لزوم بازخوانی سنت‌های حرفه خبرنگاری

سنت‌های خبرنگاری بر چند اصل استوار است:
نخست اینکه هنوز هیچ جایگزینی برای ارائه خبر دست اول نیست. این امر به ویژه در عصر تکنولوژی‌های ارتباطاتی حاوی این نکته است که کدام خبرنگار و رسانه قادر است در لحظه وقوع اتفاق در محل حادثه حاضر باشد و نخستین خبرها را برای مخاطبانش منتشر کند. به عبارت‌دیگر با وجود تکنولوژی‌های ارتباطی و کم‌رنگ شدن جایگاه اتاق‌های خبر در حالی که عموم مردم اخبار دست اول را از انبوه منابع خبری دریافت می‌کنند، هنوز انتشار اخبار داغ، امتیازی است که خبرنگاران را از هم متمایز می‌کند. بنابراین تلاش برای کسب اخبار دست‌اوّل همچنان در اولویت وظایف خبرنگاران‌ است.
جایگاه دانای کل
اصل دیگر در سنت خبرنگاری ـ به ویژه در قامت روزنامه‌نگاران ـ روشن کردن ابعاد پنهان خبر یا اتفاق است. این کار دو مزیت دارد؛ نخست مانع کهنه شدن اخبار نزد خوانندگان می‌شود و دوم؛ خبرنگاران را از گزارشگران صرف به جایگاه دانای کل در کار داستان نویسی می‌نشاند که می‌دانند چرا و چگونه اتفاق رخ داد و چه چشم‌اندازی را می‌توان در پیامد آن ترسیم کرد. در این حال آنان را نزد خوانندگانشان معتبر می‌کند.
اما تنها داشتن اخبار داغ و دست اول و یا اطلاع رسانی از چرایی و چگونگی یک اتفاق بسنده نیست بلکه عدم تردید در کسب حقایق، اصل دیگری است که به کار خبرنگاران اعتبار می‌بخشد.
مرز میان اخبار واقعی و رسمی
لازم است خبرنگاران درک روشنی از اخبار رسمی و واقعی داشته باشند. خبرنگاران هنگامی متمایز از هم می‌شوند که مرز میان اخبار رسمی و واقعی را دانسته و گزارشگر واقعی اخبار هستند. نمی‌توان چرایی و چگونگی یک رخداد را گزارش کرد هنگامی که هنوز میان اخبار رسمی و واقعی درک روشنی نیست. سنت خبرنگاری براین مهّم اصرار دارد که مخاطبان رسانه‌ها، صاحبان درک لازم برای تشخیص اخبار واقعی از غیر آن هستند. وقتی پایه‌های استدلال اخبار بر چرایی‌های غیر‌واقعی باشد، نه تنها خبرنگاران را از انجام وظایفشان دور می‌کند بلکه اعتماد مخاطبان را هم زایل خواهد کرد.
شم خبرنگاری
اصل دیگر در سنت‌های خبرنگاری، توانایی حدس‌زدن درباره وقوع اتفاق‌های تازه است. "شم‌خبرنگاری" امتیازی است که همگان از آن برخوردار نیستند. این توانایی هنگامی بروز می‌یابد که خبرنگاران احاطه کامل و روشنی بر محیط درونی و بیرونی حوزه‌های کاری خود داشته باشند. مطالعه مستمر، هدف‌دار و سرکشی دائم در حوزه‌های خبری‌(منابع) شم‌خبرنگاری را تقویت کرده و خبرنگاران را در موقعیت برتر قرار می‌دهد. بازتاب چنین وضعی را می‌توان در انبوه گزارش‌های‌خبری‌، گفت‌و‌گو( مصاحبه)، تفسیر، تحلیل، یادداشت و سرمقاله‌هایی مشاهده کرد که هر روز در روزنامه‌ها، رسانه‌های مجازی، تصویری و صدا انتشار می‌یابد.
