فهیمه حسن‌میری: در کنار تلاشی که کشورها برای ثبت آثار و بناهای تاریخی خود در فهرست‌های جهانی انجام می‌دهند، از سال 2003 کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی و معنوی بشر هم از سوی یونسکو به تصویب رسید تا آیین‌ها، فرهنگ و آداب و رسوم مناطق مختلف هم برای قرار گرفتن در فهرست میراث معنوی معرفی شده و به نام مردم هر کشور ثبت شوند.
یونسکو این فهرست را هر دو سال یک بار مورد بازبینی قرار می‌دهد و میراث از دیدگاه زنده یا در معرض تهدید قرار بودن ارزیابی می‌شوند. دولت‌ها باید شرح فعالیت‌های انجام شده برای نگهداری و تشویق مردم به ادامه این میراث را ارائه دهند و قرار داشتن نام یک میراث در این فهرست به معنای حفاظت کامل از آن میراث نیست.
تاکنون بیش از 120 اثر معنوی از کشورهای سراسر جهان در یونسکو به ثبت رسیده که سهم ایران از این تعداد 10 اثر است و با توجه به غنای فرهنگی کشورمان میتوان به این عدد افزود. نوروز، موسیقی سنتی، هنر و مراسم نمایشی تعزیه، موسیقی بخش‌های خراسانی، آیین پهلوانی و رقص پهلوانی، روش سنتی قالی‌بافی در استان فارس، روش سنتی قالی‌بافی در کاشان، (قصه‌پردازی) نقالی ایرانی، دانش ساخت لنج در خلیج فارس و قالی‌شویی مشهد اردهال کاشان میراث فرهنگی و معنوی کشورمان هستند که تاکنون در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌اند.
تعداد میراث معنوی ثبت شده به بیش از هزار رسید
اما پیش از ثبت جهانی، لازم است این آداب و سنن در فهرست ثبت ملی قرار گیرند تا پس از آن از سوی سازمان میراث فرهنگی به یونسکو ارسال شوند. تا پیش از این، تعداد 777 اثر معنوی از استان‌های گوناگون بررسی شده و در فهرست ملی ثبت شده بودند و حالا پس از پایان هفتمین همایش شورای سیاستگذاری ثبت آثار معنوی، تعداد آنها به بیش از هزار عدد رسید.
در این همایش که در استان سمنان و شهرستان شاهرود برگزار می‌شد، 290 آیین سنتی از سوی نمایندگان میراث فرهنگی استان‌های مختلف ارائه شد که در نهایت با بررسی‌ها و نشست‌های چند روزه کارشناسان، با ثبت 270 اثر در فهرست ملی کشور موافقت شد.
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی - فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور با بیان این‌که در اجلاس ششم که به ثبت آیین‌های عاشورایی مربوط بود، حدود 160 اثر ثبت ملی شدند، به خبرآنلاین گفت: با احتساب آن آثار، 777 پرونده در فهرست ملی ثبت شده بودند و حالا با این اجلاس، این تعداد به بیش از هزار عدد رسیده که نشان‌دهنده تنوع و غنای فرهنگی کشورمان است.
آتوسا مومنی گفت: تنوع و کیفیت بالای پرونده‌های ارائه شده، مهمترین شاخصه اجلاس هفتم بود و حضور 31 استان کشور در این اجلاس و ارائه پرونده های میراث ناملموس نشان‌دهنده تعدد میراث فرهنگی ناملموس در کشور است.
به گفته او در پنج مقوله تعیین‌شده از جمله آیین، سنت، دانش، مهارت و تکنیک پرونده‌هایی که ارائه می‌شود باید هر یک از آثار دارای توصیف کامل، مطالعات تطبیقی و شواهد کافی باشد و دست‌کم سه نسل از آن گذشته باشد و اثر در مرز جغرافیایی آن منطقه دارای هویت باشد.
مومنی درباره ارسال این آثار به یونسکو برای ثبت جهانی نیز گفت: از استان‌ها خواسته‌ایم آثار انتخابی خود را تا 20 اسفند برای ما بفرستند تا آنها را بررسی کرده و در لیست ارسالی میراث معنوی و ملموس به یونسکو قرار دهیم.پ
نان برنجی و بادگیرها هم ثبت شدند
در هر روز از این نشست سه روزه، تعدای از پرونده‌ها مورد بررسی و ثبت قرار گرفتند و در آخرین روز برگزاری این همایش، آثار دیگری از چند استان به ثبت ملی رسیدند که از قابل توجه‌ترین آنها میتوان به نخل‌بندان تفرش (استان اراک)، آیین تشرف زائران پیاده به حرم مطهر امام رضا (ع) (استان خراسان رضوی)، فرهنگ احترام به حیوانات در بشرویه (استان خراسان جنوبی) و مهارت ساخت نان برنجی (استان کرمانشاه) اشاره کرد.
«خط سیاق» هم یکی از آثار معنوی بود که از طرف استان قزوین ثبت ملی شد. این خط، خطی است که همه حساب‌های دفتری تا اواسط دوره پهلوی با آن نوشته می‌شده، در حال حاضر نیز کسبه قدیمی از این خط استفاده می‌کنند. در ریشه پیدایش این خط نظریه‌های مختلفی وجود دارد، برخی آن را منتسب به حسن صباح می‌دانند و برخی معتقدند یک هزوارش(رمزی‌نویسی) است، اما بیشتر محققین معتقدند که این خط شکل کوچک یا خلاصه شده اعداد عربی است.
«مراسم جم» یا حلیم پزان که در منطقه فین شهرستان بندرعباس برگزار می‌شود نیز آیین دیگری است که در این روز ثبت ملی شد. جم در زبان محلی نام کوزه‌ای است که در مراسم عاشورا و تاسوعا و اربعین از آن برای پخت حلیم استفاده می‌شود. این حلیم در حسینیه فین بیم عزادارن تقسیم می‌شود.
فناوری ساخت بادگیرها هم اثر مهم دیگری بود که در این همایش ثبت ملی شد. خاستگاه بادگیرها با توجه به منابع تاریخی، سروده‌های شاعران و سفرنامه‌های کشور ایران به ویژه در شهرهای مرکزی، جنوبی و حاشیه کویر بوده و از بادگیرها در شکل و اندازه‌های مختلف در ایران و مناطقی از خاورمیانه با آب و هوای گرم و خشک و گرم و مرطوب، به منظور جابجایی و خنک کردن هوای ساختمان‌ها استفاده می‌شود. ساخت بادگیرها در ایران کاملا زنده است و به نمونه‌هایی در مناطق نوسازی شهری یزد میتوان اشاره کرد.
نکته قابل اهمیت در ثبت این آثار و میراث معنوی، علاوه بر حفظ و احیای آنها، این است که باعث می‌شود آیین و داشته‌های کهن ما به نام ایران ثبت جهانی شود و اتفاقی که درباره بعضی از میراثمان رخ داد و به نام کشورهای دیگر ثبت شدند، برای سایر آثار تاریخی و میراث معنوی کشورمان رخ ندهد.
47234
نظر شما