فلسطین در قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 29 نوامبر سال 1947 با تصویب قطعنامه 181 به تقسیم فلسطین به دو کشور مجزا برای یهودیان و اعراب ساکن آن رای داد. قطعنامه مزبور با وجود عدم پذیرش اعراب و اعتراض بسیاری از کشورها و دولتها، خود زمینه ای شد برای جنگ و مبارزه بی امان و مستمر فلسطینی ها و مقاومت آنها در طی این مدت. لکن، با گذشت زمان و پس از 65 سال، وضعیت نظام بین الملل در چرخشی آشکار و متعارض، این بار- رای به نفع فلسطینی های دردمند و جنگ زده داد.
در 29 نوامبر 2012 و در پی تصویب قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل- فلسطین توانست با کسب 138 رای موافق در مقابل 9 رای مخالف و 41 رای ممتنع، موقعیت خود را از " نهاد ناظر" به عنوان " دولت ناظر غیرعضو" در این سازمان ارتقا دهد. در رای‌گیری روز پنجشنبه مجمع عمومی سازمان ملل، سه کشور از پنج کشور عضو دائم شورای امنیت، یعنی فرانسه، روسیه و چین به درخواست فلسطینی‌ها رای مثبت دادند،آمریکا با این درخواست مخالفت کرد و انگلیس به آن رای ممتنع داد. اسرائیل، کانادا، جمهوری چک، جزایر مارشال، میکرونزیا، نائورو، پالائو و پاناما نیز از کشورهای دارای رای منفی به درخواست فلسطین بوده اند. ایران نیز در راستای سیاست های عرفی و جاری خویش، از موافقین به این قطعنامه بوده است.
محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین طی سخنانی در جلسه تاریخی مجمع عمومی سازمان ملل برای رای گیری درباره درخواست ارتقای سطح نمایندگی فلسطین به ˈدولت ناظرغیر عضوˈ در سازمان ملل- رژیم صهیونیستی را نژاد پرست و جنایتکار دانست و از مجمع عمومی خواست با رای مثبت خود به مسولیت تاریخی خود در برابر مردم فلسطین عمل کند.(1).

وی که در برابر نمایندگان بیش از 190 کشور جهان سخنرانی می کرد؛ با اشاره به درد و رنج مردم غزه گفت: این لحظه ای تاریخی برای مردم فلسطین و جامعه بین المللی است. او ضمن تشریح جنایات اسرائیل علیه مردم فلسطین و نقض آشکار حقوق بشر و قوانین بین المللی، گفت: مجمع عمومی و جامعه جهانی در برابر مسئولیت تاریخی خود برای پایان دادن به درد و رنج مردم فلسطین قرار دارد. به گفته محمود عباس؛ جامعه جهانی باید به مصیبت مردم فلسطین که از هنگام روز ˈنکبتˈ از زمان تاسیس اسراییل به وجود آمده، پایان دهد.در آغاز این نشست نماینده سودان به نمایندگی از کشورهای عربی سخنانی بیان کرد و گفت: این روزی تاریخی برای همه ما و فلسطین است.وی گفت: بر اساس قطعنامه های سازمان ملل، اسراییل باید از سرزمین های اشغالی از جمله قدس شرقی عقب نشینی کند.(2)
مفاد قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد :
در متن قطعنامه‌ای که توسط مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد، موارد ذیل مشهود است :
1- فلسطین به عنوان کشور ناظرغیرعضو در سازمان ملل پذیرفته شده و از شورای امنیت خواسته تا به درخواست فلسطینی‌ها که در سپتامبر 2011 مطرح شد و در آن از این شورا خواسته بود تا با عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل موافقت کرده و با دیدی مثبت نگاه کند.
2- در این قطعنامه، برضرورت حل و فصل عادلانه مشکل آوارگان فلسطینی و توقف کامل شهرک‌سازی‌های رژیم صهیونیستی در اراضی فلسطینی، از جمله قدس شرقی تاکید شده است.
3- قطعنامه مذکور خواستار مشخص شدن چارچوب حقوقی فلسطینی‌ها شد و تاکید کرد که باید صلح در خاورمیانه به شکلی عادلانه برقرار شود و " اشغالگری که از سال 1967 آغاز شده"، پایان یابد.
4- در این قطعنامه تاکید شده که باید مذاکرات و گفت‌وگوها میان دو طرف برای حل و فصل اختلافات موجود به شکل عادلانه، دائم و فراگیر آغاز شود و "دو کشور مستقل در کنار هم" تشکیل شوند.
