هر چند در یک دهه گذشته به نسبت دهه های گذشته از جایگاه و منزلت ارتش و نظامیان در ساختار سیاسی ترکیه کاسته شده است اما همچنان نیروهای نظامی این کشور وزن و پتانسیل مهمی دراین کشور دارند. در این حال نیز در سالهای گذشته با تغییر سیاست خارجی ترکیه و توجه به مناطق محور و پیرامون این کشور بویژه خاورمیانه در واقع بر بازیگری و توان ترکیه برای ایفای نقش های سیاسی و ژئوپلتیک افزوده شده است نقشی که در حقیقت نیازمند پشتوانه نظامی خاصی نیز هست. گذشته از این نیز بحران سوریه و احتمال درگیری این کشور در این بحران این پرسش را فراروی بسیاری قرارداده است که توان نظامی ترکیه به چه میزانی است ؟ برای بررسی بیشتر این توان و برنامه ها و اهداف نظامی این کشور گفتگویی با دکتر حسبن علایی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل دفاعی و استراتژیک انجام داده ایم:
با در نظر داشت کاهش قدرت نظامیان در ترکیه در سالهای گذشته و نقش حزب عدالت و توسعه در تدوین راهبردها ی دفاعی امنیت این کشور آیا می توان در راهبردهای دفاعی و نظامی این کشور نسبت به یک دهه گذشته تغییر چشم گیری ایجاد شده است؟
در سال های گذشته قدرت نظامیان ترکیه در سیاست داخلی این کشور و نیز تعیین دولتمردان و همچنین دخالت آنان در انتخابات کاهش یافته است اما این به مفهوم کاهش نقش ارتش در ترکیه و نیز جایگاه این کشور در پیمان های نظامی جهانی نیست. گرچه از قدیم، کشور ترکیه عضو پیمان نظامی ناتو بوده است و روابط نظامی نزدیکی با آمریکا داشته است و پایگاه اینجرلیک را در اختیار ارتش ایالات متحده قرار داده است، اما با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، همکاری های ترکیه با پیمان ناتو افزایش یافته است. ترکیه در چند سال گذشته راهبرد دفاعی خود را در گره خوردن با سیاست های ناتو در خاورمیانه تنظیم کرده است و سعی می کند تا تسهیل گر مأموریت های ناتو در خاورمیانه باشد و رضایت هرچه بیشتر آمریکا را جلب نماید.
از نظر آمار و ارقام رتبه هایی همچون نهمین ارتش جهان، چهارمین قدرت برتر نظامی جهان توان نظامی رده ششم و.. درمورد ترکیه گفته شده است در این بین جایگاه نظامی ترکیه در سطح منطقه و جهان را چگونه ارزیابی میکنید ؟
ارتش ترکیه در حال حاضر دارای نفرات و تسلیحات زیادی است و یکی از قدرت های نظامی مهم در خاورمیانه تلقی می شود. این ارتش حجیم علاوه بر همکاری با ارتش آمریکا دارای پیوندهای عمیقی نیز با ارتش اسرائیل است و معمولا سالی یک بار با قوای رژیم صهیونیستی مانور جنگی انجام می دهد. بعضی از تسلیحات ترکیه از جمله برخی از هواپیماهای بدون سرنشین این کشور ساخت اسرائیل است و رفت و آمد نظامیان ترکیه به اسرائیل و بالعکس به طور مرتب صورت می گیرد. بنابراین جایگاه نظامی ترکیه در همراهی با سیاست های نظامی آمریکا و ناتو قابل ارزیابی و محاسبه است. در وضعیت کنونی، ارتش ترکیه سعی دارد تا در تمام برنامه های ناتو به طور فعال شرکت کند. برای مثال به محض اشغال افغانستان توسط آمریکا، ارتش ترکیه بخشی از نیروهای خود را در قالب پیمان ناتو به این کشور اعزام کرد. همچنین با دخالت ناتو در لیبی، ارتش ترکیه هم بخشی از توان نظامی خود را به کمک نیروهای ناتو فرستاد و در سرنگونی قذافی شرکت کرد.
