سردار علایی از سیر متجاوز شناخته شدن رژیم بعث عراق در جنگ تحمیلی‌ می‌گوید

با توجه به وضعیت نابرابر موجود در جنگ تحمیلی در بین عراق و ایران به لحاظ پشتیبانی سیاسی . نظامی و همچنین اهداف دشمنان از آغاز جنگ تحمیلی ، چه مولفه هایی باعث شد عراق به عنوان آغاز گر جنگ معرفی شود؟
پس از گذشت حدود 2 سال از پایان جنگ صدام با ایران، ارتش بعثی عراق در روز 11 مرداد ماه 1369 به کشورکویت، حمله کرد و این کشور را به اشغال خود در آورد. این در حالی بود که در دوران جنگ تحمیلی، دولت کویت یکی از یاران صدام در جنگ علیه ایران بود و علاوه بر حمایت های سیاسی و تبلیغاتی از دولت بعثی عراق، دهها میلیارد دلار کمک مالی نیز در اختیار دولت عراق قرار داده بود و عراق هم هیچ بهانه ای جهت آغاز جنگ با این کشور نداشت ولی روحیة خودخواهی و غرور و جنگ طلبی صدام حسین باعث شد که او احساس کند با ارتش بزرگی که در جریان جنگ با ایران تجهیز کرده است می تواند دست به هر اقدامی بزند و حتی یک کشور همسایه عراق را به اشغال خود درآورد. اما این اقدام نه تنها با سکوت قدرت های بزرگی که در جریان جنگ صدام با ایران از وی حمایت می کردند مواجه نشد بلکه دیدگاه های بین المللی نسبت به حکومت عراق را عوض کرد و مشخص گردید که صدام حسین از کنترل آنها خارج شده و مهار وی از دست آنان در رفته است. بنابراین ورق بخت صدام برگشت و اوضاع به نفع جمهوری اسلامی ایران رقم خورد. از این زمان بود که قدرت های بزرگ تصمیم گرفتند تا علیه وی وارد عمل شوند و دست از مخالفت با معرفی عراق به عنوان آغازگر جنگ علیه ایران بردارند. بنابراین حدود یک سال پس از حمله عراق به کویت، خاویر پرز دکوئیار دبیر کل سازمان ملل متحد به منظور اجرای بندهای 6 و 7 قطعنامه 598 ، در روز 23 مرداد ماه 1370 برابربا 14 اوت 1991 نامه ای به کشورهای ایران و عراق نوشت و از آنها درخواست کرد که ادله خود را برای معرفی کشور آغاز کننده جنگ اعلام نمایند. این درخواست با تمسخر دولت عراق مواجه شد و این کشور یک پاسخ شکلی و غیر محتوایی در 4 شهریور 1370 برابر با26 اوت 1991 به همراه مدارک خود به دبیرکل سازمان ملل ارائه داد. اما ایران مدارک مستند و مستدلی در حد یک کتاب را در24 شهریور ماه 1370 برابر با 15 سپتامبر 1991 به دبیر کل سازمان ملل ارائه کرد. مستندات ایران متکی بر ماده 51 منشور ملل متحد مبنی بر دفاع مشروع بود. دبیرکل سازمان ملل متحد پس از مشاوره با گروهی از کارشناسان خبره به انتخاب خود و نیز مطالعه سندهای ایران و عراق ، آنها را در اختیار یک گروه بی طرف قرار داد و پس از اظهار نظر آن گروه، در نهایت در تاریخ 18 آذر ماه سال 1370 برابر با 9 دسامبر 1991 نظر خود را مبنی بر این که عراق، آغازگر جنگ بوده است، طی یک گزارش رسمی در 9 بند اعلام نمود[1]. دربند 6 گزارش دبیر کل سازمان ملل آمده است : رویداد برجسته ای که تحت عنوان موارد نقض حقوق و مقررات بین المللی در بند 5 این گزارش بدان اشاره کردم، همانا حمله 22 سپتامبر 1980 (31 شهریور 1359) علیه ایران است که بر اساس منشور سازمان ملل متحد، اصول و قوانین شناخته شده بین المللی یا اصول اخلاقی بین المللی قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است. وی در بند 7 گزارش آورده است: حتی اگر قبل از شروع مخاصمه، برخی تعرضات از جانب ایران به خاک عراق صورت گرفته باشد، چنین تعرضاتی نمی تواند توجیه کننده تجاوز عراق به ایران که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه در پی داشت، باشد. تجاوزی که ناقض ممنوعیت کاربرد زور است که یکی از اصول آمره حقوق بین الملل است. البته دبیرکل در پایان گزارش خود در بند 9 به این نکته هم که خواست عراق بود، اشاره کرده است که :" از دید من به نظر نمی رسد تعقیب بند 6 قطعنامه 598 هدف مفیدی را برای صلح در بر داشته باشد". به هر حال شورای امنیت بایستی گزارش دبیرکل را تصویب کرده و به صورت رسمی عراق را به عنوان متجاوز اعلام می کرد که متأسفانه چنین اقدامی صورت نگرفت. بنابراین می توان گفت که با تغییر دیدگاه آمریکا و بعضی دیگر از کشورهای دارنده حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل نسبت به عراق پس از حمله این کشور به کویت، فضایی نسبتا مناسب به نفع جمهوری اسلامی ایران درسازمان ملل ایجاد شد که با توجه به تلاش های دبیرکل وقت سازمان ملل، برخی از بندهای قطعنامه 598 از جمله اعلام عراق به عنوان آغازگر جنگ با ایران به مرحله اجرا در آمد.
