منبع : مصاحبه روزنامه اعتماد با محمد ایرانی
در هفته های اخیر مصر شاهد روزهای خونین بوده است. شدت این درگیری ها به حدی بالابود که محمد مرسی، رییس جمهور مصر برای سه شهر سوئز، اسماعیلیه و پورت سعید وضعیت فوق العاده اعلام کرد. اما مردم این شهرها با اعتراض به حکومت نظامی به خیابان ها آمده و با سنگ و ابزار دیگر به مبارزه و مقابله با نیروهای امنیتی پرداختند. از سوی دیگر همزمان رییس جمهور مصر از مخالفان درخواست کرد که مطالبات خود را در پای میز مذاکره مطرح کنند. اما این رویکرد مرسی با پیش شرط هایی از سوی حزب الدستور و برادعی، یکی از رهبران مخالفان روبه رو شد. در همین حال سیاسی فرمانده ارتش مصر نسبت به پیامدهای ناامنی موجود در این کشور و احتمال سقوط مصر به ورطه تحولات غیرقابل پیش بینی هشدار داد. به همین دلیل گفت وگویی با آقای محمد ایرانی، سفیر سابق ایران در اردن و کارشناس مسائل جهان عرب انجام داده ایم تا نظر ایشان را درباره آخرین تحولات مصر و خواسته های مخالفان جویا شویم.
دلایل و عوامل موثر بر این رویکرد دولت مصر به مذاکره و اهداف آن کدام است؟
جامعه مصر یک جامعه چندپارچه و تکثرگرا است. از گذشته تاکنون در این جامعه گروه های مختلف سیاسی و اجتماعی با اندیشه ها و طیف بندی های متفاوت حضور داشته و دارند. حتی رژیم امنیتی مبارک نیز همواره درگیر با همین تنوع گروه ها و افکار داخلی بود. در واقع بخشی از این وضعیت چندپارچگی در مصر به شرایط ویژه این کشور برمی گردد و بخشی دیگر به تاریخ مصر و سوابق مبارزاتی این کشور علیه استعمار. به هر حال بازگشت آرامش و ثبات به مصر بستگی به انسجام داخلی و تفاهم دولت با گروه های مخالف دارد. دولت مرسی نمی تواند گروه های مخالف را نادیده بگیرد. جریان های مخالف دولت براین عقیده اند که محمد مرسی و اخوان المسلمین در پی مصادره کل انقلاب هستند و به دادن فضای لازم به گروه های سیاسی مخالف روی خوشی نشان نمی دهند و معتقدند که اخوان المسلمین تنها به قانون اساسی مورد نظرش بسنده نکرده بلکه پارلمان و دولت و دیگر نهادهای رسمی را هم به طور کامل برای جریان خودش می خواهد. این یکی از دلایلی است که بحران داخلی فعلی را به وجود آورده. به هر حال به نظر من راهکار دیگری غیر از تفاهم میان دولت و گروه های مخالف وجود ندارد: ایجاد فضای منسجمی که نوید ثبات و آرامش را به جامعه به هم ریخته مصر در آینده بدهد. درک این نکته که برای دیگر گروه های موجود در عرصه سیاسی و اجتماعی کشور هم سهمی در نظر گرفته شود و آنها فعالانه در تصمیم سازی مشارکت جدی و کارآمد داشته باشند از ضرورت های مهم در این کشور برای حفظ ثبات و آرامش است.
خواسته های مخالفان، مثلاحزب الدستور چیست؟
به هر حال بحث اولیه گروه های مخالف از جمله الدستور، الموتمر والتیارالشعبی که امروز ائتلافی را تحت عنوان جبهه نجات ملی تشکیل داده اند مخالفت با شیوه تدوین قانون اساسی و برخی مواد مندرج در آن است. آنها معتقدند برخی از مواد قانون اساسی ملی نیست و کل جامعه مصر را دربر نگرفته بلکه خواسته بخشی از گروه های اسلامگرای اخوانی و جریانات تندرو سلفی را مد نظر قرار داده است، البته مشکل اولیه از مباحث مربوط به قانون اساسی شروع و سپس تشدید شد. همین جا لازم است اشاره شود که جز گروه های طرفدار مبارک که آنها در جریان انتخابات ریاست جمهوری اخیر در کنار آقای احمد شفیق قرار گرفتند بخش عمده یی از این مخالفان فعلی وقتی نتیجه انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم کشانده شد در کنار آقای مرسی قرار گرفتند و از ایشان حمایت کردند: از جمله جریان ناصریست ها به رهبری حمدین صباحی. در واقع مخالفان معتقدند آقای مرسی که با اختلاف نسبتا کمی از آقای شفیق پیشی گرفت و رییس جمهور کشور شد، این پیروزی را به نوعی مدیون آنهاست و بنابراین معتقدند که باید در آینده کشور سهم داشته باشند.
