سوی متحدین استراتژیک و سنتی مصر بر روی مرسی دیده می شود که به دلیل مسئلۀ سوریه به وی تأکید می کنند که به تهران سفر نکند، اما به رغم همۀ فضاسازی هایی که برای سفر مرسی به تهران صورت گرفت، او تصمیم گرفت که به ایران بیاید. گرچه از سوی مرسی، هدف اصلی این سفر شرکت در اجلاس غیرمتعهدها عنوان شده، اما به نظر من کنفرانس غیرمتعدها بهانۀ خوبی بود تا دو کشور بتوانند رابطۀ مصر و ایران را از حالت گذشتۀ خود خارج کنند.
آیا باید در آینده شاهد همسویی بیشتر ایران با مصر باشیم؟
مرسی در مصاحبه ای که روز دوشنبه با خبرگزاری رویترز داشت، بر این مسئله تأکید می کند که کشورهای منطقه همگی به ثبات نیاز دارند و باید از طریق روابط ویژه با یکدیگر و مذاکرات دیلپلماتیک به این هدف نایل بیایند و ثبات را در منطقه محقق کنند. همانطور که گفتم این سفر با توجه به فشارهای موجود بر مرسی از اهمیت زیادی برخودار است و اولین سفر یک مقام بلندپایۀ مصری بعد از سادات به ایران است. آنچه مسلم است اینکه بعد از سقوط رژیم سابق مصر در قاهره، آمریکا با وضعیت جدیدی در منطقه خاورمیانه مواجه است. برای اولین بار است که مصر و ایران مواضع شان در مورد رژیم صهیونیستی همسوست. نمی خواهم بگویم که مثل یکدیگر است اما در یک راستا قرار گرفته است. در دوران جدید مصر از جایگاه تاریخی خود در ارتباط با رژیم صهیونیستی فاصله گرفته است. طبیعی است که آمریکایی ها که سیاست خارجی خود را براساس منافع رژیم صهیونیستی تنظیم می کنند، از این وضعیت جدید خشنود نباشند و طبیعی است که از هر بهانه ای استفاده کنند برای تخریب رابطۀ میان ایران، مصر و ترکیه استفاده کنند. اما مرسی با دقت به این موضوع نگاه می کند.
مرسی صریح مرسی در رابطه با بحران سوریه، همانگونه که در مصاحبه با رویترز به آن اشاره می کند، دقیقاً چیست؟
مرسی در مورد مسائل سوریه با زیرکی تمام وارد می شود. با توجه به عضویت مرسی در اخوان المسلمین موضع وی، موضع جدیدی نیست که با مخالفینِ حاکمیت سوریه باشد، به دلیل مواضع تاریخی اخوان المسلمین علیه نظام حاکم بر سوریه. اما مرسی یک تفاوت اساسی با دیگران در مورد سوریه دارد و آن اینست که به شدت با مداخلۀ بیگانگان مخالف است و راه حلی که برای این مسئله در مصاحبۀ خود نیز بر آن بسیار تأکید دارد، راه حل سیاسی است که از طریق مذاکرۀ چهار کشور با همدیگر محقق می شود. در واقع مرسی سیاست منطقه ای خود را بر اساس همکاری 4 قدرت اصلی(ایران، ترکیه، عربستان و مصر) مبتنی کرده است.
سفر مرسی به ایران می تواند فضای سابق میان ایران و مصر را پشت سر گذاشته و فضای جدیدی را در منطقه متولد کند و امیدواریم توطئه های متقابلی که برای به شکست کشاندن این مسئله در جریان است به نتیجه نرسد و آقای مرسی موفق شود همکاری 4 قدرت منطقه ای را به عنوان یک زیربنا در ساختار جدید خاورمیانه محقق کند.
موضع مرسی در ارتباط با رژیم صهیونیستی چیست؟
مرسی در تمام طول مصاحبه با رویترز نامی از اسراییل نمی برد و به رغم اصرار مصاحبه کننده جوابهای کلی می دهد. چرا؟ چون مرسی همواره گفته است رژیم صهیونیستی و هم اکنون نمی تواند بگوید اسراییل. از طرف دیگر مرسی رییس کشوری است که با اسراییل روابط دیپلماتیک دارد و نمی تواند کلمۀ رژیم صهیونیستی را به کار ببرد. از این رو اصلاً نامی از اسراییل نمی برد. اما در پاسخ های مبهم او کاملاً مشخص است که وی با برخی از مفاد قرارداد کمپ دیوید که حاکمیت مصر بر سینا را نقض می کند، مخالف است و می گوید سینا سرزمین مصری است و ارادۀ مردم مصر در آنجا محقق خواهد شد. البته مرسی به صورت ضمنی نیز بر ارتباط با همسایگان تأکید می کند و به این مسئله اشاره می کند که مصر طرفدار صلح است اما نه صلحی که فقط سخن از صلح باشد، صلح در کنار ظلم و تجاوز به دیگران که دیگر صلح نیست بلکه سخن ناقصی از صلح است. کاملاً از اظهارات مرسی پیداست که موضع وی دیگر موضع سابق مصر نیست بلکه موضع جدیدی است که از سویی به دنبال جنگ کلاسیک با اسراییل نیست و در عین حال حمایت از مسئله فلسطین در اظهارات رییس جمهور مصر کاملا مشخص و روشن است.
مرسی در سیاست خارجی مصر با کشورهایی روبروست که هر یک در نقطۀ مخالف دیگری قرار دارند، رییس جمهور جدید مصر چگونه می تواند تعادل را در رابطه با این کشورها برقرار کند؟
اولاً تکیه کلام مرسی برقراری توازن در منطقه است، در این مصاحبه شاید مرسی بیش از 17 بار کلمۀ توازن را به کار برده است. مرسی به توازن در کل منطقه اعتقاد دارد. زمانی که موضوع توازن مطرح می شود بدان معناست که کشوری که پیشتر در سیاست خارجی مصر وجود نداشته، امروز در حال وارد شدن است. کاملاً مشخص است که منظور از کشور غایب همان ایران است و مرسی در این زمینه خیلی دقت دارد.
دوم اینکه ایشان اصولا به دنبال ایجاد توازن با اسراییل نیست. موضع ایشان در مورد حمایت از فلسطین بسیار صریح، روشن و واضح است. از روزی که مرسی روی کار آمده است دو ملاقات با مقامات فلسطینی داشته است: ملاقات با خالد مشعل و اسماعیل هنیه و زمانی که از وی می پرسند که با اسراییل ملاقات خواهد کرد و یا نه می گوید که ملت مصر از این پس آزادانه تصمیم می گیرد که چه کند. وضعیت مصر بسیار حساس است. مرسی باید همۀ جوانب را در نظر گیرد، از سویی مصر نمی تواند وارد جنگ کلاسیک با اسراییل شود و توان مقابلۀ نظامی با صهیونیست ها را ندارد و از سوی دیگر مرسی بر حمایت از فلسطین تأکید دارد و به همین دلیل مرز رفح را باز کرده است.
26351
نظر شما