مواضع شخصیت های بین المللی و کشورهای مختلف :
محمود عباس، رئیس تشکییلات خودگردان نیز در ابتدای سخنان خود پس از رای مثبت مجمع عمومی سازمان ملل گفت: این تصمیم پیروزی برای صلح، آزادی و مشروعیت قوانین بین‌المللی بود و ما به این خاطر از ملت فلسطین تشکر می‌کنیم و به آنها به خاطر این دستاورد بزرگ تبریک می‌گوییم.بان کی مون ، دبیرکل سازمان ملل آن را "حادثه‌ای مهم" ارزیابی کرده و با سیاستی دو پهلو و محافظه کارانه بیان داشت : من همواره ایمان داشته‌ام که فلسطینی‌ها حق تشکیل یک کشور مستقل را داشته‌اند و در عین حال به اسرائیل نیز حق می‌دهم که با صلح و امنیت در کنار همسایگان خود به حیاتش ادامه دهد و هیچ گزینه‌ای بهتر از مذاکرات برای تحقق صلح در خاورمیانه وجود ندارد. بان کی مون ادامه داد: ما باید تلاش کنیم تا کشور مستقل فلسطین به شکلی دموکراتیک و دارای حاکمیتی مستقل تشکیل شود که در کنار " کشور اسرائیل" با صلح و ثبات به حیات خود ادامه دهد.(3)
ران پروسر، سفیر اسرائیل در سازمان ملل در آستانه تصویب ارتقای عضویت فلسطینی‌ها گفته بود: هیچ چیز نمی تواند مشکلات میان اسرائیل و فلسطینی‌ها را حل کند، مگر مذاکره. هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا و دهنده رای منفی بعنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت، لحظاتی پس از تصویب قطعنامه پیشنهادی محمود عباس، از این اقدام سازمان ملل ابراز تاسف کرد و گفت: چنین اقدامی از سوی سازمان ملل باعث تاسف است و در عین حال، فایده‌ای نخواهد داشت و باعث سنگ‌اندازی در مقابل تحقق صلح در خاورمیانه خواهد شد. وی گفت: تنها راه برای تشکیل کشور مستقل فلسطین، آغاز مذاکرات صلح میان فلسطین و اسرائیل است و چنین اقداماتی تنها وضعیت را دشوارتر می‌کند.
سوزان رایس، نماینده آمریکا در سازمان ملل نیز با ابراز تاسف از صدور این قطعنامه گفت: تصویب چنین قطعنامه‌هایی از سوی مجمع عمومی سازمان ملل هیچ فایده‌ای ندارد و راه رسیدن به صلح در خاورمیانه را دشوارتر می‌کند و به همین خاطر، آمریکا علیه آن رای داد.وی در سخنان خود در مجمع عمومی سازمان ملل بارها تکرار کرد که چنین تصمیمی باعث نخواهد شد که فلسطین به کشور تبدیل شود و در هر حالت، به فلسطینی‌ها این حق را نمی‌دهد که در سازمان ملل عضو شوند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز با انتقاد از تصویب قطعنامه پیشنهادی فلسطینی‌ها در سازمان ملل آن را بی‌فایده خواند.نتانیاهو گفت: یقینا قطعنامه سازمان ملل چیزی را تغییر نخواهد داد و بدون اینکه امنیت شهروندان اسرائیلی تضمین شود کشور فلسطینی وجود نخواهد داشت.جان برد، وزیر امور خارجه کانادا، از دیگر کشورهای رای دهنده منفی به قطعنامه، اقدام سازمان ملل را باعث مختل شدن روند مذاکرات صلح در خاورمیانه خواند. ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه انگلیس نیز به نوبه خود درخصوص اقدام اخیر سازمان ملل موضع‌گیری کرد و از فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها خواست بدون هیچ پیش شرطی مذاکرات را بار دیگر آغاز کنند.وی گفت: ما به نتیجه رای‌گیری و اقداماتی که محمود عباس در پیش گرفته احترام می‌گذاریم و به حمایت‌های خود از عباس و تشکیلات خودگردان ادامه می‌دهیم.وی در عین حال، از اسرائیل نیز خواست تا نسبت به تصمیم مجمع عمومی سازمان ملل موضع‌گیری منفی انجام ندهد.
فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز که کشورش به نفع فلسطینی‌ها در سازمان ملل رای داد از اسرائیل و فلسطینی‌ها خواست تا مذاکرات خود را بدون هیچ پیش شرطی از سر بگیرند و تاکید کرد که پاریس از دیرباز بر تشکیل دو کشور مستقل در فلسطین که در کنار هم با امنیت و ثبات زندگی کنند، تاکید داشته است. وی گفت‌وگوی مستقیم میان اسرائیل و فلسطینی‌ها را راه پایان دادن به اختلافات خواند و تاکید کرد که فرانسه برای به رسمیت شناختن فلسطین در جامعه جهانی و حمایت از کشور فلسطین ادامه می‌دهد.
