تحلیل نتایج انتخابات پارلمانی در اوکراین
نویسنده: حسن بهشتی‌پور
مقدمه :
مردم اوکراین روز یک‌شنبه هفتم آبان 1391( 28 اکتبر 1991)، شاهد برگزاری هفتمین دور انتخابات پارلمانی بعد از استقلال این کشور در سال ۱۹۹۲ بودند. اوکراین، در میان جمهوری‌های بر جا مانده از شوروی از لحاظ جمعیت پس از روسیه با ۴۶ میلیون نفر جمعیت دومین قدرت محسوب می‌شود. با توجه به امکانات موجود از لحاظ امکانات کشاورزی و صنعتی اوکراین، و نیز برخورداری از توسعه سیاسی در این کشورمی توان گفت اوکراین جایگاه نسبتا خوبی در مقایسه با سایر جمهوری‌های سابق شوروی دارد، با توجه به میزان تاثیرگذاری عمده این کشور در شرق اروپا ، نتایج انتخابات آن با دقت از سوی محافل خبری و بازیگران قدرت در منطقه و جهان پی‌گیری شد.
اطلاعات پایه در باره انتخابات پارلمانی در اوکراین :
1- پارلمان اوکراین 450 کرسی نمایندگی دارد که نمایندگان منتخب مردم برای یک دوره ی چهارساله انتخاب می شوند. 2- برطبق قانون انتخابات اوکراین، کرسی های نمایندگی به دوقسمت مساوی تقسیم می شوند . 225 کرسی به نمایندگانی اختصاص داده می شود که شخصا کاندیدا شدند. و مردم از میان نامزدهای موجود نام آنها را به صندوق های رای می ریزند وهرکاندیدایی که اکثریت آراء شرکت کنندگان در انتخابات را بدست آورد، به مجلس راه می یابد . برای 225 کرسی باقی مانده احزاب پیروز درانتخابات ، به نسبت آرائی که بدست آوردند؛ نمایندگان مورد نظر خود را به پارلمان معرفی می کنند. 3- درمجموع ۸۷ حزب سیاسی در رقابت های انتخاباتی دراین دورشرکت داشتند. پنج هزارنفر کاندیدا شده بودند که ۲۶۵۴ نفر از آنها بصورت مستقیم در مبارزات انتخاباتی شرکت داشتند و ۱۱۵۲ نفر از سوی 21 حزب در فهرست انتخاباتی معرفی شده بودند و۱۵۰۲ نامزد به صورت منفرد و خارج از احزاب موجود کاندیدا بودند.
4- ازجمعیت 46 میلیون نفری اوکراین ، در حدود ۳۶ میلیون نفر حق رأی داشتند که ازاین میان تنها ۵۴ درصد مردم در آن شرکت کردند. ( نوزده میلیون و چهار صد چهل هزارنفر )
دراین میان رقابت اصلی بین پنج حزب عمده و اصلی بود که عبارتند از:
۱- حزب "مناطق" (حزب حاکم) به رهبری یانوکوویچ، رئیس جمهوری اوکراین؛ کسب حدود 30 درصد آراء
۲- حزب باتکیوشانا ( Batkivschyna ) یا "سرزمین مادری" به رهبری یولیا تیموشنکو ( Tymoshenko) نخست وزیر سابق اوکراین که هم اکنون به جرم سوء‌استفاده از قرارداد گازی با روسیه از سال 2009 تا کنون در زندان به سر می برد؛ این حزب موفق شد حدود 26 درصد آراء را به خود اختصاص دهد.
3- حزب «اتحاد دمکراتیک اوکراین برای اصلاحات »( Ukrainian Democratic Alliance for Reform ) به رهبری ویتالی کِلیچکو،( Vitaliy Klychko ) قهرمان سنگین وزن بوکس جهان که غرب گرا است حزب او در حدود 14 درصد آراء را بدست آورد برای حزبی که مارس 2005 تاسیس شده است مطرح شدن به عنوان حزب سوم پارلمان اهمیت قابل توجهی دارد.
۴- حزب کمونیست اوکراین که مناسبات نزدیکی با حزب حاکم و روسیه دارد. در حدود 13 درصد آراء را کسب کرد که در مقایسه با دوره قبل آراء بیشتری کسب کرده است.
