به گزارش خبرآنلاین، کتاب «عقلانیت و توسعه یافتگی ایران» نوشته محمود سریع القلم توسط نشر فرزان بیش از هفت بار تجدید چاپ شده است. کتاب محصول سالها تحقیق و تدریس پیرامون توسعه یافتگی توسط سریع القلم است. کتاب در 4 بخش مقدمه نظری، پایههای نظری توسعه یافتگی، جهان سوم و توسعه یافتگی، و ایران و توسعه یافتگی منتشر شده است.
نویسنده معتقد است: دغدغه پیشرفت، توسعه یافتگی و ثبات سیاسی ایران، همچنان ادامه دارد. کشورهای هم ردیف ما راه خود را پیدا کرده، ما همچنان در نزاعهای فکری و سیاسی خود غوطه وریم. ما قبل از کشورهایی مثل کره جنوبی، مالزی وحتی چین بحث توسعه یافتگی را شروع کردیم ولی هیچ توفیقی در این زمینه نیافته ایم. واقعیت تلخ این است که ما خیلی فکر نمی کنیم، صحیح فکر نمی کنیم، جمعی فکر نمی کنیم و به این نتیجه می رسیم که مسائل خود را خوب تشخیص نمی دهیم. مدام نظامهای اجتماعی و سیاسی خود را تغییر می دهیم. شاید سامان و استقرار را دوست نداریم چون خیلی زحمت دارد ترجیح می دهیم با هیجان و اوضاع روز زندگی کنیم.
یکی از دغدغه‌های سریع القلم که در آثار و آرای او قابل مشاهده است و از قضا در نشست اخیر او در شهر کتاب نیز بیان شده "وجود تفاوت" فکری میان انسانهاست. او در کتاب دیگر خود که این روزها پرفروش شده «اقتدارگرایی در عهد قاجار» نیز به این موضوع پرداخته که نظام اقتداگرا باعث می‌شود که انسانها به هسته و مرکز نظام سیاسی نزدیک شوند و خود را با او همساز سازند. او به نوعی معتقد است که ریشه این "یونیفرم شدن" به ذات اقتداگرایی حکومت قاجار باز می‌گردد که در درون ایرانی‌ها نهادینه شده است.
همین دغدغه در کتاب "عقلانیت و توسعه یافتگی ایران" وجود دارد: "عده ای می خواهند تمام مردم را زاهد، برخی می خواهند همه مردم را روشنفکر و بعضی می‌خواهند همه را غربی کنند ... بدون اینکه متوجه باشند که هر کدام از این "ایسم ها" نوعی تحمیل به عامه مردم است جامعه به همه نوع قشر بندی نیازمند است. یکسان سازی مردم بسیار مضر است و استقلال را از آنها سلب می کند. آزادی یعنی هر کس تعلق فرهنگی خود را بدست آورد. افکار ما با خلقیاتمان سازگاری ندارد. هنرمندانه سخنرانی می کنیم افکاری که هنوز دنیای صنعتی به دنبال تحقق آنهاست به زبان می آوریم به جهانیان فن گفتگو می آموزیم همه را به وحدت فرا می خوانیم برخلاف آنچه دینمان به ما آموخته ترحم نداریم بلکه حذف و تخریب و حسادت به شدت میان ما رواج دارد و خارج از خود به دنبال علتها و مشکلات و ریشه ها هستیم. عمده مشکل توسعه نیافتگی ایران در افکار ما نیست در شخصیت پرورش نیافته ماست."
ناتوانی در ساختن سیستم و عدم توان در ایجاد "تشکل" نیز از اینرو در آثار سریع القلم مشهود است. این موضوع در کتاب "اقتدارگرایی ایرانی در عهد قاجار" و "عقلانیت و آینده توسعه یافتگی" آسیب شناسی می‌شود و دلایل آن ذکر می‌گردد. سریع القلم خلقیات غیر مدنی ما ایرانیان را ذاتی نمی‌داند و آنرا نتیجه ساختارهای سیاسی واجتماعی و اقتصادی انباشته شده تاریخ ایران می داند.
سریع القلم در هیچ جا مدعی نیست که الگوهای توسعه تمام و کمال قابل الگوبرداری است. بلکه توجه او به الگوبرداری از اصول توسعه است. او معتقد نیست که الگوی توسعه باید ثابت باشد بلکه معتقد به اصولی ثابت در توسعه است. توسعه در نظام فکری سریع القلم عبارت است از: بهینه سازی استفاده از نیروهای بالقوه مادی وانسانی یک جامعه.