 مهم ترین پیام و دستاورد اعلام عراق به عنوان آغاز گر جنگ در عرصه داخلی و خارجی چه بود؟
مهم ترین دستاورد اعلام عراق به عنوان آغازگر جنگ، مشخص شدن محق بودن جمهوری اسلامی در دفاع از تمامیت ارضی ایران در دوران جنگ تحمیلی بود. هم اکنون همة ایرانیان از ایستادگی در برابر قوای متجاور عراق خشنود هستند و بر همین اساس دوران جنگ را ایام دفاع مقدس می خوانند. اما متأسفانه هنوز هزینه ها و خسارات جنگ از دولت عراق دریافت نگردیده است. این در حالی است که دولت کویت تا کنون با کمک سازمان ملل مبلغ 35 میلیارد دلار بابت خسارت های جنگ از عراق دریافت کرده است[2]. حتی عربستان سعودی هم در اوایل آذرماه 1389 مبلغ یک میلیارد و 200 میلیون دلار به خاطر آسیب های وارد آمده به محیط زیست سواحل شرقی خود در جریان جنگ خلیج فارس و اشغال کویت در سال 1991 از طریق سازمان ملل از دولت عراق دریافت کرد.[3]
معرفی عراق به عنوان آغاز گر جنگ تحمیلی به غیر از بازتاب بین المللی و اثبات حقانیت ایران چه نکاتی را ازنظر مدیریت جنگ به ما یادآوری می کند. مدیریتی که باعث شد بدون این که امتیازی به دشمنان بدهیم حقانیت خود را اثبات کنیم؟
یکی از شرط های ایران برای پایان دادن به جنگ اعلام متجاوز بودن عراق از سوی مراجع بین المللی بود که متأسفانه به دلیل حمایت قدرت های بزرگ و نیز کشورهای عرب حاشیة خلیج فارس در دوران جنگ محقق نشد. اما مدیریت آیت الله هاشمی رفسنجانی در استفاده از فرصت حملة عراق به کویت جهت احقاق حقوق مردم ایران، یکی از دستاوردهای خوب جمهوری اسلامی در بکارگیری ابزار دیپلماسی در آن دوران متلاطم بود. شیوة رفتاری و تلاش های رئیس جمهور وقت باعث شد که نه تنها ایران از هدف تهاجم قدرت های شیطانی کنار کشیده شد، بلکه جمهوری اسلامی ایران توانست به بخشی از خواسته های خود در دوران مقاومت در برابر صدام که در دوران جنگ تحمیلی به دنبال آنها بود نائل آید. به هر حال یکی از موفقیت های ایران در سال های اولیة پس از پایان جنگ تحمیلی، تنظیم درست روابط بین المللی و منطقه ای بر مبنای آرمان های اسلامی و منافع ملی است که از دستاوردهای مهم مدیریتی آن دوران به حساب می آید. بنابراین باید همیشه دعا کرد که : اللهم اشغل الظالمین باالظالمین 
 منابع و مراجع
[1]. دوازده نامه،متن نامه های مبادله شده ایران و عراق در سال 1369 ،تهران،دفتر نشر معارف انقلاب،1386 ، ص/490
[2]- سایت دیپلماسی ایرانی به نقل از پایگاه اطلاع رسانی مجلس اعلای اسلامی عراق، دوشنبه 13/9/1391، http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1909885
[3]- روزنامة اطلاعات مورخه شنبه 20/9/1389 صفحة آخر به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی

این مطلب در تاریخ 18 آذرماه در خبرگزاری ایسنا منتشر شده است.