5- حزب "اتحاد همه اوکراینی ها" All-Ukrainian Union موسوم به "سوبودا " "Svoboda" به رهبری "اوله تیانی بوکو" ( Oleh Tyahnybok ) به معنای مُشت ، این حزب ملی گرای نسبتا جدید که از 14 فوریه 2004 موفق شد با ثبت رسمی فعالیت های خود را در زمینه تقویت گرایش های راست افراطی در مواجهه با نفوذ آمریکا و اسرائیل و روسیه آغاز کند . موفق شد با بدست آوردن حدود 11 درصد برای اولین بار به پارلمان اوکراین راه پیدا کند.
6- شش درصد آراء بقیه توسط کاندیداهای مستقل یا احزاب کوچکتر کسب شد. از آنجا که بر طبق قانون انتخابات اوکراین احزاب باید حداقل پنج درصد آراء کل شرکت کنندگان را بدست آورند تا بتوانند به پارلمان راه یابند در عمل فقط پنج حزب فوق توانستند نمایندگان خود را وارد پارلمان کنند.
7- به منظورنظارت دقیق بر روند انتخابات، برای اولین بار در اوکراین در ۳۲۱۸۸ شعبه اخذ رای، دوربین‌هایی نصب شده بود تا هر علاقه مندی بتواند از طریق اینترنت با مراجعه به سایت رسمی انتخابات۲۰۱۲[1]به صورت آنلاین چگونگی اجرای انتخابات و نحوه رای دادن مردم را ببیند.
8- به منظور نشان دادن شفافیت انتخابات به ۳۷۹۷ ناظر خارجی از ۲۸ کشور و ۳۵ سازمان بین‌المللی اجازه داده شده بود تا بر این انتخابات نظارت کنند در این میان «سازمان امنیت و همکاری اروپا» با 635 ناظر و سازمان بین المللی غیردولتی «CANADEM» با ۴۷۵ ناظر، بیشترین ناظران را به شهرهای مختلف اوکراین اعزام کرده بودند.
9- طی سال‌های اخیر اوکراین از منظر جامعه‌شناسی سیاسی، عملاً به دو بخش تقسیم شده است:
بخش شرقی که اکثریت مردم ساکن در آن به احزاب روس‌گرا گرایش دارند و بخش غرب اوکراین که اکثریت مردم آن طرفدار غرب و نزدیک شدن مناسبات اوکراین با اتحادیه اروپا و آمریکا هستند.
10- رشد قابل توجه آرای حزب ملی گرای افراطی اوکراین زنگ خطر دیگری برای رشدراست گرایی در کل اروپا و بویژه در مناطق شرق اروپا محسوب می شود .
پیشینه بحث
بحرانی که ازاول آذرماه83 ( بیستم نوامبر 2004 ) در اوکراین هم زمان با برگزاری دور اول انتخابات ریاست جمهوری دراین کشوربه وجود آمد ، تاثیرات تعیین کننده ای برمنطقه شرق اروپا وتا حد قابل ملاحظه ای برمناسبات روسیه وغرب بویژه امریکا برجای گذاشته است. پیروزی انقلاب نارنجی در سال 2004 و به قدرت رسیدن یوشچنکو در عمل اوکراین را برای چهار سال از حوزه نفوذ روسیه خارج ساخت تا آنکه روسیه توانست باردیگر با سرمایه گذاری بر روی متحدان خود در اوکراین شرایط را برای به قدرت رسیدن مجدد یاناکویچ فراهم سازد . در واقع در دودهه پس از استقلال اوکراین این کشور صحنه رقابت های آشکار و پنهان روسیه و آمریکا و اتحادیه اروپا بوده است.
تحلیل نتایج انتخابات
این دوره از انتخابات "رادا" یا همان پارلمان اوکراین از آن رو حائز اهمیت بود که فضای جدید را برای رقابت میان جریان‌های روس‌گرا و غربگرا درعالی‌ترین شکل خود به وجود آورد. از آنجا که نتایج انتخابات پارلمان اوکراین می‌توانست برای همه طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی اعم از روسیه، امریکا و اتحادیه اروپا بسیار مهم باشد، تحلیل‌گران سیاسی با دقت بیشتری درباره زوایای پنهان و آشکار آن به بحث پرداختند. زیرا این انتخابات در عمل نظرسنجی عمومی برای تعریف جایگاه احزاب قانونی در ساختار قدرت اوکراین در چهار سال آینده به شمار می‌رود.
علاوه بر این پیروزی حزب طرفدار یانوکوویچ در انتخابات پارلمانی اوکراین از آن رو حائز اهمیت است که موقعیت روسیه را دراوکرین تثبیت و فضای مساعدتری با حضور رییس جمهور روس‌گرا برای مانور روسیه در روردویی با غرب فراهم آورد.