به نظر می رسد مذاکرات طولانی مدت آنکارا با واشنگتن در زمینه هواپیماهای جنگنده پیشرفته اف سی و پنج نیز به نتیجه رسیده است و برخی نیز از فروش ناو هواپیمابر توسط آمریکا به این کشور خبر داده اند. در این حال داشتن ناو هواپیمابر توسط ترکیه چه تاثیری در توان نظامی و قدرت بازدارندگی این کشور در منطقه خواهد گذاشت؟
ترکیه سعی می کند در قالب برنامه های نیابتی، بخشی از نیازمندی های سلطه جویی آمریکا در خاورمیانه را تأمین کند. بر همین اساس آمریکا با استفاده از ظرفیت های ترکیه بعضی از هواپیماهای جنگی را در این کشور مونتاژ می کند و ساخت تعدادی از قطعات هوایی را به ترکیه واگذار کرده است. قبلا هم آمریکا، هواپیماهای F-16 را در این کشور مونتاژ می کرد و تا حدی هم اکنون نیز تعمیرات اساسی بعضی از انواع هواپیماهای جنگی در ترکیه انجام می شود. باید توجه داشت که داشتن ناو هواپیمابر دارای هزینه های زیادی است و بجز کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل، سایر دولت ها از داشتن چنین تجهیزاتی برخوردار نبوده اند. بنابراین ناو هواپیمابر برای حکومت هایی مفید است که داعیه دار سلطه جهانی هستند و بعید است که ترکیه به این سمت حرکت کند.
در سال 2010 در لیسبون بسیاری از اعضای ناتو از خارج کردن بمبهای هسته ای امریکا حمایت می‌کردند اما ترکیه به طور مخفیانه از باقی ماندن این تسلیحات در خاک خود حمایت کرد. در این حال با توجه به اینکه ترکیه میزبان حدود 90 بمب هسته ای است . بمب های هسته ای ناتو چه نقشی در استراتژی دفاعی- امنیتی ترکیه دارد؟
وجود بمب های هسته ای ناتو در ترکیه موجب باقی ماندن نیاز ناتو به ترکیه خواهد شد و این امر در تعمیق روابط ناتو با ترکیه موثر است. با چنین سیاستی ناتو مجبور است برای حفظ بمب های هسته ای از ثبات در ترکیه حمایت کند و به بقای دولت کمک نماید. از سوی دیگر ارتش ترکیه در همکاری با ناتو بر حفظ موقعیت خود می افزاید و به توسعه توان خود کمک می کند.
برخی منابع ترکیه ای اعلام کرده اند ترکیه سلاح‌های مختلفی را به ارزش 800 میلیون دلار در سال 2011 فروخته و از نظر مرکز پژوهشهای کنگره آمریکا در سال 2011، در زمینه صادرات اسلحه در رتبه هشتم قرار گرفته است و از اسرائیل و اسپانیا پیشی گرفته است. در این توان بومی و صنعتی ترکیه در زمینه صنایع نظامی و صادرات آن چگونه است؟
صنایع نظامی در ترکیه فعالیت های گسترده و متنوعی انجام می دهند. یکی از راه های بقای صنعت نظامی عرضه محصولات آن به سایر کشورهاست زیرا معمولا ارتش یک کشور بازار بزرگی برای تداوم تولیدات نظامی محسوب نمی شود. به نظر می رسد که آمریکا بخشی از نیازمندی های تسلیحاتی کشورهای دوست خود را از طریق صنایع نظامی ترکیه انجام می دهد و به حجم بازار فروش تسلیحات این کشور می افزاید. البته با توجه به گران بودن تسلیحات نظامی، این حجم از صادرات میزان بالایی تلقی نمی شود گرچه دارای اهمیت زیادی است و موجب جلوگیری از بیکاری کارکنان صنایع نظامی می شود.
