آمیتاب باچان هرسال به ایران می آید؟!

جشنواره فیلم فجر، سی و یک سال است عنوان بین المللی را یدک می کشد، اما این جشنواره چه ویژگی هایی بین المللی دارد؟
یک جشنواره بین المللی معمولاً بخش مسابقه واقعاً بین المللی دارد. فیلم های دست اول از اقصی نقاط جهان درخواست شرکت در جشنواره را می دهند و جشنواره با حضور داوران معتبر و گاه از ملیت های گوناگون در بخش مسابقه، با حضور سینماگران و منتقدان و خبرنگاران خارجی برگزار می شود.
نمایش فیلم های خارجی در بخش های مختلف جشنواره بی آنکه کارگردانان آن حضور داشته باشند، یکی از رسم های همیشگی جشنواره است. غیبت میهمانان سرشناس خارجی و خبرنگاران خارجی و ابهام در خرید رایت فیلم ها از ویژگی های بین المللی جشنواره است.
بارها دیده شده که فیلم های جشنواره از کانال های غیر رسمی و بدون اطلاع  صاحبان اثر ( مثل خرید غیرقانونی، استفاده از دی وی دی های موجود دربازار و ...) در جشنواره نمایش داده می شود و طبعاً جوایزی هم که اهدا می شود در غیاب آنها به کارمندان سفارتشان در تهران تحویل داده می شود.

طبق مقررات بین المللی هیچ جشنواره ای حق جرح و اصلاح فیلمی را بدون اجازه کارگردان ندارد، درحالی که براساس قوانین ممیزی ایران، غالب فیلم های خارجی به نمایش درآمده در جشنواره فجر مشمول ممیزی و حذف برخی صحنه ها می شوند. از این رو بدیهی است که حضور کارگردان یا تهیه کننده موجبات اعتراض آنها را فراهم می کند و به نفع جشنواره خواهد بود اگر صاحبان اثر حضور نداشته باشند!
در سال های اخیر کمتر سینماگر سرشناس جهانی در جشنواره حضور یافته و در هشت سال اخیر که این آمار درحد صفر است. هرسال اما در آستانه جشنواره با خبرسازی های آماتوری، نام های تکراری چون آمیتاب باچان مطرح می شوند که خب بدیهی است هرگز این سفرها اتفاق نمی افتد. مهمانانی هم در بخش های جانبی جشنواره – مثل کنفرانس هالیوودیسم - حاضر می شوند که جستجوی نامشان، به سختی منجر به نتیجه قابل ذکری  درباره سوابق و اعتبار آنها می شود.

کیفیت فیلم های خارجی که در بخش های واقعی تر جشنواره مثل سینمای آسیا – که امسال حذف شد – و بخش هایی مثل سینمای سعادت و غیر متعهدها و نظایر آن نیز هرگز به استانداردهای لازم نمی رسند و به یاد ندارم در این چند ساله، فیلم درجه یکی در این  بخش ها حاضر شده باشد.
امسال که بخش مرور سینمای چین و لهستان در جشنواره گنجانده شده بود هم نام فیلم شاخصی دیده نشد. مهمانان این بخش ها هم جالب توجهند. امسال تعدادی چشم بادامی در مرکز جشنواره دیده شدند که با توجه به شکل ظاهری شان و اینکه دائماً در حال قدم زدن در لابی بودند و با درو دیوار مرکزجشنواره عکس یادگاری می گرفتند، به نظر نمی رسید آدم های موثری در سینمای کشورشان باشند.

در بخش بازار فیلم هم که اوضاع، مشخص است. هیچکس حاضر نیست آماری از معاملات یا مذاکرات مهم انجام شده در این بازار ارائه دهد. معلوم نیست که کارکرد این بازار چیست؟ چه کمپانی های معتبر داخلی و خارجی در این بازار شرکت کردند؟ فرایند مذاکرات و معاملات میان تهیه کنندگان و پخش کنندگان داخلی و خارجی چگونه است؟ و تا به حال چند فیلم در این بازارها خریداری شده یا به فروش رفته است؟ طبعاً اگر آمار دندانگیری وجود داشت تا به حال با سروصدا اعلام می شد.
ناگفته نماند که امسال دست اندرکاران جشنواره بحث تحریم را عامل موثری در بی رونق شدن بخش بین الملل جشنواره عنوان کرده اند؛ بهانه ای که البته بیراه نیست اما تا یادمان هست، در روزگاری که تحریم درکار نبود هم بخش بین الملل جشنواره – با کمی نوسان - همین بود که هست.

در مجموع، سال هاست که دیگر جشنواره ویژگی های حداقلی بین الملی را ندارد. دیگر نمی توان به جشنواره فجر عنوان بین المللی را اطلاق کرد و بیشتر این صفت، الصاقی به نظر می رسد. مسلماً برگزاری یک جشنواره ملی خوب به برگزاری یک جشنواره بین المللی بی خاصیت و ضعیف رجحان دارد. اگر توان برگزاری یک جشنواره بین المللی واقعی را نداریم، بهتر است قیدش را بزنیم  و توانمان را روی بخش ملی متمرکز کنیم.

این یادداشت در هفته نامه چلچراغ 28 بهمن 91 به چاپ رسیده است.