دربعد منطقه‌ای نیز،بعد از پیروزی روس‌گراها درگرجستان، این دومین موفقیت برای روسها در سه ماه گذشته است . پوتین امیدوار است با این پیروزی، زمینه بیشتری برای تشویق اوکراین برای الحاق به اتحادیه گمرگی (متشکل از بلاروس، روسیه و قزاقستان) فراهم آید. هدف این اتحادیه رفع موانع اقتصادی از جمله حذف تعرفه های گمرگی و تسهیل شرایط و فرصت‌های اقتصادی بیشتربرای اتحادیه اور آسیایی است. پوتین انتظار دارد با توجه به پیروزی یانوکوویچ، رییس جمهوری تلاش بیشتری را تا سال ۲۰۱۵ که اوکراین، انتخابات ریاست جمهوری را در پیش دارد، برای الحاق این کشور به این اتحادیه مورد نظر صورت دهد.
اهمیت اوکراین برای روسیه
در سال‌های پس از جنگ سرد اوکراین همیشه نقش خط حائل میان روسیه و غرب را ایفاء کرده است. این در حالی است که بعد از جمهوری‌های بالتیک، اوکراین در مناسبات با غرب در میان جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی پیشگام است. از این رو برای مسکو بسیار اهمیت دارد که دولتی در کی اف بر سر کار باشد ، غربگرا و یا مخالف روسیه نباشد.
حزب «سرزمین پدری » طرفدار خانم تیموشنکو رقیب اصلی یاناکویچ، امیدوار بود بتواند اکثریت کرسی‌ها را به‌دست آورد که زمینه را برای آزادشدن تیموشنکو از زندان فراهم شود . اما اکنون این حزب مجبور است برای تاثیرگذاری بیشتر راه ائتلاف با مخالفان یاناکویچ را در پیش بگیرد. اگرچه ائتلاف با حزب افراطی سوبادا و حزب اتحاد دموکراتیک اوکراین برای هواداران خانم تیموشنکو بسیار دشوار است.
اتحادیه اروپا و امریکا نیز امیدوار بودند حزب تیموشنکو آرای بیشتری را در این دور از انتخابات به‌دست آورد تا با تکرار تجربه انقلاب رنگی در سال ۲۰۰۴ زمینه بیشتری برای گسترش همکاری‌ها میان اوکراین و غرب فراهم شود. غرب امیدوار بود با روی کارآمدن دولتی غربگرا در کی اف زمینه برای عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا و سپس ناتو فراهم شود. بدین ترتیب شاید تا اندازه‌ای از دایره نفوذ روسیه فاصله بگیرد، زیرا اگر اوکراین به ناتو بپیوندد، حلقه محاصره روسیه بسیار تنگ‌تر خواهد شد و این مساله می‌تواند روسها را در برابر غرب ضربه‌پذیرتر کند.
با این حال، همچنان این خطر برای یاناکویچ وجود دارد که اپوزیسیونی قدرتمند با حضور حزب تیموشنکو و حزب ملی‌گرای اتحاد دموکراتیک به رهبری آقای کلیچکو در پارلمان جدید شکل گیرد و قدرت مانور حزب حاکم را تحت الشعاع قرار دهد.
محور همکاری های اقتصادی
از لحاظ اقتصادی نیز نتایج انتخابات اوکراین برای سایر کشورها اهمیت داشت؛ از جمله روسیه که منافع گسترده‌ای در اقتصاد اوکراین دارد، به طوری که ۳۴ درصد تجارت اوکراین با روسیه است و یکی از مهم‌ترین خطوط گاز روسیه از طریق اوکراین به اروپا ارسال می‌شود. تمدید قراردادهای گازی و تعیین قیمت گاز و همچنین حق تزانزیت برای اوکراین، با توجه به نتایج مثبت این انتخابات برای روسیه، بیش از گذشته زمینه برای تفاهم بین دو کشور به وجود آورده است.
برای اتحادیه اروپا هم جایگاه راهبردی اوکراین در شرق اروپا،غیر قابل‌چشم‌پوشی است. زیرا تحولات اوکراین هم به جهت بازار خوبی که برای کشورهای اروپایی دارد و هم به لحاظ نقش کلیدی در تامین سوخت اروپا دارد زیر ذره‌بین رهبران اتحادیه اروپا قرار گرفته است. از این رو، نتایج انتخابات اوکراین تاثیر تعیین کننده‌ای بر تقسیم منافع اقتصادی بازار اروپا، برای اقتصاد بحران زده اتحادیه اروپایی دارد.
نظر شما