مروری بر محصول خبری رسانه‌ها ـ به ویژه روزنامه‌هاـ گواهی است بر این مدعا که برای موفقیت در انجام حرفه خبرنگاری باید چه نکاتی مورد توجه قرار گیرد که رسانه‌ای مکتوب را در سبد هزینه‌های مطلوب مخاطبان قرار دهد. هنگامی که می‌توان همزمان یک متن را هم در ستون سرمقاله جا داد،هم در ستون یاد‌داشت یا تفسیر یا مقاله، نباید انتظار داشت مخاطب به لحاظ فرم و محتوا، ارتباط منطقی با روزنامه‌ای برقرار کند که چنین رفتاری دارد. همچنین است هنگامی که مخاطب خود را در جای مصاحبه‌گری قرار‌ می‌دهد که ‌اگر او‌ بود، می‌توانست پرسش‌هایی عمیق‌ ‌و کارشناسانه‌تر را با مصاحبه شونده درمیان گذارد. خبرنگاران نباید این اصل را فراموش کنند که آنان سرانگشتان قوه چهارم در یک دموکراسی هستند که مطالبات افکار عمومی را در تعامل با صاحب‌منصبان سه قوه دیگر نمایندگی می‌کنند.
آرایش پیام مهمتر از پیام
اصل مهّم دیگر در سنت‌های حرفه‌خبرنگاری، نگارش و نثری است که محصول کار خبرنگاران را برای مخاطبانشان قابل قبول می‌کند. سنت خبرنگاری شعاری دارد با این مضمون‌: "آرایش پیام مهّم‌تر از خود پیام است". وقتی یک پیام خبری ـ هراندازه با اهمیّت ـ در زیر انبوهی از الفاظ من‌درآوردی و افاضه پنهان می‌شود، هیچ واکنشی را نزد مخاطبان برنمی‌انگیزاند. خبرنگاران علاوه بر ضرورت دارا بودن دانش لازم از حوزه کار خبری خود، باید به جد از نثری پرهیز کنند که که انبوه مخاطبان قادر به درک آن نیستند. در این حال نباید نثر خبرنگاران در تنظیم اخبار یا گزارش‌ها دچار چنان شلختگی در املا و نثر باشد که قوه طنز خوانندگان را برانگیزد.
بهره‌گیری از واژه‌ها و جملات ساده، روان و مستقیم در تنطیم اخبار، گزارش‌ها، مقالات، تفسیر،تحلیل و یاد‌داشت‌ها وظیفه‌ای است که خبرنگاران در انتقال پیام‌های خود به مخاطبانشان برعهده دارند. قرار نیست خبرنگاران به اخبار و دیگر مطالب خود در روزنامه‌ها الصاق شوند تا خوانندگان را در فهم آنچه یاری کنند که آنان‌(خبرنگاران) قصد داشته‌اند به اصطلاح خبررسانی کنند.
قضاوت بی‌رحم مخاطبان
سنت‌های حرفه خبرنگاری بر تربیت خاصی اصرار دارد که از دل آموزش‌های تئوریک و تجربه بیرون آمده است. سنت‌های یاد شده اصرار دارد بگوید که حرفه خبرنگاری، کاری سهل و ممتنع است. هرکس را توان انجام این حرفه نیست و تحریریه‌روزنامه مکانی است که درآن تنها کسانی می‌توانند حضور یابند که تربیت، آموزش و تجربه لازم را برای این کار دارند.
همه آنچه گفته شد نه به‌معنای غلطیدن در دامن محافظه‌کاری در حرفه خبرنگاری است بلکه باز تعریف و تشویق استعدادی است که قادر است نوآوری‌ها را در حرفه خبرنگاری عمق و سمت و سوی منطقی بخشد؛ آنهم در زمانه‌ای که به درستی عصر ارتباطات خوانده شده و خبرنگارانی برجسته‌اند که با شم‌خبری خود پیشتر از بقیه در محل حوادث حضور دارند و پیامشان روشنگر چرایی و چگونگی حوادثی است که چشم‌اندازی روشن از آینده را نزد مخاطبان ترسیم می‌کند.
ضرب المثلی است معروف که می‌گوید: شهری را که برفراز تپه‌ها بنا شده، نمی‌توان از دیده‌ها پنهان کرد. خبرنگاران باید باور کنند که کارشان همواره مورد قضاوت بی‌رحم مخاطبان است.

/30462