کاترین آشتون، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که اتحادیه اروپا بارها بر حمایت خود و میلش به عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل تاکید کرده است. وی اعلام کرد که اتحادیه اروپا آماده است تا در وقتی مناسب کشور مستقل فلسطین را به رسمیت بشناسد.در همین ارتباط، لندن و پاریس از دو طرف خواستند تا بدون هیچگونه پیش شرطی بر سر میز مذاکرات باز گردند.(4)
در این میان، کشورهایی چون آمریکا، کانادا و دیگر مخالفان رای گیری مجمع عمومی می‌گویند؛ ارتقای وضعیت تشکیلات فلسطینی نباید به روند مذاکرات صلح و توافقات میان اسرائیل و فلسطینی‌ها در جریان توافقنامه 1993 اسلو آسیب بزند.این در حالی است که طرف فلسطینی هم با استناد به توافقنامه اسلو می‌گوید؛ بخش‌های مهمی از کرانه غربی رود اردن طی دو دهه گذشته و از طریق حملات نظامی یا ساخت و سازهای اسرائیلی به طور نظام یافته‌ای از غزه جدا شده است. فلسطینی‌ها سالهاست که به دنبال تصویب عصویت خود تحت عنوان یک کشور مستقل در سازمان ملل هستند و تلاش می‌کنند که سرزمین‌هایی چون رام الله، کرانه غربی رود اردن، غزه و مناطق اشغال شده توسط اسرائیل در سال 1967 را یکپارچه و زیر پرچم فلسطین درآورند. طرف اسرائیلی هم با انتقاد از فلسطینی‌ها می‌گوید؛ آنها هیچگاه اسرائیل را به عنوان یک سرزمین یهودی نشین به رسمیت نشناخته‌اند؛ در حالی که مطابق رای اعضای سازمان ملل متحد برای تشکیل دو سرزمین یهودی نشین و عرب نشین در 29 نوامبر سال 1947 اسرائیل "یک کشور" محسوب می‌شود؟!.(5)
آثار مصوبه مجمع عمومی سازمان ملل متحد :
مجمع عمومی سازمان ملل بعنوان یکی از ارکان اصلی سازمان ملل متحد بوده و متکشل از دولت های عضو سازمان ملل متحد می باشد که هر یک با وجود امکان داشتن تا پنج نماینده، وفق ماده 18 منشور ملل متحدد،از یک حق رای برخوردارند. نحوه رای گیری نیز بسته به اهمیت موضوع در دستور جلسه متفاوت است.شیوه تصمیم گیری در مجمع عمومی، همراه با برابری قدرت رای کلیه اعضای مجمع، اعم از دولت های بزرگ یا کوچک است که تماماً از یک حق رای مساوی برخوردارند.(6)
تصویب طرح پیشنهادی محمود عباس در صحن علنی مجمع عمومی آن سازمان، متشکل از نمایندگان کشورهای سازمان ملل متحد، علاوه بر تبعات سیاسی و اجتماعی، دارای آثار حقوقی و بین المللی مهم و غیر قابل انکاری است.اهم این آثار، به اجمال عبارتند از :
1- ارتقای سطح نمایندگی فلسطین در سازمان ملل از عضو ناظر به ˈدولت ناظرغیر عضوˈ در واقع، به منزله شناسایی عینی و عملی فلسطین در مقام یک دولت و هدایت آن در جهت به رسمیت شناختن آن به عنوان یک دولت از سوی سازمان ملل محسوب می گردد. به این ترتیب، ‌برای اولین بار، رتبه فلسطین در سازمان ملل متحد با جایگاه واتیکان برابر شد. این ترفیع به ظاهر کوچک می‌تواند برای اسرائیل پیامدهای جدی از حیث حقوقی و سیاسی در پی‌داشته باشد.
2- قطعنامه مزبور بیانگر تجویز عضویت تشکیلات خودگردان فلسطین در مجامع، نهادها و سازمان های بین المللی وابسته به سازمان ملل و ایجاد امکان تعاملات سیاسی، حقوقی، فنی، اجرایی، تخصصی و بین المللی متعدد با آنها در این رابطه بوده و از آثار حاصل از شخصیت، مسولیت و مصونیت های بین المللی آنها، حسب مورد بهره مند خواهد شد(7).
3- ایجاد امکان استفاده از ظرفیت های حقوقی و بین المللی در توسل فلسطین به نهادی های حقوقی بین المللی، به منظور استیفای حقوق بین المللی خویش، از زمره دیگر پیامدهای این مهم خواهد بود که در این بین، نقش دانشگاهیان، حقوقدانان و وکلای بین المللی در جهت نیل به هدف مزبور و تثبیت مواضع حقوقی و بین المللی فلسطین در عرصه جهانی و سازمان ملل متحدد غیر قابل انکار بوده و مورد تاکید است.
