این سخن که از قول آیت‌الله بروجردی می گویند فقه شیعه حاشیه‌ای بر فقه اهل سنت است، صحت ندارد

 آیت‌الله بروجردی در شکوفایی حوزه علمیه قم چه نقشی داشتند؟

آیت‌الله علوی بروجردی معتقد است: آیت‌الله بروجردی، در حوزه‌ی قم از نظر علمی تحولات بسیاری ایجاد کردند. این تحولات در زمینه‌های فقه، اصول، رجال و حدیث بسیار نمایان بود.
تحول در فقه
آیت‌الله بروجردی، در دوره حضور در قم، شیرازه فقه را به روزگار فقهای تراز اول شیعه در دوران غیبت صغری و آغاز غیبت کبری برگرداند؛ به این دلیل که آنها به عصر معصومین ـ علیهم‌السلام ـ نزدیک بودند و بسیاری از روایات ما با قرینه به دست آنها رسیده بود. ازاین‌رو، ایشان بر دیدگاه‌های شیخ طوسی و دیگر قدما ـ که در قم چندان مد نظر نبود ـ بسیار تأکید می‌کردند.
مرحوم آیت‌الله سید محمود طالقانی گفته بود: «می‌خواستم به تهران بروم. برای تهیه هزینه سفر، مجبور شدم کتاب مفتاح الکرامه را که قیمتش چهار تومان بود، دو تومان بفروشم. بعدها، وقتی که آیت‌الله بروجردی به قم آمدند و اعتبار کلمات قدمای اصحاب را مطرح کردند، قیمت آن کتاب به دوازده تومان رسید و بازار سیاه پیدا کرد».
ایشان در فقه نقطه ‌نظر خاصی را نهادینه کردند. ایشان می‌فرمودند: فقه ما تابع نظر ائمه ـ علیهم‌السلام ـ است که سنت نبی را برای ما حکایت می‌کند. بنابراین، باید به زمینه و تاریخ صدور روایاتی که به دست ما می‌رسد توجه داشته باشیم و بررسی کنیم که امام در چه مقامی نظر خود را ابداع فرموده‌اند. به همین دلیل ما حتماً باید نظرات فقهای عامه‌ای را که در آن روزگار و در شهر محل سکونت امام مطرح بود، به دست بیاوریم و ببینیم نظر امام در چه زمینه‌ای صادر شده است. چنین نگاهی به فقه، در استنباط احکام فقهی بسیار منشأ اثر است.
البته این سخن که از قول آیت‌الله بروجردی مطرح شده که فقه شیعه حاشیه‌ای بر فقه اهل سنت است، غلط نقل شده است. نظر مبارک ایشان این بود که فقه ما، یعنی دستورالعملی که از طریق وحی و از زبان پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ عنوان شده، در جوامع اسلامی مطرح بوده است و همه این دستورها را سینه به سینه نقل می‌کردند؛ اما در عصر ائمه ـ علیهم‌السلام ـ مواردی پیش آمد که یک قاضی یا مفتی از عامه، نظری برخلاف برداشت مردم از سنت ارائه می‌کردند. در نتیجه اصحاب امام در این موارد از امام سؤال می‌کردند و امام نیز بر اساس سنت پیامبر مسئله را تبیین می‌فرمود. بنابراین، روایاتی که شیرازه فقه ما را تشکیل می‌دهند، در این مقام، یعنی در پاسخ به برداشت‌هایی که در برابر برداشت عمومی از سنت نبی به وجود آمده بود، صادر شده‌اند.
تحول در رجال و حدیث
علم ‌رجال در حوزه علمیه قم چندان مطرح نبود. آیت‌الله بروجردی یکی از احیاکنندگان این علم در قم بودند و تحول بسیاری در آن به وجود آوردند. ایشان همچنین در طبقه‌بندی رجال ابتکاراتی دارند. موسسه آیت‌الله بروجردی تحقیقاتی در این زمینه انجام داده است که امیدواریم توان عرضه آن نیز فراهم شود.
ایشان در زمینه علم حدیث نیز کارهایی انجام داده‌اند. حاصل این فعالیت‌ها، جامع احادیث شیعه است که با مهندسی ایشان بنا شد.
تحول در اصول
قواعد اصولی در واقع روش بهره‌برداری از روایات است. نظر آیت‌الله بروجردی این بود که استفاده از اصول و قواعد آن در فقه باید در حد نیاز باشد. ازاین‌رو، ایشان اصول را از آنچه در نظر اساتید بزرگوارشان بود، مانند مرحوم آخوند در نجف یا مرحوم درچه­ای در اصفهان، خلاصه‌تر می‌دید. آیت‌الله بروجردی، به جنبه کاربردی اصول توجه داشتند و معتقد بودند صرف اینکه اصول، علم باشد و ما درباره آن تحقیق کنیم، فایده ندارد؛ بلکه جنبه‌های کاربردی آن در فقه اهمیت دارد.
/30462