زهرا خدایی
بازرسان سازمان ملل در تازه‌ترین گزارش خود ضمن محکوم کردن طرفین درگیر در جنگ داخلی سوریه، نسبت به بحران جاری در این کشور هشدار داده و خواهان اقدام موثرتری برای پایان دادن به جنگ شدند. گزارش میدانی مذکور که شامل 445 مصاحبه با خانواده‌های قربانیان و همچنین شاهدان عینی جنگ داخلی است، زنگ خطر دیگری از میزان وخامت بحران در سوریه است. کاهش و در مقاطعی توقف ارسال سلاح به مخالفان نیز حکایت از همین واقعیت دارد که خشونت‌های افسارگسیخته در میدان جنگ سوریه بعید نیست آتش بزرگتر را در منطقه و حتی نظام بین‌الملل شعله‌ور کند که پاره‌های آن دامن همۀ کشورها را بگیرد. چه آنکه به تازگی وزیر خارجۀ انگلستان از بازگشت تروریست‌های مسلح در سوریه ابزار نگرانی کرده است. با این حال از خلال همۀ گزارشات سازمان ملل و تلاش‌های دیپلماتیک پس از 22 ماه چه آینده‌ای در انتظار ویرانه‌های برجای مانده از سوریه است؟ آیا با تغییر محسوسی که در رویکرد غرب نسبت به بحران پیش آمده، باید منتظر تحولات جدیدی در این کشور باشیم؟ آخرین وضعیت سوریه و گزارش جدید سازمان ملل را با محمد شریعتی دهاقانی، رایزن اسبق فرهنگی ایران در سوریه، نمایندۀ دورۀ اول مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار دادیم.
گزارشی که به تازگی از سوی سازمان ملل منتشر شده، چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟
گزارش تهیه شده از سوی یکی از کمیته‌های فرعی سازمان ملل ارائه شده و این کار تحقیقاتی در حدود 6 ماه وقت گرفته است. زمانی که تدوین گزارش آغاز شد نزدیک به 700 هزار پناهنده سوری از خاک سوریه به خارج رفته بودند ولی تا به امروز آمارهای سازمان ملل گویای آنست که قریب به یک میلیون و 100 هزار نفر آواره در کشورهای مجاور سوریه سکونت دارند.
این گزارش به بررسی عملکرد هر دو طرف پرداخته است؛ اما در عین حال بیشترین تقصیر را به گردن نظام سوریه انداخته است. توجیه این اقدام نیز خشونت ارتش و فرماندهان آن، بمباران‌های صورت گرفته با هواپیماهای دولتی و همچنین استفاده از بشکه‌های باروت عنوان شده است.
در جبهۀ مخالفان نیز به خشونت‌های گروههای تندرو و تک تیراندازی‌های گروه جبهة النصره اشاره شده است. گزارش مذکور گروههای تندرو را نام برده و ضمن محکومیت هر دو طرف درخواست می‌کند که پروندۀ سوریه به دادگاه بین المللی ارجاع شود. قاعدتاً این کار باید توسط شورای امنیت سازمان ملل صورت گیرد اما به نظر میرسد با توجه به محکومیت بیشتر حکومت سوریه در این گزارش به خاطر بمباران شهرها، روسیه و چین با ارجاع پرونده به دادگاه بین الملل موافقت نکنند. این کمیته نمی‌تواند به صورت مستقیم پرونده سوریه را به دادگاه بین المللی ارجاع دهد هرگونه ارجاع پروندۀ کشورها باید توسط شورای امنیت صورت گیرد.
اتحادیه اروپا و آمریکا روند ارسال سلاح به مخالفان مسلح را متوقف کرده‌اند، آیا این بدان معناست که جبهۀ معارضین تضعیف خواهد شد؟
مصوبه روز دوشنبه اتحادیه اروپا ادامۀ روند گذشته بوده است. بدین معنا که مصوبۀ مذکور برای 3 ماه دیگر تمدید شد. قرار اتحادیه بر این بوده است که به هیچیک از طرفین درگیر در جنگ سوریه سلاح داده نشود. در این میان فشارهایی از طرف انگلستان و فرانسه برای منحصر کردن این تحریم به حکومت سوریه در جریان بود، اما اتحادیه تصمیم گرفت تحریم را نسبت به هر دو همچنان ادامه بدهد. برخی دیگر اعم از سوئد و آلمان مصر بودند هر دو طرف تحریم شوند. سران اتحادیه اروپا در نشست اخیر خود بر روند مسالمت آمیز حل بحران بدون حضور بشار اسد تأکید کردند که البته این موضع آنها برخلاف نظر روسیه و چین است.