4- صرفنظر از دیدگاه اسرائیل، اقدام یک جانبه فلسطین به ریاست محمود عباس در این ارتباط، تائید و تاکید مجددی بر پذیرش " اعمال یک جانبه حقوقی" بعنوان یکی از منابع حقوق بین الملل و تصویب آن در بالاترین سطح جهانی ، یعنی مجمع عمومی سازمان ملل متحد از حیث حقوقی است.(8)
5- تاکید دبیر کل سازمان ملل متحد بعنوان بالاترین مقام بین المللی سازمان ملل و بعنوان دبیر کل آن برمعرفی تشکیلات خودگردان فلسطین بعنوان "یک کشور دارای حاکمیت مستقل" از حیث حقوقی در عرصه حقوق داخلی و بین المللی دارای آثار مثبت و ارزشمند و قابل استنادی برای فلسطین محسوب می گردد.
6- در قطعنامه صادره، ضمن محکومیت اشغالگری 1947 و تائید مواضع فلسطین- آنرا بعنوان یک کشور به رسمیت می شناسد.این دو مورد، از حیث حقوقی، سیاسی و بین المللی، خود دارای پیامدها و آثار قابل تعقیبی از سوی این کشور خواهد بود.(9)
7- تصویب قطعنامه مزبور، زمینه آغاز شناسایی رسمی و بین المللی فلسطین از سوی کشورها و سازمان های منطقه ای و بین المللی را فراهم کرده و بر موقعیت حقوقی و بین المللی آن خواهد افزود.(10)
نتیجه :
نوشتار حاضر بیانگر ایجاد یک وضعیت حقوقی، سیاسی و بین المللی جدید در موقعیت سیاسی و حقوقی تشکیلات خودگردان فلسطین در قالب قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد و ایجاد آثار حقوقی و بین المللی حاصل از آن است. پیش از این، فلسطین صرفاً بعنوان عضر ناظر سازمان مزبور بوده است. عضو ناظر در سازمان تنها حق شرکت در مذاکرات را داشته و نمی تواند اسناد سازمان را دریافت نمایند. عضو مزبور فاقد حق شرکت در رای گیری بوده و نمی تواند در مقام یک حق در اجلاس سازمان به مانند دیگر کشورهای عضور سخن بگوید.(11) وضعیت مزبور، نه تنها با تصویب قطعنامه یاد شده نسبت به فلسطین دگرگون گردید، بلکه برابر آن قطعنامه، این کشور بعنوان یک " دولت ناظر غیر عضو" در سازمان ملل متحد ارتقاء یافته و از این حیث، به رسمیت شناخته شده است.
وضعیت موصوف، جدای از پیامدهای حقوقی و بین المللی متعدد، چالش های سیاسی و حقوقی بزرگی را نیز برای دولت و ملت فلسطین با خود به همراه خواهد داشت که باید با دقت و مهارت و برخورداری از ظرفیت ها و فرصت های ملی و بین المللی در جهت برون رفت از آن و تثبیت روزافزون موقعیت حقوقی این کشور عمل کرد. تصویب این قطعنامه و معرفی فلسطین در دیدگاههای شخصیت ها و مقامات کشورهای مختلف و دبیر کل سازمان ملل بعنوان " یک کشور و دولت مستقل" و نیز در مفاد مندرج در قطعنامه مزبور بعنوان یکی از اسناد بین المللی معاصر و محکومیت اشغالگری دهه 50، منشاء آثار حقوقی و بین المللی جدید و فراوانی برای فلسطین بوده که در کنار تدبیر لازم برای مواجهه با چالش های پیش رو، باید در جهت استفاده مناسب از آنها و نهادینه کردن مجدد این پیامدها در سطح منطقه ای و جهانی از سوی دولتمردان فلسطینی و حقوقدانان ملی و بین المللی اقدام کرد.
پی نوشت ها و منابع :
1- تبیان نیوز، 10/9/1391
2- همان و خبرگزاری ایسنا،
3- خبرگزاری ایسنا، همان
4- همان
5- همان و تبیان نیوز، همان.
6- منشور سازمان ملل متحد.
7- دکتر سید قاسم زمانی، حقوق سازمان های بین المللی، چاپ ششم، نشر شهر دانش، 1388
8- دکتر هدایت الله فلسفی، حقوق معاهدات بین المللی، چاپ دوم، نشر نو، 1383
9- محمد رضا زمانی درمزاری، جایگاه حقوقی قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل در حقوق بین الملل، موسسه حقوقی و بین المللی نیک داد ( زمانی)، 1391
10- محمدرضازمانی درمزاری، همان.
11- دکتر سید داود آقایی، حقوق سازمان های بین المللی،چاپ نهم، انتشارات دانشگاه پیام نور، 1390