در دو سال گذشته با توجه به موضوع سامانه موشکی غرب در ترکیه و همچنین اخیرا نصب سامانه پاتریوت در ترکیه نوع همکاری های نظامی و مشارکت این کشور با امریکا با چه مولفه هایی مورد بررسی شما قرار میگیرد ؟
ترکیه در جریان اختلاف آمریکا و روسیه بر سر استقرار سپر موشکی در چک و لهستان توانست فضای خود را در اختیار ناتو قرار دهد و با دور کردن موشک ها از مرزهای روسیه آنها را در نزدیکی مرزهای ایران مستقر کند و هم آمریکا و هم روسیه را از این همکاری خرسند نماید. اصولا یکی از سیاست های ترکیه از گذشته تا کنون بهره برداری از اختلاف بین کشورها جهت منافع دفاعی و اقتصادی است. ترکیه در زمان جنگ عراق با ایران بیشترین سود را از تجارت با هر دو کشور برد و هم اکنون نیز تحریم ها علیه ایران یک فرصت طلایی را برای ترکیه ایجاد کرده است تا هم سود اقتصادی ببرد و هم با طرفین دعوا تعاملات خود را حفظ کند.
نقش و پتانسیل نظامی ترکیه در هر گونه حمله احتمالی نظامی ناتو به سوریه چگونه است؟
از ابتدای شروع بحران سوریه، دولت ترکیه به دنبال بهره برداری از این بحران و توسعه نفوذ خود در سوریه بوده است. ترکیه به دنبال سرنگونی بشار اسد و روی کار آوردن دولتی همسو با خود در سوریه است. هم اکنون ترکیه مهم ترین پایگاه مخالفین مسلح بشار اسد است و تمام افراد القاعده از سایر کشورها از طریق ترکیه به سوریه اعزام می شوند. ترکیه موافق دخالت نظامی آمریکا و ناتو در سوریه است و از هم اکنون با اجازه دادن به ناتو برای استقرار موشک های پاتریوت در نزدیکی مرزهای سوریه سعی می کند تا بسترهای لازم را برای دخالت احتمالی ناتو فراهم کند و یا حداقل شمیر جنگ را بر بالای سر بشار اسد نگاه دارد.
برخی برآوردها نشان میدهد که بودجه نظامی ترکیه در سال 2011، 25 میلیارد دلار بوده است و برخی بر این نظرند که ترکیه برای تبدیل شدن به قدرتی جهانی گام های مهمی در عرصه نظامی برداشته است. در این حال آینده راهبردها و اهداف اصلی نظامی و دفاعی این کشور در سطح ملی و بین المللی چیست؟
ترکیه سعی می کند تا با همراهی هرچه بیشتر با سیاست های آمریکا و غرب، برنامه منطقه ای خود را در خاورمیانه جلو ببرد. ترکیه سعی دارد تا خود را به عنوان الگویی برای کشورهای عرب خاورمیانه مطرح کند تا خاطره دوران عثمانی را با رویکردی جدید زنده کند. بدیهی است که داشتن نقش سیاسی فعال در مسائل خاورمیانه بدون داشتن اقتصادی قوی و ارتش نیرومند امکان پذیر نیست. بنابراین ترکیه سعی می کند تا با مدرن سازی ارتش خود بتواند مأموریت های بیشتری را از ناتو دریافت نماید و در عملیات پیمان ناتو در خاورمیانه شرکت کند. با چنین سیاستی بخشی از هزینه های نظامی ترکیه از طریق ناتو تأمین خواهد شد زیرا غرب ترکیه را پیمانکار خوبی برای کمک به اجرای سیاست های خود تلقی می کند که حاضر است در جهان اسلام واسطه مطمئنی برای غرب باشد.
منبع: مرکز بین المللی صلح
نظر شما