خبرهایی وجود دارد مبنی بر اینکه مخالفان حاضر به گفتگو با بشار اسد شده‌اند، چقدر این مسئله صحت دارد؟
جبهۀ مخالفان مخصوصاً رییس ائتلاف مخالفان سوریه معاذ الخطیب اعلام کرده که آماده است برای تغییر و تحول در سوریه و پایان دادن به بحران جاری، با کسانی که دستشان به خون آلوده نشده است، مذاکره کند ولی این مذاکره هنوز شکل نگرفته است. دولت بشار اسد هم پیشتر اعلام کرده بود که با مخالفان مسلح صحبت نمی کند، اما تحت تأثیر فشارهای بین المللی و وضعیت بحرانی هر دو طرف تا اندازه‌ای نسبت به گفتگو از خود نرمش نشان داده‌اند. این مسئله گویای آنست که طرفین به این نتیجه رسیده‌اند که راهکار نظامی چشم‌اندازی ندارد و باید فکر دیگری برای حل بحران کرد.
آیندۀ سوریه را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
وضعیت سوریه در ابتدا که حرکت مردمی آغاز شد و هنوز مسلحانه نشده بود، پیش بینی می کردم همانند سایر انقلاب‌های بهار عربی به پیروزی برسد. اما با مسلح شدن این انقلاب و وارد شدن گروههای تندرو سلفی و حرکتهای مسلحانه و خشونت‌بار آنها، وضعیت سوریه پیچیده شد. در این میان بسیاری به خاطر مخالفت با القاعده و گروههای مرتبط تندرو موضع گیری میانه در پیش گرفتند و همین عوامل سبب شد روند تغییرات در سوریه طولانی شود. تقریبا همۀ طرفها به این نتیجه رسیده‌اند که راه حل نظامی بحران سوریه را طولانی‌تر خواهد کرد و راه به جایی نمی‌برد مگر اینکه دخالت خارجی بحران را یکسره کند.
آیا امکان دارد با گذشت 22 ماه که دخالت خارجی صورت نگرفت، این گزینه عملی شود؟
در ابتدا نیروهایی قصد داشتند به سوریه حمله کند، اما مجموعه‌ای از عوامل منطقه‌ای مانع از این امر شد. حتی رییس ستاد ارتش، وزارت خارجه و وزیر دفاع آمریکا در ابتدا موافق مسلح کردن مخالفین بودند، اما کاخ سفید به خاطر ملاحظات مربوط به خود و همچنین سفارش‌های همپیمانانش تغییر سیاست داد و از این کار دست کشید.
از سویی وضعیت هر دو طرف به گونه‌ای نیست که گزینۀ نظامی پاسخگو باشد. در واقع نه دولت می‌تواند نیروهای مخالف مسلح را سرکوب کند و نه نیروهای مخالف مسلح می‌توانند حکومت را به صورت نظامی ساقط کنند، مگر اینکه این گزینه از سوی حکومتهای عربی در پیش گرفته شود و در واقع آنها آغازگر این حرکت نظامی شوند. آینده سوریه بسیار مبهم است، اما در هر حال احتمال باقی ماندن بشار اسد برای بعد از سال 2014 بعید به نظر میرسد.
به احتمال ورود نظامی کشورهای عربی به بحران سوریه اشاره کردید، چقدر شدنی است؟
این دعوتی بود که سعود الفیصل و وزیر خارجه قطر مطرح کرده بودند. سعود الفیصل گفته بود حال که شورای امنیت، وظایف خود را به درستی انجام نمی دهد برای حفظ مردم سوریه باید کشورهای عربی وارد عمل شود.
نقش کشورهای عربی در سایر انقلاب‌های منطقه‌ای تا چه میزان بوده است؟
در لیبی و روند ساقط کردن حکومت قذافی یقیناً اعراب منطقه نقش داشتند و کمک بیشتری در این روند ارائه کردند. در مصر نیازی به کمک و پول اعراب نبود. چون حرکت مردمی و همراهی ارتش به تنهایی حسنی مبارک را ساقط کرد، اما از نظر تبلیغاتی کمکهای فراوانی به این انقلاب شد.اما به نظر می رسد با تمام این احوال، با توجه به بن بست موجود تمایل بر حل بحران از طرق سیاسی باشد. که البته باید ریزش نیروهای نظامی دولتی را نیز در نظر گرفت. کمااینکه اعلام شده است که در حدود 2000 نفر از اعضای ارتش سوریه به مخالفان پیوسته‌اند.
5249
نظر شما