محـــورهای مشخص مطالبــات مخـالفان چیست؟
مخالفان معتقدند که بخشی از مفاد قانون اساسی باید حذف شود و مجددا قانون اساسی جدیدی به رای گیری گذاشته شود که نظر همه گروه ها را در بر بگیرد. البته این موضوع به معنای این نیست که همه مخالفان دیدگاه واحدی دارند بلکه درون خود گروه های مخالف هم طیف های گوناگونی وجود دارد که برخی از آنها تمایلات بیشتری برای نزدیک شدن به مرسی دارند و در این میان گروه هایی هم هستند که فاصله زیادی با نظرات و دیدگاه های اخوان المسلمین دارند، به طور مثال برخی از جریان های ملی گرا بر ریاست محمد مرسی بر مصر تاکید دارند و آن را پذیرفته اند اما معتقدند محمد مرسی در حال حاضر رییس جمهور اخوان المسلمین و طرفدارانش است و نه رییس جمهور کل کشور مصر، خواسته این گروه از مخالفان این است که مرسی با تامین کردن نظرات سایر گروه ها در عرصه سیاسی و اجتماعی باید نشان دهد که رییس جمهور کل کشور و مردم مصر است. مشکل دیگری که وجود دارد این است که این گروه ها نگرانند که در انتخابات پارلمانی مصر در ماه آینده فضا به شدت امنیتی شود و گروه های مخالف اجازه نداشته باشند آزادانه وارد فعالیت های انتخاباتی شوند ونگرانند نهادهای دولت اخوانی اعمال نظر کنند.
پیش بینی شما از چشم انداز طرح مذاکره مصر و چگونگی تعامل دولت و مخالفان در آینده چیست؟
مرسی ناگزیر خواهد بود که برای بازگشت آرامش و ثبات به کشور وحتی برای حفظ دولت خودش، یک راهکار هم سو با همه گروه ها و طیف بندی های مختلف پیدا بکند. به نظر من راه دومی وجود ندارد و نخواهد داشت. مسلما دولت مصر و مرسی شرایط بسیار سختی را پیش رو خواهند داشت. مرسی نیز به خوبی می داند که تعامل دولت و مخالفان باید در اولویت برنامه های دولت او باشد. ظاهرا ایشان از سوی جریان تند رو داخل اخوان و هم پیمان های سلفی خود برای ندادن امتیازی به طرف مقابل شدیداً تحت فشار قرار دارد.
این یک واقعیت است که فضای داخلی مصر بعد از اینکه انقلاب مردم مصر به نتیجه رسید و مبارک از صحنه قدرت خارج شد، به تدریج به سمت افراطی گری رفته و همین امر مدیریت کشور را دچار بحران کرده است. به عقیده من، شرایط امروز مصر زاییده یک رویکرد افراطی است که برخی عوامل داخلی نیز به آن دامن می زنند البته بخشی از این رویکرد ریشه در تاریخ و فرهنگ گذشته این سرزمین دارد. نکته مهمی که باید اشاره کنم این موضوع است که در صورت استمرار این وضعیت در مصر و افزایش ناآرامی ها وکشتارها وعدم کنترل این شرایط و اوضاع بحرانی از سوی دولت، امکان وقوع هر اتفاقی از جمله احتمال کودتای نظامی وجود دارد.
به عقیده شما یک انقلاب دیگری ممکن است در مصر صورت بگیرد؟
مرسی اگر نتواند تا زمان برگزاری انتخابات این وضعیت را مهار کند، شرایط آنقدر پیچیده خواهد شد که این حالت اضطراری که درحال حاضر در سه استان شمالی اعلام شده به دیگر استان ها گسترش پیدامی کند. برای اجرای قانون منع رفت وآمد شبانه وبرای ایجاد آرامش داخلی ارتش ناگزیر است وارد صحنه شود و شرایط برای شکل گیری کودتای نظامیان مهیا شود. درچنین حالتی بعید است نظامیان اجازه دهند مردم مجددا وارد صحنه بشوند و وضعیت جدیدی را رقم بزنند.
برخی مناطق جنوبی کشور خواستار جدایی از حکومت مصر شده اند؟ چقدر این وضعیت جدی است؟
وقتی در حکومت و دولت مرکزی بحران باشد و آشوب داخلی رو به فزونی، چنین ادعاهایی هم مطرح می شود. به نظر نمی رسد موضوع تقسیم مصر در حال حاضر موضوعی جدی و قابل توجه باشد.
این سخنان درگذشته توسط برخی از گرایش های بومی وقبایلی عمدتا غیرعرب در جنوب مصر مطرح شده و هر از چند گاهی توسط قبایل نوبی در مرز سودان تکرار می شود که زیاد جدی و عمیق نیست و جامعه بزرگی را به خود اختصاص نمی دهد. به نظرم هنوزاهمیتی برای این گونه ادعاها وجود ندارد.
نظر شما