او اصول ثابتی را برای توسعه برمی شمرد که عباتند از: توانائیهای فکری – سازماندهی هیأت حاکمه، توجه به علم، نظم، آرامش اجتماعی، نظام قانونی، نظام آموزشی. بنابراین، در اجتماعی مراکز آموزشی و پژوهشی زنده اند وبا جامعه ارتباط دو طرفه دارند که در آنها پدیده توسعه جدیت دارد و نوآوری، ابداع، نظریه پردازی و حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب (چه در ذهن و چه در عمل) اهمیت دارد؛ و 8.فرهنگ اقتصادی.
سریع القم معتقد است که توسعه یافتگی از دو بخش کلان تشکیل می شود: اصول ثابت و الگوهای مختلف به تناسب شرایط گوناگون کشورها. کشورهایی مثل آلمان، انگلیس و ژاپن و... از اصول ثابت توسعه یافتگی برخوردارند مانند دولت حداقل، صنعتی شدن، توجه فراگیر به علم وعقلانیت، بخش خصوصی فعال، نظام آموزشی کاربردی، نخبگان ابزاری منسجم، مردم پرکار و مسئولیت پذیر، دولت پاسخگو... ولی الگوهایی که طی سالها پرورش وتکامل یافته، متفاوت است.
نویسنده در بخشی از کتاب نوشته است: «عقلانیت، جغرافیا نمی شناسد؛ دستاورد بشری است. ریشه ای ترین تعریف عقلانیت به بهره برداری از فکر و علم در انجام هرکاری اشاره می کند. راه علاج هیجانی بودن، احساساتی بودن، دمدمی مزاج بودن، غیرقابل پیش بینی بودن و فرد محور بودن ورود در عرصه فکر و علم و عقلانیت است. در این چارچوب، کنش های رفتاری ما متعلق به دوره قبل از مدرنیته است. به همین دلیل با اعتقاد پشت چراغ قرمز نمی ایستیم؛ دیررفتن به جلسات برای ما مهم نیست؛ جواب تلفن کسانی را می دهیم که سمت مهمی دارند؛ پرچم کشورهای خارجی را پشت ماشینمان می چسبانیم؛ احترام به رای انسانهای دیگر موضوعی جدی در بافت فرهنگی ما نیست؛ وقتی اشتباه می کنیم عذرخواهی نمی کنیم؛ نسبت به عملکردها و دستاوردهای خود غرور خارج از تناسب داریم؛ هیچکس را قبول نداریم... مجموعه این رفتارها ریشه در فرهنگ قبیله ای و استبدادی دارد. قبل از اصلاح این فرهنگ رفتاری و مبانی غلط شخصیتی، چگونه می توانیم ساختار بسازیم و پیشرفت کنیم؟»
*
«ما افکار بسیار مدرنی داریم و در صنعت ترجمه پرشتاب عمل می کنیم، ولی در رفتار، کردار، خلقیات و شخصیت مدنی راه طولانی داریم. افکار ما با خلقیات ما سازگاری ندارد و به ماشین پژوی RD شباهت دارد: ظاهری آراسته ولی باطنی ضعیف. بعد از صفویه نتوانسته ایم سیستمی بنا کنیم.در آن دوران، ماهیت نظام سیاسی و اجتماعی با خلقیات ما سازگاری داشت. هم اکنون در معرض افکار جدیدی هستیم و خود به شدت علاقمندیم که مدنی و مبتنی بر آزادی، شهروندی، عدالت خواهی و دیانت زندگی کنیم، اما این فضایل با خلقیات و شخصیت انباشته شده تاریخی ما همخوانی ندارد. به جهانیان فن گفت و گو می آموزیم و همه را به وحدت فرا می خوانیم، اما برخلاف آنچه دینمان به ما آموخته است، در میان خود ترحم نداریم و حذف و تخریب و حسادت به شدت در میان ما رواج دارد.»
ساکنان تهران برای تهیه این کتاب و دو کتاب دیگر دکتر سریع القلم «فرهنگ سیاسی ایران» و «اقتدارگرایی ایران در عهد قاجار» کافی است با شماره 20- 88557016 سامانه اشتراک محصولات فرهنگی؛ سام تماس بگیرند و سفارش خود را (در صورت موجود بودن در بازار) در محل کار یا منزل _ بدون هزینه ارسال _ دریافت کنند. باقی هموطنان نیز می توانند با پرداخت هزینه پستی، تلفنی سفارش خرید بدهند.
6060
نظر شما